Onderzoekers uit Leipzig hebben een methode ontwikkeld op basis van radiogolven waarmee ze houten museumstukken kunnen beschermen tegen schadelijke insecten als houtworm. Er zijn geen chemicaliën voor nodig. Dit kan de milieubelasting door de huidige behandelingen in opslag- en expositieruimtes van musea aanzienlijk verminderen.
Houten meubels en kunst- en cultuurgoederen worden evenals houtconstructies van cultureel waardevolle gebouwen preventief behandeld tegen insectenplagen. Het doel is om te voorkomen dat houtwormen, boktorren en spijkerkevers door het hout heen eten en het materiaal broos maken. In het verleden werden vaak houtconserveringsmiddelen gebruikt op basis van gechloreerde koolwaterstoffen zoals lindaan, DDT en PCP. Deze zijn nu verboden vanwege de milieubelasting.
Vrij van chemicaliën
Intussen zijn er al methoden tegen insectenplagen die vrij zijn van chemicaliën – zoals warme-luchtbehandeling op basis van microgolven. Dit is gebaseerd op de veronderstelling dat de insectenlarven in het hout uiterlijk bij 60 graden Celsius afsterven. Voor belangrijke cultuurgoederen hebben deze heteluchtbehandelingen echter slechts een beperkt nut. Deze bestaan immers vaak uit verschillende materialen die verschillend reageren op warmte. Zo reageert bladgoud bijvoorbeeld anders op hout. Bovendien kunnen de grote temperatuurverschillen leiden tot ongewenste neveneffecten. Constanze Fuhrmann, milieu- en cultuurerfgoedspecialist bij de Duitse federale milieustichting (DBU) vergelijkt het effect met verwarming in een magnetron: ,,Bij grotere hoeveelheden kookt het voedsel aan de rand van het bord al na een paar minuten, terwijl het binnen nog koud is.”
Gecontroleerde opwarming
Om schade aan belangrijke kunstwerken te voorkomen is een gecontroleerde, langzame en gelijkmatige verwarming nodig. Zelfs een kleine haarscheur in een flinterdun laagje bladgoud kan onder bepaalde omstandigheden leiden tot selectieve oververhitting. Zelfs de kleinste verkleurde of verschroeide plekken verminderen de culturele en historische waarde. Dit is ook de reden waarom in de onderzoeks- en ontwikkelingsfase van nieuwe processen met modellen en computersimulaties tests worden uitgevoerd.
Materiaalvriendelijke radiogolven
Om het risico op schade te verminderen, hebben de onderzoekers uit Leipzig van het Helmholtz Centrum voor Milieuonderzoek, UFZ , samen met collega’s van de Hogeschool voor Techniek, Economie en Cultuur (HTWK) een nieuw proces ontwikkeld om houten cultuurgoederen te beschermen tegen insecten. Dit proces is gebaseerd op radiogolven, die een veel minder groot effect hebben op het materiaal dan microgolven. Bovendien is het proces minder materiaalgebonden en kan het ook worden toegepast op textiel, leer, huiden, dierpreparaten en keramiek. Zo biedt het een effectieve behandeling tegen typische insectenplagen, zoals kleding- en bontmotten, maar ook tegen bont-, tapijt- en kastkevers.
Verdamping van chemicaliën
Een bijkomend effect van het nieuwe houtverduurzamingsproces op basis van radiogolven is dat het ook mogelijk is om chloorhoudende chemicaliën uit eerdere behandelingen te verdampen. Dit wordt mogelijk gemaakt door de combinatie met speciale wasprocessen. Onder bepaalde omstandigheden kunnen echter meerdere behandelingen nodig zijn, omdat de bepaalde objecten niet al te warm mogen worden. De wetenschappers hebben de methoden voor het omzetten van de chloorhoudende vervuilende stoffen al onderzocht en met succes getest. Zij bevelen behandelingsstrategieën aan waarbij een deel van de vervuilende stoffen in de kern van de objecten kan blijven, maar de concentratie aan het oppervlak aanzienlijk wordt verminderd. De doorslaggevende factor is ten slotte het resultaat van de behandeling en dat de vervuilende belasting van de binnenlucht afneemt, aldus de deskundigen.
Ook interessant:
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
