Het Wereld Natuurfonds heeft de panda als symbool. En dat werkt. Het is een prachtig en aaibaar dier en daar houden wij mensen van. Ik wil graag een pleidooi houden voor de regenworm als symbool van Brabant.
Alhoewel niet aaibaar en niet echt mooi, wel van levensbelang voor u en mij. Het past het bij Brabant om een symbool te kiezen op basis van daadwerkelijke impact en niet op uiterlijke schijn. Bovendien is het belang van de regenworm een van de weinige dingen waar boeren en natuurliefhebbers het samen wel over eens zijn. Een hoopvol symbool voor Brabant dus.
Ik moet bekennen dat ik ook lange tijd niet bijster enthousiast was over regenwormen. Net als jullie waarschijnlijk. Er zijn dieren waar ik warmere gevoelens voor heb. Maar sinds ik werkzaam ben in de natuurwereld ben ik de regenworm gaan waarderen.
Droge feiten
Wereldwijd zijn er ruim 7000 soorten wormen; waarvan er 25 in Nederland voorkomen. De regenworm (Lumbricus terrestris) er één van en dankt zijn naam aan het feit dat hij als het regent naar boven komt om eten te zoeken en te paren. Regenwormen kunnen zeven jaar oud worden en 30 centimeter lang. Je kunt ze herkennen aan hun afgeplatte achterkant, waarmee ze zich kunnen vasthouden in hun gang als ze bovengronds op zoek zijn naar voedsel.
De regenworm is een zogenaamde pendelaar. Hij maakt verticale gangen, die wel drie meter diep kunnen zijn en produceert een slijmlaagje dat ervoor zorgt dat de gangen niet instorten. Daardoor kan hij de gangen jaar na jaar opnieuw gebruikt worden. Deze pendelaar trekt de plantenresten (organisch materiaal) de gang in. Zo worden boomblaadjes aan de steeltjes de bodem in getrokken, waardoor ze oprollen. Misschien heb je die bladersigaren wel eens zien staan?
Verdiensten van de regenworm
Maar wat maakt die regenworm nu zo bijzonder? Ten eerste zorgen regenwormen voor natuurlijke mest. Ze breken organische materialen, zoals bladeren, gras en andere composteerbare materialen af en scheiden hoopjes af die ontzettend veel belangrijke voedingstoffen bevatten, waardoor de bodemkwaliteit verbetert.
Ook zorgen de wormen door middel van hun gangen dat water en lucht de bodem kunnen binnendringen en er kunnen blijven. Gangen van pendelwormen kunnen wel tien tot twintig liter water per vierkante meter opvangen. Dat betekent dat een hectare landbouwgrond zo’n tienduizenden liter water kan bergen in wormengangen.
Het water kan zo via de bodem, en niet het oppervlaktewater of riool, worden afgevoerd. Zo is de regenworm dus ook heel effectief bij oplossen van de wateroverlast door hevige regenbuien. In de winter kan zo water worden opgeslagen waarmee verdroging en uitsterving van wortels in de zomer kan worden voorkomen. Bovendien kunnen via het gangenstelsel van de regenworm de voedingsstoffen, die het regenwater rijk is, tot diep in de bodem komen
En alsof dat allemaal nog niet genoeg is gebruiken bomen, planten en gewassen de gangen en gaten om zich met hun wortels in de grond te nestelen.
Tot slot, misschien minder leuk voor de regenworm, maar ook in de voedselketen zijn regenwormen van groot belang. Het is immers in de natuur eten of gegeten worden. De regenwormen zijn voedsel voor mollen en veel vogels zoals merels en roodborstjes.
Waarom symbool?
De regenworm werkt onder de grond en is dus veelal onzichtbaar voor ons. Maar in dit geval niet “uit het oog, uit het hart”, want de regenworm doet uniek en zeer belangrijk werk. Alles start immers bij een goede kwaliteit van de bodem. Daar zijn boeren en natuurliefhebbers het samen over eens.
Een goede bodemkwaliteit zorgt voor een gezonde en evenwichtige plantengroei waardoor planten minder snel ziek worden en plantenwortels beter groeien. En dat zie je dus bovengronds terug!
Maar het goede werk van de regenworm staat letterlijk onder druk. Onder andere door het gebruik van moderne zware landbouwmachines. De grond verdicht, omdat de bodem wordt samengedrukt. Daardoor nemen het bodemleven, de doorlaatbaarheid voor water en lucht en de mogelijkheden voor plantengroei af. Grondbewerkingen zijn vaak funest voor wormen. Een dood gefreesde of geploegde worm is immers niet snel weer vervangen door een andere.
Kortom: regenwormen hebben heel belangrijke en unieke functies voor de bodem. Dit simpele glibberige roze beestjes moeten we dus vooral koesteren. Wat mij betreft dus door de regenworm het symbool te maken voor een vruchtbare en duurzame Brabantse bodem.
Biomimicry
Deze functies van de regenworm zijn, tot op heden, door geen enkel ander onderdeel van het bodemleven of met kunstmatige bewerking over te nemen. Iets om zuinig op te zijn dus. Sterker we kunnen veel leren van het werk van de regenwormen. Gelukkig zie je steeds meer innovaties, die voort komen uit Biomimicry.
Biomimicry is afgeleid van de Griekse woorden bios ’leven’ en mimesis ’imiteren’ en betekent dus ‘het leven imiteren’. Janine Benyus gebruikte de term voor het eerst in haar boek ‘Biomimicry, innovation inspired by nature’ (1997). Biomimicry gaat dus over net nastreven van de genialiteit van de natuur op het gebied van ontwerpen van producten, processen en systemen.
Zo waren regenwormen de basis voor het Living Filtration System. Nooit gedacht hè, dat een regenworm ook innovatie kan aanjagen?! Ook op die manier is de regenworm een perfect symbool voor innovatief Brabant.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
