Positief nieuws over regio. Hier waren we na alle corona-ellende en de toenemende economische zorgen, de afgelopen periode echt aan toe. Je moet er even voor gaan zitten en met een gezonde portie nuchterheid kijken naar de soms wat ronkende alinea’s, deals en agenda’s. Toch laat de tweede voortgangsrapportage van de Brainport Nationale Actieagenda van 1 juli jl. zien hoe hard er gewerkt wordt en hoeveel er gebeurt in Brainport Eindhoven, ook de afgelopen maanden. De rapportage toont de grote positieve dynamiek in de regio en de voortvarende samenwerking en uitvoering. Er is alle reden om trots te zijn en de betrokken partners verdienen een pluim.
Ook mijn werkgever Fontys Hogescholen verdient een pluim, want er wordt serieus geïnvesteerd in acties rond het opleiden van ict-ers en technici, hybride leer- en werkomgevingen en leven lang leren. Je ziet duidelijk dat de Mainportstatus echt iets betekent en de regio kan hierdoor een stootje hebben. Er wordt vanuit allerlei kanten vol ingezet op de innovatieve samenwerking tussen de triple-helix partijen rond de gezamenlijke inzet op Artificiële Intelligentie binnen de NL AI Coalitie, de ontwikkeling en bouw van Brainport Smart District, de uitwerking van de eerste projecten binnen de Eindhoven Engine en de oprichting van de 5G Hub op de High Tech Campus.
Investering in sleuteltechnologie
De Mainportstatus werkt. De steun van 20 miljoen euro vanuit het kabinet voor Smart Photonics is een recent hoogtepunt. Het kabinet schrijft dat “het belang van Smart Photonics voor het ecosysteem met name zit in de rol van partner en toeleverancier voor lokale start-ups in fotonica. Productieproces en productontwerp met deze sleuteltechnologie zijn zo nauw met elkaar verweven dat fysieke nabijheid en face-to-face overleg tussen de ingenieurs nodig is. Het risico dat de productie- en onderzoeksfaciliteiten verhuizen naar het buitenland moet worden voorkomen”. Een ander mooi voorbeeld is de vraag vanuit de stadsregio Eindhoven-Helmond om 48 miljoen euro voor de versnelde bouw van 5.000 woningen de komende jaren, ter versterking van het vestigingsklimaat. Zo kan de woningnood ook sneller aangepakt worden . Het Kabinet wil bovendien vol inzetten op AI. Om de kansen van artificial intelligence (AI) in de regio op te pakken, is er in een mum van tijd een gezamenlijke Brainport AI-strategie opgesteld en worden er consortia gevormd met kennisinstellingen, bedrijven, campussen en fieldlabs. Trots (en terecht) wordt in de rapportage gewezen op het feit dat het aantal banen in Brainport Eindhoven in 2019 is gestegen met ruim 10.000 banen (+2,4%), waarvan de helft afkomstig is uit de industrie. Het aantal werklozen in Brainport Eindhoven daalde in 2019 met 1.000 personen, tot een werkloosheidspercentage van 3,3%.
Een vreemd smaakje
Toch wringt er wat. Nergens in het rapport wordt ingegaan op de, zeker in deze crisis, toegenomen zorgen over een groeiende tweedeling. De rapportage gaat hiermee onterecht voorbij aan de zorgen dat Brainport niet voor iedereen is. Informatie over de aangekondigde inclusiviteitstafels ontbreekt, net als noties over schaduwkanten van het economisch succes. De kloof tussen rijk en arm groeit en dat brengt toenemende onvrede met zich mee. Zeker nu, en zeker in bepaalde wijken. Op zijn minst had duidelijk gemaakt kunnen worden wat de impact is van projecten rond digitalisering, mobiliteit, campusontwikkeling, energie op de toenemende zorgen en risico’s rond tweedeling en de ontwikkeling van een regio met twee snelheden. Een gemiste kans. Er wordt wel gesproken over betaalbare woningen, maar dit wordt te eenzijdig gekoppeld aan kenniswerkers en talent en juist niet aan de onderkant en de meer kwetsbare delen van de beroepsbevolking. Zelf weet ik dat investeringen in de binnenstad en het upgraden van de binnenstad (zogenaamde KnoopXL) sociaal-economisch van groot belang zijn. De binnenstad biedt werk aan 25.000 mensen voor alle lagen van de bevolking, maar het staat er niet.
Duurzaam?
Meer fundamenteel doet de Brainport Nationale Actieagenda echt te weinig met verduurzaming, laat staan de voortgaande transitie van onze economie naar een meer circulaire economie. Circulariteit gaat volledig ten onder in al het digitaliseringsgeweld. Wanneer er wordt gesproken over verduurzaming in het rapport, gaat het vooral om ‘het nu krachtig doorzetten van de agenda, ondersteunt het duurzaam verdienvermogen van ons land’ en een helaas toch erg gratuite zin als ’de crisis biedt ook kansen om op een duurzamere wijze te gaan werken en leven: bedrijven in Brainport sluiten hier graag volwaardig op aan’. Ik lees er in de rapportage en in de uitingen vanuit Brainport Eindhoven weinig over. Meer en meer wordt duidelijk dat bedrijven die investeren in verduurzaming, op langere termijn beter presteren. We zouden juist door de huidige crisis verduurzaming veel hoger op de agenda moeten zetten in plaats van achterhaalde achterhoededebatten voeren alsof duurzaamheid gelijkstaat aan duur en extra lasten voor ondernemers.
Een van de redenen bijvoorbeeld om stevig te investeren in Smart Photonics is om de afhankelijkheid van ons ecosysteem met bedrijven en grondstoffen uit het buitenland te verminderen. Dit geldt voor meer Nederlandse maakindustrie, die mede door de corona-crisis kritisch kijken naar de te grote afhankelijkheid van grondstoffen uit verre landen. Een meer circulaire bedrijfsvoering en het beter en anders benutten van grondstoffen staat bij grote bedrijven, de Europese Unie en het Rijk hoog op de agenda. Brainport Eindhoven heeft op dit vlak nog flink wat huiswerk te doen. De adel van de Mainportstatus verplicht. In dat opzicht kunnen we leren van de Rotterdamse Mainportaanpak. Daar wordt ruim 230 miljoen euro duurzaam in de stad geïnvesteerd teneinde sterker uit de crisis te komen.
Auteur dr. Cees-Jan Pen is lector bij het lectoraat de Ondernemende Regio van Fontys Hogescholen. Hij is adviseur in diverse gremia op het gebied van werklocaties (bedrijventerreinen, kantoren en winkels), stedelijke en regionale economie en vastgoed. Pen heeft 15 jaar ervaring vanuit zowel de overheid als de adviessector met onderzoek rond vastgoed en ruimtelijk-economische vraagstukken.
