De eerste week dat Donald Trump in office is, roept duizend emoties op. Op het ene onderdeel zijn ze nog heftiger dan op het andere. Maar er is één constante: het door waanfeiten gevoede beeld dat zijn deel van de wereld af te snijden is van ‘de rest’ en – misschien nog wel erger – van de toekomst.
Het democratisch systeem is wat dat betreft onverbiddelijk: als er maar genoeg mensen zijn die je van jouw waanbeelden kunt overtuigen, mag je ze gaan uitvoeren. Dat de gevolgen daarvan veel dramatischer zijn dan de leider wil voorspiegelen, is makkelijk uit te tekenen. Op de korte termijn: een opleving van verdeeldheid, haat en agressie. Direct daarna: oorlogen. En ondertussen breken we de wereld van onze kinderen op een onherstelbare manier verder af.
En voor iedereen die dit fenomeen nog ziet als iets uitzonderlijks: stap uit je droom. Niet alleen hebben de ontwikkelingen in de VS directe gevolgen voor ons, ook hier hebben de waanfeiten inmiddels een vruchtbare voedingsbodem. Soms exact zoals in Trumpland, soms in een iets andere vorm. Maar onder aan de streep gaat het telkens om de vertaling van een door een bonte verzameling ontevredenen geschilderde waanwereld. Een wereld die verdeeldheid zaait, haat oproept en die parasiteert op de toekomst.
De ratio staat perplex: het gaat beter dan ooit met de wereld, met de Verenigde Staten, met Nederland. Er is meer vrede, minder honger, beter onderwijs, minder armoede dan ooit. Dat is te danken aan de manier waarop de wereld zich sinds de Tweede Wereldoorlog heeft weten te organiseren. Met vallen en opstaan, zeker, maar met een ongeevenaard succes.
De wereld van gisteren lijkt ineens veel mooier dan deze in werkelijkheid was – en het omgekeerde geldt dan voor de wereld van nu.
Waar komt dan toch die voedingsbodem voor onvrede vandaan? Meest eenvoudige antwoord: de optelsom van positieve ontwikkelingen wordt in de menselijke geest als iets normaals gezien, een ontwikkeling waar we ‘recht’ op hebben. Juist daardoor vallen de individuele ergernissen veel sterker op, zeker als die het gevolg zijn van een verandering die we niet goed weten te plaatsen. De wereld van gisteren lijkt ineens veel mooier dan deze in werkelijkheid was – en het omgekeerde geldt dan voor de wereld van nu. Robotisering, vluchtelingen in onze straat, oplopende pensioenleeftijd, hogere zorgkosten, we snappen er allemaal niks van. En om dat in ons hoofd een plek te geven, vergroten we – daartoe aangespoord door populistische leiders – juist die elementen uit tot buitenproportionele hoogten. Waardoor vanzelf het zicht op onze situatie van relatieve (nee, absolute) welstand uit het zicht verdwijnt. En waardoor Trump bij voorbaat de heldenstatus krijgt die past bij het leiderschap in deze waanwereld.
Op 15 maart gaat Nederland naar de stembus. Ook hier zal de democratie onverbiddelijk zijn. Nu we gezien hebben hoe relatief makkelijk grote groepen Amerikanen zich – elk om eigen redenen – hebben laten leiden door de waanfeiten van de inmiddels gekozen president, is het legitiem om vast te stellen dat zo iets ook elders mogelijk is. Voordat we spijt krijgen van onze keuze, kan het geen kwaad een blik te werpen op wat zich de laatste decennia in Eindhoven heeft afgespeeld. Niet als voorbeeld van de perfecte wereld, daarvoor gaat er nog veel te veel mis, maar wel als een bewijs van het belang van het pionieren voor de toekomst, de wereld van onze kinderen.
Een stem geven aan de mensen die innovatie daadwerkelijk in praktijk brengen
E52 is twee jaar geleden om die reden opgericht: een stem geven aan de mensen die innovatie daadwerkelijk in praktijk brengen. Deze pioniers zijn bovengemiddeld aanwezig in Brainport Eindhoven. Hun verhalen moeten aan zoveel mogelijk mensen verteld worden, om duidelijk te maken wat het belang is van deze mensen, van hun dromen, van de producten en diensten die ze ontwikkelen en van de regio die dit faciliteert. We hopen dat we onze lezers via al die verhalen (we maakten er inmiddels bijna 3000) een scherper beeld geven van hoe onze wereld er over een paar jaar uit kan zien. Schoner, duurzamer, leefbaarder. Om dat tot stand te brengen en daar allemaal van te kunnen meegenieten is een internationale, open community nodig die mensen kansen biedt zonder voorwaarden rond geloof of afkomst, die geen muren maar bruggen bouwt, die ook nadenkt over de gevolgen van ons handelen op iets langere termijn. Vanuit liefst torenhoge ambitie, maar zonder waanfeiten.
Zo’n internationale community is er nu in Eindhoven – en in Nederland. En E52 zal er aan blijven werken om de kracht daarvan voor het voetlicht te brengen. Maar daarmee zijn we er niet. Het Amerikaanse voorbeeld laat zien hoe makkelijk de mens zich laat verleiden tot het te grabbel gooien van de voorwaarden voor vooruitgang. We hebben dezer dagen één troost: het grote voordeel van Trumps voortvarende start in het Witte Huis is dat Nederland nog voor de verkiezingen kan zien hoe gevaarlijk het is om te denken “dat het in de praktijk allemaal wel los zal lopen”.
De democratie is onverbiddelijk, we zijn gewaarschuwd.
