Van Iran via Japan en de VS naar Nederland: de loopbaan van Helen Kardan beslaat zo’n beetje de halve wereld. Voor Kardan, geboren in Iran en werkzaam als Senior Manager Strategic Development bij de internationale chipmachinefabrikant ASML, is diversiteit meer dan een loos begrip. Zij begint deze maand als columnist voor Innovation Origins.
Geboren in Teheran, de hoofdstad van Iran en opgeleid tot werktuigbouwkundige, woont en werkt Kardan (39) sinds 2013 met haar Nederlandse echtgenoot en twee kinderen in Limburg. In 2018 maakte ze van TNO de overstap naar ASML: een wereldwijde organisatie met 60 vestigingen in 16 landen en zo’n 25.000 medewerkers met ruim 120 nationaliteiten. Dat zij zich daarnaast als één van de zeldzame vrouwen binnen de hightech-sector beweegt, vindt zij overigens zelf helemaal niet zo bijzonder.
De wijde wereld in
“Ik ben geboren in de miljoenenstad Teheran. Ik kom uit een gezin met vier kinderen. Mijn vader was leraar op de middelbare school, mijn moeder huisvrouw. Mijn ouders waren allebei heel erg supportive. Zo vond mijn vader dat je als meisje evenveel rechten en potentieel had als jongen. Hij bracht mij en mijn zusjes bij: volg je passie en zorg dat je je droom waarmaakt. Nu is onderwijs in Iran tot en met de universiteit voor iedereen gratis. En wordt er helemaal niet raar van opgekeken als je als meisje een technische opleiding wilt gaan doen. Ruim 70 procent van de STEM-studenten op universiteit is vrouw Toen ik aan de Universiteit in Teheran aan een studie elektrotechniek begon, bestond een derde van mijn medestudenten uit meisjes. Bij bouwkunde en scheikunde lag dat aantal nog hoger.
Desondanks bestaat er in Iran wel degelijk een loonkloof. Iraanse vrouwen worden geacht te kiezen tussen hun carrière of een gezin, en in de meeste gevallen zullen ze wel voor het laatste kiezen. Voor mannen ligt dat anders, zij hoeven die keuze niet te maken. Ik dacht daarom aanvankelijk helemaal niet aan kinderen krijgen. Ik wilde me gewoon op mijn toekomst richten, de wijde wereld intrekken.”
Culture shock
“Omdat ik mijn horizon wilde verbreden, heb ik me voor een studiebeurs naar Japan aangemeld. Die heb ik ook toegewezen gekregen. En zo vervolgde ik mijn studie aan Tohoku Universiteit, waar ik me specialiseerde in computerarchitectuur. Het leven in Japan was in het begin wel enorm wennen. Ten eerste was ik binnen mijn studie één van de vijf vrouwelijke studenten op tweehonderd mannen. Het wordt van Japanse vrouwen nog steeds verwacht dat ze zich ondergeschikt maken aan mannen, dat ze ze niet te slim af zijn, en al helemaal niet meer gaan verdienen dan hun echtgenoot. Ze zullen dan ook niet zo snel voor een technische studie kiezen. Je kunt er dan ook spreken van een Glazen Muur voorafgaand aan het Glazen Plafond.
Daarnaast is Japan een hele hiërarchische samenleving. Dat merkte ik ook later, toen ik er in het bedrijfsleven werkte. Overigens heeft dat hiërarchische ook voordelen. Het maakt het makkelijker om beslissingen door te voeren: to get things done. Maar het maakt het ook lastig om je er als buitenstaander echt thuis te gaan voelen. Wat er uiteindelijk ook voor zorgt dat verhoudingsgewijs veel buitenlanders er na een paar jaar weer weggaan. Zo ben ik er ook zelf na elf jaar weer vertrokken.”
