Opvoeden in een digitale wereld: ‘Je hebt als ouder een voorbeeldrol’

“Als onze kinderen ons de hele dag in de weer zien op een tablet, telefoon of laptop, stralen we ook uit dat dat oké is.”

Lees ook: “Opvoeden in een digitale wereld – het is lastig, maar geen andere planeet”

Zou jij als ouder likes kopen voor je kinderen om ze populairder te maken? Dat was slechts één van de ethische kwesties die discussie deden oplaaien onder de ouders die deze donderdagavond in de Tilburgse LocHal aanwezig waren op het Fontys For Society evenement: Opvoeden in een Digitale Wereld. Een event waarin werd stilgestaan bij de rol die je als ouder of verzorger hebt in het digitale leven van jongeren.

Centraal in de presentatie, gegeven door Collette Cuijpers en Maike Kooijmans, staat dat de constant innoverende samenleving waarin we leven vol digitale mogelijkheden zit die zowel kansen als gevaren met zich mee brengen. En dat levert dan weer nieuwe opvoedingsvragen op. Opvoeden is al sinds jaar en dag een vak apart, maar in een digitale maatschappij waarin we likes kopen om populair te lijken, levensverhalen uitwisselen met mensen die we online leren kennen en het op onze sociale media doen overkomen dat ons leven perfect is, krijgt het er een hele nieuwe dimensie bij. En dat beamen de ouders in de zaal met volle overtuiging.

“Vroeger was het zo dat je als ouder meer wist”, vertelt een van de ouders. “Nu overrulen je kinderen je op digitaal gebied, ze lachen me altijd uit als ik niet weet hoe mijn telefoon werkt. Soms vraag ik me af of ik me er meer in moet verdiepen – al ben ik soms bang dat dat met alle nieuwe ontwikkelingen verloren zaak is, of dat ik het allemaal maar van hun moet aannemen wat zij zeggen. Dat verandert heel je opvoedkundige rol en dat vind ik soms wel even slikken.” Zij heeft twee kinderen, een van 15 en een van 25. “Het verschil tussen die twee is al enorm, die tien jaar tijd. Ik heb soms het idee dat ik het niet meer bij kan benen.” Cuijpers herkent het gevoel van de moeder maar al te goed. Ze is lector Recht en Digitale Technologie aan Juridische Hogeschool Avans – Fontys en heeft zelf ook twee kinderen. “Ook mijn kinderen kunnen beter met digitale technologieën omgaan dan ik, dat wil alleen niet zeggen dat ze ook goed weten wat de consequenties en de gevaren zijn en waar ze juridisch gezien op moeten letten.” Volgens Cuijpers ligt daar dan ook het voornaamste deel om je als ouder meer in te verdiepen. “Jongeren zijn zich vaak van geen kwaad bewust, ze hebben niet door dat het niet slim is om een filmpje op te nemen in hun ondergoed waarop ze onschuldig dansen. Ze hebben niet door dat alles wat ze zeggen, posten en versturen gevolgen kan hebben.”

Ontwikkeling remmen

Wil dat dan zeggen dat ouders hun kinderen moeten controleren en constant bewust moeten maken van de gevaren die sociale media kent? Nee, stelt Kooijmans. Zij is lector Opvoeden voor de Toekomst aan Fontys Hogeschool Pedagogiek, en is van mening dat het te erg bovenop het onlinegedrag van je kinderen zitten, hun ontwikkeling ook kan remmen. Ondanks dat de zorgen van de ouders groter zijn dan de kansen die zij in de digitalisering zien, zijn ze zich daar over het algemeen wel van bewust. Maar een klein deel van de ouders controleert de sociale mediakanalen van zijn of haar kinderen. “Controleren is ook niet de juiste aanpak, afspraken maken daarentegen wel. Afspraken over het afschermen van het account, of over wat je dan bijvoorbeeld fotografeert of filmt”, aldus Kooijmans. Een van de ouders haakt op haar in: “Wij hebben afspraken met onze dochter van 10 over waar ze filmt in huis. Ze maakt veel gebruik van de app TikTok, waarbij ze op allerlei plekken in het huis dansende filmpjes op neemt. Het lijkt heel onschuldig, maar als we die afspraken niet gemaakt hadden, stond ons hele huis op die onlinefilmpjes.”

Voorbeeldrol

Hoe begrijpelijk de spreeksters de zorgen van de ouders ook vinden, toch proberen ze ook de andere kant van de medaille te laten zien. “We zijn geneigd om te denken dat de virtuele wereld een hele andere wereld is. Terwijl opvoeden nog steeds hetzelfde is als eeuwen geleden,het gaat nog steeds om het helpen ontwikkelen van je kind naar volwassenheid. En net als vroeger gaat het erom dat we onze kinderen begeleiden in hun dromen, of ze nu arts of influencer willen worden”, stelt Cuijpers.

Maar de omgeving waarin ze opgroeien, is wel anders. Veel ouders ervaren dat nu als een moeilijkere ervaring, omdat digitaal alles heel snel gaat. “Maar door alleen al soms gewoon een beetje mee te kijken met je kind op sociale media, zonder alles meteen te controleren, ben je present in een wereld waarin zij heel veel tijd doorbrengen. En de kunst is om dat dan toch met een open mind te doen. Want het is voor veel kinderen ook gewoon een stukje hobby geworden. Ze vinden het leuk, en halen er ook veel nut en plezier uit. Er zijn veel risico’s waar we onze ogen niet voor moeten sluiten, maar er zijn ook heel veel kansen en het is belangrijk om die als ouder wel te zien”, benadrukt Kooijmans. Cuijpers vult haar aan: “Bovendien is het, denk ik, heel belangrijk om te beseffen dat wij als ouder altijd een voorbeeldfunctie hebben. Als onze kinderen ons de hele dag in de weer zien op een tablet, telefoon of laptop, stralen we ook uit dat dat oké is. Het begint altijd bij de ouders, en dat is misschien wel de belangrijkste rol als opvoedkundige.”