Het gebruik van niet gereguleerde designer drugs is riskant door de invloed op hersenactiviteit en lichaamstemperatuur. Dat stelt promovendus Anne Zwartsen (neurotoxicologie, interfacultair onderzoeksinstituut IRAS van Universiteit Utrecht) op basis van onderzoek naar de werking van deze genotsmiddelen.
Dit type drugs is met name in trek onder festivalgangers als over het algemeen legale vervanging van xtc, speed of ketamine. Er zijn de afgelopen vijftien jaar circa 900 nieuwe designer drugs verschenen. Over deze niet gereguleerde drugs is weinig bekend als het gaat om de werking en risico’s. Ze worden verondersteld een effect te hebben op het centrale zenuwstelsel.
Zwartsen stelt vast dat de dag na een vijfurige blootstelling aan drugs nog steeds veranderingen in activiteit van hersencellen zichtbaar zijn voor enkele stoffen. De gevolgen zijn onbekend, maar mogelijk verklaart het gebruik ‘een dip’ erna.
Daarnaast kan dit type drug zorgen voor een verhoogde lichaamstemperatuur. Effecten bij een verhoogde temperatuur van 41 graden Celsius zijn daarom al zichtbaar bij een lagere concentratie drug. En het herstel van de activiteit van hersencellen kan minder snel verlopen. Deze bevindingen onderstrepen het belang van ‘agressief koelen’ van druggebruikers met verhoging op de eerste hulp.
Zwartsen wijst erop dat door het toenemend gebruik van designer drugs en onbekendheid over de schadelijkheid er waarschijnlijk nog veel vergiftigingen en misschien overlijdensgevallen zullen volgen. Een goede inschatting van de risico’s is daarom noodzakelijk.
Verschillend effect
Zwartsen wil daaraan bijdragen. Van de meest gebruikte (20) psychoactieve stoffen heeft ze de potentie bepaald om neuronale targets of hersenactiviteit te beïnvloeden en veranderingen in het hart in gang te zetten. Op basis van deze informatie is het mogelijk om risico’s te schatten voor de geteste stoffen én nieuwe designer drugs die op de markt komen. Dat kan doordat effecten nu deels gelinkt kunnen worden aan bepaalde chemische structuren. Dit versnelt de risicobepaling van nieuwe designer drugs. Zwartsen deed haar proeven met cellen van ratten omdat de Universiteit Utrecht het gebruik van proefdieren wil verfijnen, verminderen en vervangen.
Een van de gevaren waarop de promovendus wijst is het veronachtzamen van verschillen tussen mensen. Dat de een anders reageert op bepaalde stoffen dan de ander. De mate van schadelijkheid is daarom niet voor iedereen hetzelfde. Net zoals, om een ander bekend genotsmiddel te noemen, een paar glazen wijn of bier per persoon heel anders kan uitpakken.
De officieel als Nieuwe Psychoactieve Stoffen (NPS) aangeduide drugs worden veel gebruikt op festivals en zijn populair door het feestverhogende effect op lichaam en geest. Ze worden ‘ontworpen’ door geringe wijzigingen aan te brengen in de chemische structuur van een drug afkomstig van een plant (zoals cocaïne).
Een bekende designerdrug is 4-fluoramfetamine, die tot voor kort door een kwart van jonge festivalgangers in Nederland werd gebruikt. Vanwege het schadelijke effect (hersenbloedingen, hartritmestoornissen, zelfs overlijden) is dit middel op lijst 1 van de Opiumwet beland, wordt dus net als bijvoorbeeld cocaïne en xtc beschouwd als een harddrug.