The sky is the limit
“Ik ben in 2011 met mijn man, die ik in Japan had leren kennen, en onze eerste dochter, naar de VS verhuisd. Wij kwamen er terecht in Boulder, Colorado: een stadje met honderdduizend inwoners en een hechte, universitaire gemeenschap in een prettige, groene omgeving. Waar het natuurschoon in de VS zeker kan wedijveren met Japan, kan het contrast in omgangsvormen bijna niet groter zijn. De formele Japanners tegenover de informele Amerikanen met hun grote mate van spontaniteit, enthousiasme en tomeloze energie. Hoewel de werklust van Japanners zeker niet minder is dan van Amerikanen, gaat dit bij Amerikanen gecombineerd met een the sky is the limit mentaliteit. Hierdoor zijn de VS volgens mij ook zo succesvol in het aantrekken van kennismigranten die snel integreren, onafhankelijk van geslacht of afkomst.”
Nederland vrouwenland
“Sinds 2013 wonen wij in Nederland. Na een paar jaar bij TNO te hebben gewerkt, ben ik in 2018 in dienst getreden bij ASML en ben ik er betrokken in Strategic business development.
Wat mij vaak verbaast zijn de reacties in Nederland op mij als voltijd werkende vrouw met kinderen. Zo krijg ik bij het consultatiebureau, op school en bij mijn huisarts regelmatig vragen over hoe ik het gezinsleven met een voltijdbaan combineer en of ik mijn kinderen niet te kort doe. Terwijl dat voor mij volkomen normaal is. Het zijn bovendien vragen die ze aan een man niet zo snel zouden stellen.
In Nederland zijn er 1014 vrouwen per 1000 mannen. Het land investeert evenveel in beide geslachten om gekwalificeerde mensen voor de toekomst op te leiden. Het is dus een economische noodzaak om vrouwen evenveel aan het werk te krijgen als mannen. Niet alleen zodat vrouwen economisch zelfstandig zijn of om tekorten aan gekwalificeerd personeel te voorkomen, maar ook omdat volledig benutten van dit potentieel de beste return on investment is.”
Innovatie en diversiteit
“Technologie verandert zo snel, je moet ook mee-veranderen. In Nederland als kennis-samenleving wordt innovatie niet alleen steeds belangrijker, maar ook steeds complexer, denk maar aan bijvoorbeeld robotica en nanotechnologie in de landbouw of gezondheidszorg. Daarvoor heb je allerlei verschillende soorten mensen van Nederlandse universiteiten, maar ook van buitenaf met een specialistische tech-kennis voor nodig. Naast hardcore science heb je echter ook andere kwaliteiten nodig: zoals oplossingsgerichtheid en communicatieve skills, die naast “mannelijke” ook om “vrouwelijke” eigenschappen vragen, zoals creativiteit en teamwork.
De techwereld is in Nederland ondertussen ook behoorlijk multicultureel geworden. Dat is iets wat in de VS volkomen normaal is, veel mensen brengen daar een mix aan culturen met zich mee. Dat maakt het ook heel makkelijk om jezelf te zijn. In Nederland ligt dat een stuk ingewikkelder. Ook hier werken in de technologie steeds meer mensen met verschillende culturele achtergronden uit alle delen van Europa maar ook Azië. Nederlandse bedrijven hebben vaak een platte organisatie, waarin je wordt aangemoedigd om je mening te geven.
Maar dat is voor Aziaten bijvoorbeeld helemaal niet zo vanzelfsprekend. Zo is het in Japan juist een vorm van beleefdheid dat je eerst naar de ander luistert voordat je je reactie geeft. Daarnaast zijn Nederlanders best wel ‘lokaal’ aangelegd en hebben ze vaak privé- en professionele netwerken die al hun hele leven meegaan, wat het ook lastig maakt om echt connectie met ze te maken.”
Investeren in mensen
“In Eindhoven spreken wij van “het volgende Sillicon Valley”. Er zit heel veel potentie in de regio: van grote bedrijven als ASML, Philips en VDL tot en met kleine deep-tech startups en onderzoeksinstituten. Innovatie is gebaat bij diversiteit. Niet alleen in de zin van mannen en vrouwen, maar ook mensen met verschillende achtergronden en persoonlijkheden. Wil je als Nederland kennisland slimme mensen van all over the world niet alleen naar Nederland halen, maar ze vervolgens ook voor je behouden, dan zul je ervoor moeten zorgen dat ze zich hier thuis voelen. Anders zijn ze zo weer weg, en is het zonde van je investering.”
Lees hier de eerste column van Helen Kardan: Let op de Gender Gap!
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
