Zet een stap op het terrein van de microbiologie, de neurowetenschap en genetica en je wordt geconfronteerd met een golf aan ethische vragen. Kwesties waar je in de media wel eens over hoort, maar niet veel en niet vaak. De onderliggende vooruitgangsideologie is in deze maatschappij dominant en dus laat de wetenschap zich maar moeilijk remmen. Zeker niet door lastige ethische nitwits die overal een gevaar in zien. De wetenschap gaat voort, onophoudelijk en vrijwel ongehinderd, als een grote machine. Ook op terreinen waarbij het de vraag is of het diepe ingrijpen in de natuur ons straks veel voordeel oplevert en wel de gewenste ‘vooruitgang’ brengt.
Dit artikel is eerder gepubliceerd op METROPOLISM.com
Met de stand van de wetenschap van nu is het tijdperk van de creatie van je eigen Frankenstein niet zo heel ver weg meer (My First Frankenstein), maar ik geloof niet dat dat het publiek erg veel zorgen baart. Het publiek wacht af, en vertrouwt in dit soort kwesties op een autoriteit die er niet is, omdat niemand precies weet wat er in al die laboratoria gebeurt.
Er is in dat opzicht wel een interessante parallel tussen het laboratorium en de kunstenaarsstudio. Het zijn vrijplaatsen waar opvattingen in de samenleving met voeten worden getreden, uitgedaagd, opgerekt en platgewalst, in naam van het experiment. Hoe dat experiment zich tot de samenleving verhoudt is niet de eerste zorg van de wetenschapper/kunstenaar. Zij brengen hun bevindingen naar buiten met daarbij de opmerking dat het aan de samenleving is te beslissen wat die ermee doet, of ze het wil of niet, zich eraan stoort of niet, ervan leert of niet. Normering vooraf is de dood van elk experiment.
Er is in die zin een natuurlijke affiniteit tussen kunstenaars en wetenschappers, vrijdenkers onder elkaar, die elkaar ook geregeld opzoeken, zoals nu in de tentoonstelling Body of Matter in MU. Maar blijkt in MU, er is toch ook een belangrijk verschil, althans waar het de kunstenaars in Eindhoven betreft.
Officieel heet het dat hier het werk te zien is van tien kunstenaars die ‘onze ideeën over het lichaam verder brengen’, door onderzoek te doen naar ‘de materialiteit en stimulatie van het lichaam en de vergankelijkheid ervan’. Maar mij valt bij een rondgang vooral op hoe sceptisch de kunstenaars zijn over de door de wetenschap (en MU) verspreide vooruitgangsideologie. Het ene na het andere werk wijst niet op de voordelen van technologische vooruitgang maar juist op de gevaren ervan. Het is alsof de kunstenaars vooral graag kenbaar maken dat het tijd wordt dat het publiek ontwaakt en ziet wat voor monsters het wetenschappelijke brein voortbrengt.
Hoe anders de videowand te duiden van tech-art star Floris Kaayk te duiden, waarin hij quasi-educatief de geboorte van een met levende cellen gekweekte robot beschrijft doorspekt met anti-menselijke opinies over het menselijke lichaam als gepasseerd station?
En wat te denken van een schitterend door algoritmes gevoed toneelstuk, waarin de acteurs zich als halve garen gedragen, daarin aangestuurd door een machine.
Of het Dr Mengele-achtige product van Spela Petric, waarin stervende mosselen zorgen voor een leuk decoratief patroon op een lampenkap.
Body of Matter omvat buitengewoon prikkelende bijdragen op het vlak van de zogeheten Bio Art, een gebied halfweg kunst, design en wetenschap, waar momenteel veel geld voor wordt vrijgemaakt. Er is in dat kader ook een prijs geïntroduceerd,, de BAD Award die in deze tentoonstelling onder de aandacht wordt gebracht. Dit is niet de eerste editie van de prijs maar wel de beste. Curator William Myers heeft gezorgd voor een ensemble van werken waarin dit onderzoeksterrein tot in zijn uiterste hoeken scherp wordt ondervraagd.
Er zijn ook winnaars aangewezen: Emma Dorotyhy Conley metMSA: Microbiome SecurityAgency, Agi Haines met Drones with Desires, en Isaac Monté met The Art of Deception. Daarbij valt op dat juist de winnaars een meer optimistische houding ten opzichte van de wetenschap aan de dag leggen. Niet mild sceptisch, of ronduit ironisch, zoals bijvoorbeeld Floris Kaayk, maar welwillend en constructief. Ze hopen met de kennis van nu een bijdrage te leveren aan het bijsturen van de wetenschap.
Als ik had mogen kiezen had ik het algoritmisch toneelstuk gekozen van Orion Maxted. Een fascinerend stuk, waar ook hard om gelachen kan worden.
Op 22 en 23 januari is er een debat over de vele vragen die tentoonstelling oproept. vrijwel alle kunstenaars komen spreken. Ik hoop dat er ook wat wetenschappers bij zijn om ze van repliek te dienen.
Body of Matter
MU Eindhoven
t/m 7.2.2016
op 22 en 23.1 is er een symposium
Meer info hier
