Het is een turbulente en onzekere tijd voor veel innovatieve bedrijven in Nederland. De gevolgen van de oorlog in Oekraïne zijn maar moeilijk te overzien. Innovation Origins sprak met DAF trucks over de markt van e-vrachtwagens, met ELECTRON Aviation over de elektrische luchtvaart en met LioniX International over de markt van fotonicachips. Kan het ernstige conflict ook nog voor iets positiefs zorgen en een wake up call zijn voor versnelde innovatie in deze specifieke sectoren?
Het conflict tussen Europa en Rusland heeft een grote invloed op de grote, Europese vrachtwagenfabrikanten, zo ook op DAF. Het bedrijf levert vanaf nu geen trucks en onderdelen meer aan Rusland, wat voornamelijk te maken heeft met Europese en Amerikaanse sancties. Vorig jaar verkocht het Nederlandse bedrijf nog zo’n 60.000 trucks, waarvan 2000 aan Rusland. Dit jaar is het, net name door de wereldwijde spanningen, lastig in te schatten hoeveel er verkocht zullen worden.
E-trucks
DAF is niet alleen een van de grootste truckbouwers van Europa, maar ook een toonaangevende leverancier van elektrische vrachtwagens. Zullen de spanningen tussen Rusland en Europa, en onze afhankelijkheid van Russische gas en olie, dan wel zorgen voor de verkoop van meer e-vrachtwagens? Rutger Kerstiens, woordvoerder van DAF, verwacht geen spontane stormloop. “Ik zie het niet gebeuren dat de markt ineens een radicale omslag maakt, nee.”
“Als je als transporteur gaat rijden met elektrische vrachtwagens, dan moet je daar je bedrijfsvoering op aanpassen. Dat is niet zomaar geregeld”, legt hij uit. “Zo moet je er rekening mee houden dat je trucks met regelmaat opgeladen moeten worden. Daar moet je je routes op aanpassen. Dat maakt het complexer voor een vervoerder om zo’n vrachtwagen in te zetten. Ook zijn elektrische trucks een stuk prijziger dan gewone vrachtwagens en is de installatie van eigen fast chargers ook niet van vandaag op morgen geregeld. Zo’n transitie is dus absoluut niet eenvoudig.”
DAF klaar voor omslag
Ook voor de oorlog zag Kerstiens al de welwillendheid van transporteurs om schoner te opereren. “Er zijn er maar weinig die zeggen: ik ga gewoon op de oude voet verder. De transportsector wil graag verduurzamen. Vergeet niet dat transporteurs in steeds meer binnensteden te maken krijgen met zero emission zones en dat ook hun klanten vragen om duurzaam transport. Die omslag was dus al aan de gang.”
Maar stel Europa gaat toch vol voor een versnelde overstap op elektrisch transport, “dan zijn wij er bij DAF klaar voor. En dan zullen wij de transporteurs ook adviseren over hoe ze hun operatie op de komst van elektrische trucks kunnen aanpassen voor een succesvolle overstap. We kijken naar het complete verhaal: van de truck tot het plannen van de routes en de benodigde oplaad infrastructuur.”
ELECTRON aviation: ‘Oorlog silver lining voor elektrische luchtvaart’
ELECTRON aviation bouwt luchtvaarttaxi’s, waarin vier passagiers kunnen plaatsnemen. Als alles volgens planning verloopt, dan kunnen passagiers vanaf 2026 een luchttaxi van het bedrijf nemen van en naar Groningen Airport Eelde. Het bedrijf is een pionier op het gebied van duurzaam vliegen: het is een van de eerste partijen die vliegtuigen ontwikkeld om e-vluchten voor passagiers mogelijk te maken.
CEO van het bedrijf Josef Mouris is enorm geschrokken van de aanval van Rusland in Oekraïne. Echt invloed op zijn bedrijfsvoering heeft de oorlog nauwelijks, hoewel de benodigde concentratie er soms wel onder lijdt. “Ik ga dan vaak meteen praktisch denken: wat kan ik doen om te helpen? Het is jammer dat we nog niet daadwerkelijk vliegtuigen klaar hebben. Anders had ik gezegd: we gaan onze vliegtuigen naar het grensgebied sturen en de mensen daar evacueren. Daarnaast loopt er ook enorm veel talent rond in zowel Rusland als Oekraïne als het gaat om de vliegtuigbouw. Denk aan het Oekraïens vrachtvliegtuig de Antonov An-225 Mriya: het grootste en zwaarste vliegtuig van de wereld. Dit vliegtuig werd overigens verwoest tijdens de gevechten. Al dat talent uit Rusland en Oekraïne wordt tijdens dit ernstige conflict buiten werking gesteld.”
