Rifblokken gemaakt van baggerslib bieden onderwaterleven een helpende hand

By Elcke Vels

Waarom we over dit onderwerp schrijven:

Kunstmatige riffen zijn niet altijd duurzaam. Groningen laat zien hoe het anders kan.

Een overtollige hoeveelheid slib in de Nederlandse binnenwateren vormt een bedreiging voor het onderwaterleven en bemoeilijkt de scheepvaart, zo ook in de Eems-Dollard in Groningen. Door middel van de innovatieve GEOWALL-technologie, wordt van het overtollig slib kunstmatige rifblokken gemaakt en neergelegd bij de dijk tussen de Eemshaven en Delfzijl in Groningen. “We zorgen voor een vestigingsplaats voor oesters en mosselen”, zegt Jip Koster, projectleider Rifblokken bij ingenieursbureau Netics.

Het project slaat twee vliegen in één klap: het verwijderen van overtollig slib uit de Eems-Dollard én het ondersteunen van het onderwaterleven door middel van de kunstmatige rifblokken. Afgelopen jaren werd het baggerslib uit de Eems-Dollard gedroogd in een kleirijperij in Delfzijl. Vervolgens werden er vierhonderd rifblokken geperst bij havenschap Groningen Seaports en bij innovatiecentrum Chemport Europe. Daarbij werd gebruik gemaakt van de technologie GEOWALL, ontwikkeld vanuit het samenwerkingsverband tussen Netics en aannemer Van Oord. De proef wordt mogelijk gemaakt met subsidie van de provincie Groningen en het Waddenfonds.

“We hebben van tevoren bij Netics een uitgebreid onderzoek verricht naar de beste samenstelling van het kleimengsel”, licht Koster toe. “Uiteindelijk kwamen we op een recept bestaande uit 95% gerijpte klei uit de Eems-Dollard. Daar worden additieven doorheen gemengd. Vervolgens wordt de klei onder zeer hoge druk geperst tot een blok. We hebben daarvoor een speciale persmachine ontwikkeld.”

Naast rifblokken, wordt het overtollig baggerslib uit de Eems-Dollard ook voor andere circulaire projecten gebruikt, zoals het bouwen van een Brede Groene Dijk.

Een dijk van zout baggerslib: Terug naar de basis, toch vernieuwend

We hebben te kampen met een stijgende zeespiegel. Nederland staat als deltaland de komende jaren voor de grote opgave om maar liefst 1500 kilometer aan dijken te versterken.

Oesters en mosselen

Maandag werden de eerste blokken in het water geplaatst op twee verschillende locaties in Groningen. Komende vijf jaar gaat Netics monitoren hoe de rifblokken het onderwaterleven beïnvloeden. “Het gaat er met name om dat we een vestigingsplaats bieden voor mosselen en oesters. Ook kijken we naar andere organismen, zoals wieren en slakjes. In de Eems-Dollard ligt een groot laken van slib waar zij op dit moment niet kunnen leven. Er is geen zuurstof of voeding aanwezig. De blokken moeten daar dus verandering in aanbrengen.” Ook wordt er gekeken naar de robuustheid van de blokken over de jaren heen. “Liggen ze er na jaren nog steeds goed bij of vallen ze uit elkaar? Ook daar moeten we een antwoord op zien te krijgen.”

Hoewel het gaat om een kleinschalige pilot, verwacht Koster positieve uitkomsten. “We kunnen met slechts 400 blokken niet het onderwaterleven van de gehele Eems-Dollard redden. Maar we kunnen wel onderzoeken of de rifblokken hun werk doen. Zo kunnen we over vijf jaar bepalen of we gaan opschalen.”

Andere materialen

Het aanleggen van kunstmatige rifblokken is an sich niets nieuws. Maar een rif gemaakt van circulaire materialen komt vandaag de dag nog niet vaak voor. Koster richtte zich tijdens zijn studie aan de Wageningen University & Research (WUR) al op het plaatsen van betonnen blokken in wateren voor de kust van Kenia, om het waterleven daar een helpende hand te bieden. “Echter komt bij het maken van cement een enorme hoeveelheid CO₂ vrij. Ook moeten de materialen van beton vervoerd worden, wat zorgt voor extra uitstoot. Als student stelde ik mezelf al de vraag of dit niet duurzamer kon. Met het huidige project in de Eemshaven laten we dus zien dat dat mogelijk is, door gebruik te maken van duurzaam materiaal dat lokaal aanwezig is.” 

Er wordt in de huidige pilot dus gebruik gemaakt van baggerslib. Maar er kunnen ook andere circulaire materialen worden gebruikt om hetzelfde resultaat te bereiken. “Bij bouwprojecten bijvoorbeeld komt er vaak veel ‘gewone’ grond vrij, die kun je ook hergebruiken, net als reststromen van beton of overtollig slib afkomstig van de waterzuiveringsindustrie”, aldus Koster.

The sky is the limit

Koster ziet het voor zich dat de rifblokken op den duur ook elders in Nederland worden ingezet om de waterkwaliteit te verbeteren. “Denk bijvoorbeeld aan het plaatsen van de blokken dieper in de zee. Ook is het interessant om te kijken wat ze kunnen betekenen bij windmolenparken, waar ze tevens fungeren als een golfbreker.” The sky is the limit, besluit Koster. “Als de resultaten uit onze eerste pilot hier in Groningen positief zijn, dan kunnen we op den duur zelfs de koraalriffen in Australië herstellen. Ik verwacht dat we in de toekomst een grote impact kunnen maken.”

Groningen innovatief Archieven

Lees hier meer verhalen over innovatieve projecten in Groningen.