Twente voorop bij cartografie voor een duurzame wereld

De Verenigde Naties hebben zeventien Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s) vastgesteld om de meest dringende problemen aan te pakken waarmee onze wereld wordt geconfronteerd. Goed ontworpen kaarten en diagrammen kunnen helpen bij het bereiken van deze doelen. Met dit in gedachten heeft de International Cartographic Association samen met de Geospatial Information Section van de Verenigde Naties het boek Mapping for a Sustainable World geschreven. Een van de belangrijkste schrijvers was Menno-Jan Kraak, UT hoogleraar Geovisual Analytics and Cartography (Faculteit ITC).

Figuur 1. Boekomslag

Het ontwerpen van kaarten en diagrammen is een intentioneel proces, schrijft de UT in een persbericht, en hetzelfde onderwerp kan op verschillende, even geschikte manieren in kaart worden gebracht. Sommige ontwerpbeslissingen zijn echter suboptimaal voor bepaalde karteringscontexten. Dit boek vat richtlijnen samen voor het in kaart brengen van geografische datasets met betrekking tot de SDG’s door basisprincipes van kaartontwerp en -gebruik te introduceren, gevestigde beste praktijken en conventies te bespreken, en uit te leggen hoe verschillende cartografietechnieken het begrip van de SDG’s ondersteunen.

Veel voorkomende valkuilen

“We leggen de nadruk op veel voorkomende valkuilen die leiden tot gebrekkige of zelfs misleidende kaarten en diagrammen, maar ons doel is niet om deze richtlijnen voor te stellen als harde en snelle regels die in alle contexten vereist zijn”, legt Kraak uit. Problemen kunnen ook op andere manieren ontstaan dan de valkuilen die in het boek worden genoemd. Bijvoorbeeld door onjuiste dataverwerking, storende symbolen en tekst, verwarrende kaartelementen en het (verkeerd) gebruik van softwarestandaarden. “Ons doel is om kaartmakers van allerlei pluimage aan te moedigen om bewuster om te gaan met deze cartografische ontwerpbeslissingen. Redenen om van onze aanbevelingen af te wijken zijn legio, maar ze moeten worden genomen met zorgvuldige en collectieve overweging van het kaartgebruik en de gebruikerscontext”, aldus Kraak.

Cartografie bij ITC

Hoewel het boek een generieke visie op cartografie biedt, raakt het direct aan het onderzoekswerk van cartografen en datavisualisten aan de faculteit ITC. Wij concentreren ons op het ontwikkelen en evalueren van online alternatieve grafische representaties die veranderingen in de tijd kunnen weergeven. “Dat doen we in interactieve online omgevingen, die de gebruiker verschillende mogelijkheden bieden om met de kaart te ‘spelen'”, legt Kraak uit. Bijvoorbeeld in de kaarten in figuur 2. Die kaart geeft SDG indicator 9.c.1 weer; het deel van de bevolking dat beschikt over een 2G mobiel netwerk. De gebruiker kan het type kaart, de classificatie en het jaartal wijzigen.

Figuur 2. Een interactieve kaart over het deel van de bevolking dat toegang heeft tot een 2G mobiel netwerk.

Figuur 3 is een ander voorbeeld van het werk van Kraak. Het toont een interactief dashboard dat een visuele samenvatting geeft van gegevens van SDG indicator 9.4.1 over CO2-uitstoot. Het bevat een proportionele symboolkaart, een stroomgrafiek, en een cartogram, die meerdere perspectieven op de indicator ondersteunen. Gecoördineerde interactie tussen deze meerdere weergaven is essentieel om open-ended exploratie en diepgaande analyse te ondersteunen en maakt het mogelijk om voorheen onbekende inzichten in patronen, trends en anomalieën in een reeks datasets te onthullen.

Figuur 3. Interactief dashboard voor SDG-indicator 9.4.1 over CO2-emissies.

Kaartevaluatie

De evaluatie van onze kaarten is net zo kritisch als de ontwikkeling ervan. De bruikbaarheid van een kaart is van cruciaal belang voor de algehele gebruikerservaring, oftewel het proces dat leidt tot een succesvol en bevredigend resultaat. “In ons VISUSE-lab passen we een robuust, gebruikersgericht ontwerpproces toe waarbij we vroeg en vaak feedback vragen van het beoogde publiek”, zegt Kraak. Figuur 4 toont een kaartontwerp van SDG-indicator 5.5.1 voor het algemeen geïnteresseerde publiek. De kaart gaat vergezeld van foto’s en een verklarende tekst die de context van de indicator schetst en het kaartontwerp rechtvaardigt.

Figuur 4. Een kaartontwerp van SDG-indicator 5.5.1 over gendergelijkheid

Open access

Dit werk is gepubliceerd als een open-access document volgens de CC BY-NC licentie. Maar niet alleen het boek is open access, ook de gegevens van de SDG-indicatoren zijn vrij toegankelijk, en de geografische gegevens die zijn gebruikt om de gemaakte kaarten te maken zullen ook vrij beschikbaar komen. Het doel is om het boek te vertalen in de zes officiële talen van de Verenigde Naties en momenteel werken de auteurs aan aanvullend educatief materiaal dat gebruikt kan worden om mensen op te leiden in de organisatie van de Verenigde Naties en andere geïnteresseerde partijen zoals regio’s in het Zuiden van de wereld. Het boek wordt ook gebruikt in de ErasmusPlus International MSc Cartography (een gezamenlijke graad van de universiteiten van Twente, München, Wenen en Dresden)

Meer informatie

Prof. dr. Menno-Jan Kraak is hoogleraar aan de afdeling GEO-Information Processing (GIP; faculteit ITC) en voormalig voorzitter van de International Cartographic Association (ICA). Samen met Robert E. Roth (ICA), Britta Ricker (ICA), Ayako Kagawa (UN), Guillaume Le Sourd (UN), publiceerde hij het boek Mapping for a sustainable world. Het is open access en kan hier worden gelezen.