In september 2020 stortte een stuk van de historische kademuren van Amsterdam in. Er ontstonden gaten ter grootte van woonboten in de straat. De afbrokkelende muren bieden echter tegelijkertijd ook nieuwe kansen voor de stad. Het kan de oplossing betekenen voor de uitdaging om Amsterdam in 2040 aardgasvrij te krijgen.
De stad is vanwege die intentie op zoek gegaan naar nieuwe, groene manieren om de historische panden in de binnenstad te verwarmen. Eén manier is om de warmte uit het grachtenwater in de zomer op te slaan en die in de wintermaanden te gebruiken. Daarvoor moet je echter wel de complete gracht openbreken. Nu de kademuren door het instorten toch gerestaureerd moeten worden, is dit de kans tegelijkertijd de grachten klaar te maken voor een duurzame toekomst.
“Om groene energiekademuren te bouwen, moet je echt alles vernieuwen”, zegt Maéva Dang, Research fellow bij het AMS Institute. “Nu kunnen we de uitdagingen van de energietransitie en de herbouw van kademuren in één keer doen.” Dang is een van de medewerkers aan het project ‘Hooghangend fruit‘. Zoals de naam al doet vermoeden, is het opgezet met een verheven doel voor ogen: Amsterdam helpen klimaatneutraal te worden in 2050 met behoud van Amsterdams erfgoed.
Ze combineren enkele oudere ideeën voor energiebeheer – het verminderen en hergebruiken van overtollige energie – met ideeën over nieuwe bronnen van energie. Op die manier kwamen ze op een nieuwe mogelijkheid om Amsterdam energieneutraal te krijgen.
“In Amsterdam komt de grootste warmtevraag uit het historische centrum van de stad. “Je kunt er niet veel doen ,omdat er zoveel beperkingen zijn”, legt Dang uit. “Dus proberen we manieren te vinden om dat te omzeilen.”
Thermische energie
Het meest innovatieve idee is misschien wel de installatie van warmtewisselaars in de Amsterdamse kademuren. Wanneer in de zomermaanden de temperatuur van het grachtenwater stijgt, kunnen de warmtewisselaars de warmte aan het water onttrekken. De thermische energie wordt vervolgens opgeslagen in opslagunits die zich al onder de oppervlakte van Amsterdam bevinden. In de wintermaanden distribueren de warmtepompen vervolgens de warmte weer naar de gebouwen. De lagere temperatuur van het water in de grachten heeft ook nog eens een positieve uitwerking op het onderwaterleven. temperatuur van het kanaal in de zomer, waardoor de waterkwaliteit voor het zeeleven verbetert.
De behoefte aan gas verdwijnt niet volledig. Maar Dang schat dat bewoners ongeveer 60 procent van de tijd van aqua-thermische energie gebruik kunnen maken. Aan de resterende energiebehoefte kan dan worden voldaan met behulp van andere oplossingen, zoals biogas en groene waterstof.
Gasketel
Het biedt ook een alternatief voor zonne-energie. Zonnepanelen zijn natuurlijk de toekomst. Het probleem is dat ze misstaan op de historische gebouwen. Maar als je dan toch de schoonheid van de historische binnenstad wilt behouden, waarom bouw je dan niet onder de grond installaties voor duurzame energie? Amsterdam heeft 200 kilometer kademuur aangewezen die moet worden opgeknapt of vernieuwd. Dang en haar team richten zich op de muren die moeten worden gerenoveerd. Daar kunnen dan tijdens de renovatiewerkzaamheden tegelijkertijd ook de warmtewisselaars geïnstalleerd worden. Maar niet alleen de gemeente moet het groene licht geven. Ook de bewoners moeten meedoen. Helaas zijn sommigen niet gecharmeerd van veranderingen.
“Mensen vertrouwen gewoon op hun cv-ketel. Ze weten dat die betrouwbaar is in de winter”, legt Dang uit. “Mensen begrijpen niet dat je je huis ook kunt verwarmen met warmte die uit grachten wordt gehaald.” Er zijn verder kosten die mogelijk aan de bewoners mogelijk worden voorberekend. Energie-upgrades voor elk gebouw en warmtepompinstallaties om het systeem te laten werken zijn niet goedkoop. Maar de gasprijzen gaan alleen maar omhoog en oude gebouwen zijn moeilijk te verwarmen.
Airbnb-stad
Dang waarschuwt dat als er niet snel iets wordt gedaan, de gebouwen onbetaalbaar kunnen worden voor de bewoners. “Het ergste scenario is dat de bewoners vertrekken en het centrum een Airbnb-stad wordt,” zegt ze.
Het project ‘Hooghangend fruit’ wordt voorgesteld als een proefproject. Als het in Amsterdam slaagt, zouden in andere steden in Nederland soortgelijke renovaties kunnen worden uitgevoerd waarbij gebruik wordt gemaakt van het netwerk van grachten om lokale gebouwen te verwarmen. Het zou ook in heel Europa kunnen worden toegepast. Het kanaalrijke Venetië en Brugge zijn voor de hand liggende voorbeelden. Maar het werkt ook in steden met een gemakkelijke toegang tot water, zoals Londen.
“Overal waar open water is, kun je gebruik maken van aqua-thermische energie”, zegt Dang. Het is ook schaalbaar – het kan zowel voor individuele huizen als voor hele gemeenschappen worden gebruikt. De klimaatdoelstellingen zijn in de hele EU vergelijkbaar. Er is misschien geen beter moment om de infrastructuur langs het water opnieuw op te bouwen in plaats van te wachten tot het einde van de levensduur ervan.
Ook interessant: Respyre wil met mos de steden weer laten ademen
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
