Terwijl vrijwel alle ogen gericht zijn op vaccins tegen Covid-19, werkt Protinhi Therapeutics aan een ander middel dat de pandemie kan helpen bezweren: virusremmers. Deze verminderen de ernst van het ziekteverloop aanzienlijk én kunnen een toekomstige uitbraak voorkomen. Er is echter een probleem: de ontwikkeling loopt trager dan gehoopt vanwege onvoldoende middelen.
Het Nijmeegse biotechbedrijf Protinhi werkt al een paar jaar aan virusremmers tegen tropische infectieziekten, zoals dengue en het WestNijlvirus, dat sinds kort ook in Nederland voorkomt. “Toen Covid-19 opdook, zijn we direct in onze stoffenbibliotheek gaan kijken en gaan zoeken naar verbindingen die dit virus kunnen remmen”, zegt Bernd van Buuren, directeur van Protinhi. “Samen met kennisinstellingen onderzoeken we wat het beste werkt tegen dit virus en hoe we een toekomstige uitbraak kunnen voorkomen.”
Van Buuren kreeg afgelopen zomer een definitieve go van Health Holland voor PanCoroNed: een nieuwe samenwerking tussen de Radboud Universiteit in Nijmegen, Universiteit Utrecht, Leiden UMC en de bedrijven Avivia en Protinhi (beide gevestigd op de Novio Tech Campus in Nijmegen) voor de ontwikkeling van virusremmers tegen Covid-19. PanCoroNed is mede het resultaat van de samenwerking in het Health en High Tech ecosysteem van Nijmegen.
Lees hier meer over de regio Nijmegen-Arnhem-Wageningen als #LifePort
Kritisch enzym uitschakelen
Essentieel bij de verspreiding van virussen zijn proteasen, enzymen die eiwitten dusdanig aanpassen dat het virus zich kan vermenigvuldigen en verspreiden in het lichaam. “Schakel je dat kritische enzym uit, dan kan het zich niet meer vermenigvuldigen in de cel en stopt de verspreiding van het virus”, legt Van Buuren uit.
Tot voor kort werkte Protinhi alleen aan virusremmers tegen flavivirussen, waaronder dengue, het WestNijlvirus en zika. Dit is een groep van tropische infectieziekten, overgebracht door muggen en er zijn geen vaccins voor deze ziektes. “Met een remmer die zich richt op de gedeelde essentiële protease, kunnen we die hele groep van virussen in één keer tackelen.” De technologie die Protinhi de afgelopen jaren heeft ontwikkeld, wordt nu in PanCoroNed toegepast op Covid-19.
Voorkomen van een nieuwe pandemie
Nu gaan we tien dagen in quarantaine als je in contact bent geweest met iemand met Covid-19, maar je zou iemand ook virusremmers kunnen geven. Van Buuren: “Als je iemand gaat behandelen voor of vlak nadat de besmetting heeft plaatsgevonden, voorkom je dat iemand ernstig ziek wordt en het virus zich verder verspreidt. Een virusremmer versnelt het herstel.”
Een virusremmer is geen alternatief voor een vaccin, maar wel een heel goede aanvulling op het bestrijden van een virus. Er zijn de afgelopen maanden verschillende bestaande virusremmers uit het medicijnkastje gehaald om te kijken of deze werken tegen covid, zoals remdesivir of hiv-remmers. Deze middelen zijn niet specifiek voor Covid-19 ontwikkeld en blijken ook niet zo goed te werken. Van Buuren: “Als je kijkt waar wij staan met ons onderzoek dan hebben we nu al verbindingen gevonden die veel effectiever zijn dan bestaande virusremmers. SARS-CoV-2, het virus dat Covid-19 veroorzaakt, is een relatief eenvoudig virus. Dengue kun je zien als een groep van vier virussen en de essentiële protease van dengue is moeilijker aan te pakken met virusremmers dan de Corona-protease.”
Van Buuren denkt dat virusremmers niet alleen de huidige corona-uitbraak kunnen inperken, maar ook een belangrijke rol kunnen spelen bij het voorkomen van een toekomstige corona-gerelateerde epidemie. Een vaccin ontwikkelen blijft belangrijk, maar dat kan eigenlijk pas als het virus zich geopenbaard heeft. Een virusremmer kan daarentegen al op de plank liggen.
