Nee, het openbaar college dat Collette Cuijpers en Maike Kooijmans volgende week geven, zal geen blinde lofzang op de digitale wereld worden. Maar evenmin hoeven we een aaneenschakeling van waarschuwingen te verwachten, laat staan een lesje over goed en fout. Daarvoor is die digitale wereld waar cyberpesten, sexting en telefoonverslaving naast mooie nieuwe vriendschappen en commercieel succes voorkomen, te veelkleurig. Wat wel belangrijk is, zo zullen beide Fontys-lectoren betogen, is te blijven nadenken over de keuzes die je maakt. Als kind, als ouder, als opvoeder of als docent.
Het openbare college is het tweede in een reeks Fontys For Society lezingen waarmee de onderwijsinstelling een leven lang leren wil stimuleren. Thema van deze avond – 27 juni in de Tilburgse LocHal – is “Opvoeden in de digitale wereld“. Toegang is gratis maar aanmelden vooraf is verplicht. We spraken alvast met de twee collegegevers.
Kinderen en jongeren van nu groeien op in een diverse, snel veranderende samenleving vol digitale mogelijkheden. Dat biedt kansen, maar brengt ook nieuwe opvoedingsvragen met zich mee. Sommige ouders controleren hun kinderen op de social media of volgen ze via tracking devices. Er zijn ouders die volgers kopen voor hun kind, zodat het zich populair voelt op de social media. “Ze doen dat met de beste bedoelingen”, zegt Colette Cuijpers, lector Recht en Digitale Technologie aan Juridische Hogeschool Avans – Fontys. “Maar veel van die accounts zijn nep en dat betekent dat je aan het frauderen bent voor je kinderen. Dat is zowel juridisch als ethisch over een grens. Welk voorbeeld geef je je kind daarin mee?”
Cuijpers snapt ze eerlijk gezegd wel, de ouders die dit doen. “Ze hopen op die manier het zelfvertrouwen van het kind een boost te geven. Maar de gevolgen zouden wel eens omgekeerd kunnen zijn.” Maike Kooijmans, lector Opvoeden voor de Toekomst aan Fontys Hogeschool Pedagogiek, onderschrijft dat. “Veel kinderen zijn gefocust op het zichzelf op een mooie manier te etaleren, met name op social media. Ze willen voldoen aan de norm die breed gevoeld wordt, namelijk dat ze alles uit hun leven moeten halen. Als samenleving stralen we uit dat elk kind de beste moet willen zijn. Maar juist door die prestatiegedreven manier van opvoeden zijn er meer verliezers dan winnaars. Want onder aan de streep kunnen er natuurlijk maar een paar echt winnaar zijn. En dan kan het gevoel ‘ik ben blijkbaar niet de beste’ ineens hard aankomen.” Kooijmans wil daar een tegenbeweging op loslaten, eentje die gericht is op een leven ‘zoals je bent’. “Een leven waarin je kunt experimenteren, fouten kunt maken. En waarin wij als opvoeders onze kinderen veel speelse tijd gunnen en ruimte om te ontdekken wie ze zijn. Zodat ze zelfvertrouwen kunnen opbouwen zonder per se de beste te hoeven zijn.”
Hoewel ze beseffen dat de digitale wereld veel groter is dan dat, leggen Kooijmans en Cuijpers in hun college de nadruk op social media. “Dat is namelijk voor ouders en opvoeders een allesoverheersend thema”, zegt Kooijmans. Ze constateert daar een paradox: “Ouders zijn, net als veel docenten, mede vanwege gebrek aan kennis enorm bezorgd. Ze zijn de digital immigrants tegenover de natives die vooral kansen zien. Maar juist door die angst bij de ouders ontstaat er een negatieve opvoedcultuur. Terwijl ze proberen grip te krijgen op het systeem van likes en followers, gaan ze nota bene zelf hun kinderen overal digitaal volgen. Tja, die kinderen willen maar wat graag gevolgd worden, maar niet door hun ouders.”
Buiten het emotionele aspect dat daaraan gekoppeld is, zit er ook een privacy-aspect aan, zegt Cuijpers. “Hoe verstandig is het om alles maar te delen om te laten zien hoe geweldig je bent? Daar kun je zowel ethisch als juridisch je vraagtekens bij zetten. Een foto van twee jongens in zwembroek is heel makkelijk te manipuleren door iemand die daar misbruik van wil maken. Of een meisje van 15 dat een foto deelt in een sexuele pose met een jongen van 16 brengt deze jongen mogelijk in de problemen. Formeel is de jongen nu in het bezit van kinderporno. Terwijl ouders geen idee hebben wat Musical.ly of TikTok inhoudt, ziet een kind er geen kwaad in om gekleed in niet meer dan in een slipje een video op te nemen en te posten. Welk kind denkt na over privacyrechten, om nog maar te zwijgen over portretrecht of auteursrecht? Alles lijkt leuk, maar je kunt ook een hoop ellende over je afroepen.”
Uiteindelijk komt het altijd weer neer op een open en eerlijk contact met je kinderen. Kooijmans: “Natuurlijk is het lastig, zeker als je weinig gevoel hebt met de digitale wereld. Alles lijkt nieuw en vreemd. Maar tegelijkertijd zien we ook heel veel oude patronen; net als vroeger gaat het erom onze kinderen te begeleiden in hun dromen, of ze nu arts of influencer willen worden. Online is geen andere planeet.”
Ouders moeten daarbij zelf bepalen wat ze ethisch verantwoord vinden en wat niet, voegt Cuijpers daaraan toe. “Het zou arrogant zijn van onze kant om te claimen wat wel of niet mag. Blijf er vooral zelf over nadenken, ga erover in gesprek en maak samen afspraken.” De voelsprieten van de opvoeder blijven daarbij essentieel. “Je voelt vaak feilloos aan als je kind een grens overschrijdt, praat er dan met ze over maar luister ook naar ze. Kinderen kunnen je ook al het moois laten zien.”
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
