‘Technologie’ is altijd al onderdeel van onze samenleving geweest. Denk aan de eerste wegen waarop we ons gingen voortbewegen, en aan bijvoorbeeld de abacus, het eerste rekentooltje. De logica van nullen en enen waarmee informatie wordt gecreëerd, informatie wordt overgedragen of aangestuurd, is inmiddels een vast onderdeel van onze digitale maatschappij. In 1945 werd de eerste programmeerbare elektronische digitale ENIAC computer in de VS ontwikkeld – leuk detail – geprogrammeerd door zes vrouwelijke programmeurs. De internationale Artificial Intelligence ontwikkelingen kennen ‘zomers en winters’, waarbij het onderwerp al dan niet belangrijk werd geacht. De vraagstukken die technologie – en in het bijzonder AI – oproept zijn dus niet nieuw. Wel is nieuw dat technologie (en digitalisering in het algemeen, en AI in het bijzonder) steeds maar verder ingrijpt op ons dagelijks leven. Wat vinden we daarvan?
Begin 2019 heb ik na een reis in de VS en informatie uit Azië een artikel geschreven, dat door Innovation Origins is gepubliceerd. De hoofdvraag was “Welk type maatschappij willen we in Nederland zijn en blijven?” Er was in de media destijds geen tekstuele noch visuele aandacht voor AI en de invloed op onze samenleving, ook al lijkt dat nu onwaarschijnlijk. Deze vragen lijken nu door heel veel partijen te worden gesteld, overal in Europa. En dat is goed. Want ‘wie vraagt, die leidt’. Juist door de dialoog over technologie en specifiek AI te stimuleren creëren we een beter luisterend oor en begrip voor de diverse snelheden van digitalisering binnen de samenleving, steken we als het ware samen de thermometer in de maatschappij, en wordt educatie gestimuleerd, en worden we hopelijk steeds mediawijzer. De ontwikkelingen zullen elkaar in rap tempo opvolgen. Niet alleen op het gebied van AI. Maar ook omdat we steeds grotere snelheden eisen bij het verwerken van informatie. De miniaturisatie van elektronische chips volgt de wet van Moore op de voet. De marktvraag duwt dit op. En naast elektronische chips komt er steeds meer vraag naar fotonische chips, waarbij licht in plaats van de elektronische verbinding de drager van informatie wordt. En denk aan innovaties op het gebied van nanotechnologie en lichtgewicht materialen. En de manier waarop deze ‘smart’ met elkaar communiceren. Al deze toepassingen zijn van belang voor ons dagelijks leven, zoals op het gebied van je gezondheid en hoe je daarin geholpen wordt, en je dagelijks vervoerspatroon, en daarmee het mobiliteitsvraagstuk in ons kleine volle land.
Techies
In 2019 werd ik genodigd om deel te nemen aan rondetafelgesprekken bij VNO-NCW over de rol van AI in Nederland, waar de opstart van de Nederlandse AI Coalitie plaatsvond. Mijn uitgangspunten zijn altijd de waarden Vertrouwen en Samenwerking. Het was me een eer om de NL AI C bouwsteen ‘Mensgerichte AI’ mee op te zetten en invulling te geven. Leden van de NL AI C gaven aan dat een specifiek focusgebied ‘Dialoog over AI’ noodzakelijk was en is. Immers, veel organisaties in Nederland krijgen binnenkort vragen over AI vanuit hun klanten en relaties, maar ook vanuit hun eigen medewerkers. Bedrijven willen van elkaar leren over de manier waarop ethische designprincipes worden toegepast, en hoe de mens in de lead kan blijven.
Onderwerpen die ons nog vreemd lijken duiken nu op: als een overheidsinstantie een algoritme heeft ingesteld, en verderop in het proces blijkt een mens daardoor opeens niet meer in aanmerking te komen voor speciale zorg… moet diens jurist dan tegen een algoritme van de overheid procederen…? We grinniken. Maar werkelijk, het is werkelijkheid, lees het MIT artikel. En zorgt een algoritme er echt voor dat de Hollandse brug waar je dagelijks overheen rijdt, uit zichzelf een seintje geeft wanneer de materiaalvezels niet meer sterk genoeg zijn, zodat het vervangingsproces opgestart wordt, en de brug straks niet plotsklaps instort?
Onderwerpen die me zorgen baren, maar me tegelijkertijd blij maken. Wat een kansen biedt technologie, en digitalisering in het bijzonder, voor onze fijne Nederlandse samenleving! Afgelopen jaren schreef Innovation Origins heel wat artikelen over de rol van AI in de maatschappij, en maakte De Dataloog een aantal podcasts om diverse gezichtspunten aan bod te laten komen, en zeker niet alleen de wetenschappelijke. Dialoog over technologie (en AI) stimuleren is namelijk belangrijk. Dat technologie ons leven beïnvloedt weten we, maar wat zijn onze dromen en angsten hierover?
Democratie
Persoonlijk wil ik graag dat we een maatschappij zijn waar mensen kunnen meedenken, en waar technologie niet van bovenaf opgelegd wordt. Dat brengt me op het containerbegrip democratie: tien jaar geleden schreef ik naar aanleiding van de werken van kunstenaar Oliver Ressler in het Van Abbemuseum over de rol van kunst in onze democratie. Zijn filmwerk heet ‘What is Democracy’? Conclusie is natuurlijk dat elk land het begrip ‘democratie’ op een andere manier invult, en dat we de ultieme invulling nog steeds niet gevonden hebben. Wat is dan de beste invulling die we in Nederland kunnen uitwerken? Partijpolitiek? En hoe houden we dat wat goed is in stand?
Nu met de verkiezingen voor de deur is het belangrijk dat we stemmen op mensen die begrip hebben van technologie, en van de rol van technologie en digitalisering in de samenleving. Hebben we genoeg mensen in de Tweede Kamer die inzien wat technologie betekent in onze levens, die onze dromen en angsten begrijpen, en mee een stem geven in voorstellen voor wetten? Er wordt veel geschreven over de macht van Big Tech, online privacy, fake news, maar hoe gaan politieke partijen er eigenlijk mee om?
Kies wijzer
Stichting Toekomstbeeld der Techniek STT publiceerde deze week de Technologie Kieswijzer. Een mooi beknopt instrument om mee regie te voeren, met impact op ons kiesgedrag. Want nee, we weten allemaal dat er nog niet voldoende mensen met detail begrip van technologie en digitalisering in onze Tweede Kamer zitten. Dus geef mee, die duw.
En een vraag voor de Nederlandse media: wat doen jullie in dit spel? Zijn jullie agendasetting en kaart je de uitdagingen aan? Of volg je met een luisterend oor? Ik hoop beide.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