“Virusremmers kunnen niet alleen de huidige corona-uitbraak inperken, maar ook een belangrijke rol spelen bij het voorkomen van een toekomstige corona-gerelateerde epidemie.”
Bernd van Buuren, Protinhi
“SARS-CoV-2 is onderdeel van een groep coronavirussen. SARSCoV en MERS-CoV zijn eerdere varianten en er gaat ongetwijfeld een nieuw coronavirus opduiken, laten we zeggen SARS-CoV-3. Net als bij flavivirussen zijn de proteases van verschillende coronavirussen vrijwel identiek. Een virusremmer tegen Covid-19 kunnen we daardoor ook inzetten tegen een volgend coronavirus. Door dit nu te ontwikkelen kan een eventuele volgende uitbraak in een veel eerder stadium worden aangepakt.” Door nu te investeren kunnen we onszelf dus wapenen tegen uitbraken van de toekomst.
Onvoldoende financiering
Hoopvol dus. Maar er is een keerzijde. “We krijgen de financiering voor onze corona-ontwikkelingen nog niet rond”, zegt Van Buuren. “Als wij net zulke mogelijkheden zouden hebben als vaccinontwikkelaars, hadden we waarschijnlijk binnen een jaar een goede virusremmer beschikbaar. Of je met twee of twintig mensen op zoek kunt naar de juiste verbinding scheelt een hoop. Op dit moment hebben we voor het PanCoroNed-consortium financiering voor het ontwikkelen van een proof-of-concept in het lab, nog niet voor verder onderzoek en doorontwikkeling tot medicijn. Met meer middelen hadden we nu al in de klinische onderzoeksfase kunnen zitten.”
Protinhi is afhankelijk van kapitaal van durfinvesteerders en krijgt weinig extra geld van de overheid voor Corona-onderzoek. “Een bedrijf als KLM krijgt miljarden aan staatssteun om overeind te blijven tijdens de pandemie. Het is wrang dat voor bedrijven en kennisinstellingen die mogelijk een uitweg kunnen bieden uit deze pandemie het vanwege de staatssteunregels niet mogelijk is om 10 tot 20 miljoen euro te ontvangen”, merkt Van Buuren met enige frustratie op. “We blijven zoeken naar additionele subsidies en investeerders. Als samenleving moeten en kunnen we klaar zijn voor een volgende virusuitbraak, maar daarvoor zijn wel investeringen nodig in onderzoek en ontwikkeling van virusremmers. Het helpt dan niet dat een belangrijke initiatiefnota die ons land moet voorbereiden op een volgende pandemie het alleen heeft over ontwikkeling van vaccins en antibiotica. Let wel: beiden zijn enorm belangrijk, maar kunnen een virusuitbraak niet de kop indrukken. Dat kan wel met virusremmers. Vooraanstaande virologen zeiden dit ook al voor de huidige pandemie.”
“Een bedrijf als KLM krijgt miljarden aan staatssteun om overeind te blijven tijdens de pandemie. Het is wrang dat voor bedrijven en kennisinstellingen die mogelijk een uitweg kunnen bieden uit deze pandemie het vanwege de staatssteunregels niet mogelijk is om 10 tot 20 miljoen euro te ontvangen”
Bernd van Buuren, Protinhi
Ondertussen gaat Protinhi ook door met het werk tegen flavivirussen. In 2018 overleden in Europa 181 mensen aan de gevolgen van het WestNijlvirus en het komt sinds kort ook in Nederland voor. “Het bestrijden van dengue en andere flavivirussen blijft voor ons een belangrijke prioriteit. Er is geen vaccin tegen dengue en er raken elk jaar zo’n 400 miljoen mensen besmet. Er is grote behoefte aan een middel dat de ziekte helpt te bestrijden en genezen. We starten binnenkort met het testen van onze virusremmer bij dieren. Daarna komt de klinische fase nog, voordat het op de markt gebracht kan worden. Bij de verwachte positieve resultaten willen we snel met een groter farmaceutisch bedrijf gaan samenwerken om zo snel mogelijk met een virusremmer naar de markt te gaan.”
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