Onafhankelijk worden
We zijn in Europa afhankelijk van Rusland als het gaat om olie en gas. Is dat nog steeds zo als de oorlog voorbij is? “We moeten ons nu eerst vooral richten op het leed wat de oorlog veroorzaakt”, vindt Mouris. “Maar ik zie het wel voor me dat de oorlog een soort silver lining kan hebben voor onder meer de luchtvaart. Het conflict kan namelijk ook laten zien dat we onafhankelijker moeten zijn en dat kan de energietransitie doen versnellen.” Mouris is daarin verrassend meer hoopvol over de luchtvaart dan over de aanpak van auto’s op de weg.
“Elektrisch vliegen heeft als voordeel dat een vliegtuig veel passagier kilometers maakt en zonder veel infrastructuur. Je kan dus veel impact maken. Bovendien zijn vliegvelden uiterst geschikt om veel zonne-energie op te wekken voor direct gebruik. Deze oplossing kan redelijk snel uitgerold worden, sneller dan dat Tesla het wegverkeer kan vergroenen.”
Maar er moet ook niet té makkelijk over gedacht worden. “Er zijn echt nog veel verbeteringen noodzakelijk in de vergroening van de luchtvaart. Er zijn bijvoorbeeld nog enorme verschillen tussen wat de luchtvaart betaald voor kerosine en het uitstoten van CO2 in vergelijking met het wegverkeer en de industrie, grofweg zo’n vier tot tien keer minder. De CO2 die nu wordt uitgestoten is dus niet of nauwelijks belast, dat geeft weinig financiële motivatie om het anders te gaan doen. Willen we de vergroening van Europa echt versnellen, dan moeten we de luchtvaart wel flink gaan aanpakken en niet pas in 2050.”
Lees ook: Met de luchttaxi van Groningen naar Londen: ‘In 2026 zijn we er klaar voor’
LioniX: ‘Fotonica grote rol in verduurzaming Europa’
LioniX International, een bedrijf uit Enschede gericht op de productie van fotonicachips, heeft nog geen directe last ondervonden van de oorlog in Oekraïne. “Maar daar komt ongetwijfeld nog verandering in komende tijd”, zegt René Heideman, CTO van het bedrijf. “Het conflict gaat zijn weerslag krijgen in de hele wereld en zal ook impact hebben op ons en andere chipleveranciers.”
LioniX importeert zelf namelijk verschillende basisgrondstoffen en elektronicacomponenten uit het buitenland. “Die waren door corona al moeilijk verkrijgbaar. Het importeren van deze producten zal ook door de oorlog nog lastiger worden, want de vervoersstromen zullen nog een klap krijgen, verwacht ik.”
‘Fotonica-industrie niet vergeten’
Als Europa versneld wil inzetten op de energietransitie en onafhankelijk wil worden van Russisch gas, dan moet de fotonica-industrie zeker niet vergeten worden. Douwe Geuzebroek, VP Marketing & Sales bij LioniX, legt het uit. “Ons bedrijf valt onder de deep tech. De producten die wij maken zitten diep weggestopt in apparaten die mensen dagelijks gebruiken.” Doordat ze ‘verstopt’ zitten wordt er bij de verduurzaming van een land in eerste instantie niet gelijk gedacht aan de rol van de chips. Maar fotonische chips werken op licht in plaats van elektriciteit, wat betekent dat ze veel zuiniger en efficiënter zijn. “Fotonica is ontzettend belangrijk in de energietransitie. Als we ervoor zorgen dat datacenters en systemen die op de achtergrond draaien minder energie verbruiken, dan krijgt de energietransitie een enorme boost.”
“Die transitie is ook nu al gaande en merkbaar in de fotonica”, vult Heideman aan. “Het zou mooi zijn als deze verschrikkelijke oorlog in ieder geval teweeg brengt dat de verduurzaming van Europa wordt versneld.”
