Morgen Beter: Waar kunst en wetenschap samenkomen

Het is gebruikelijk dat een column het persoonlijke standpunt van de schrijver weergeeft. Maar zoals de Canadese filosoof Marshall McLuhan ooit zei: ‘Een standpunt kan gevaarlijke luxe zijn als het wordt vervangen door inzicht en begrip’. Aangezien dit mijn eerste bijdrage is aan Innovation Origins, wil ik deze column wijden aan het kruispunt van kunst en wetenschap. Niet alleen is dit een onderwerp dat mijn professionele carrière definieert, het biedt de mogelijkheid om me kort voor te stellen als ‘the new kid on the block’ van columnisten die regelmatig bijdragen aan Innovation Origins.

Datawetenschappen

Na mijn opleiding aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten reisde ik vijftien jaar lang de wereld rond als filmmaker – of moderne verhalenverteller. Vervolgens ging ik aan de slag bij de nationale politie als hoofd van een aantal geheime afdelingen. In deze periode promoveerde ik op het anticiperen van crimineel gedrag. Sinds kort ben ik benoemd tot Professor of Practice aan de Universiteit van Tilburg, als hoofd van de vakgroep Data Science in Crime and Safety aan de Jheronimus Academie voor Data Science in Den Bosch.

Veel mensen (onder wie kunstenaars en wetenschappers) vinden het gebied waar kunst en wetenschap samenkomen spannend. Terwijl kunstenaars zich vooral bezig houden met de subjectieve sfeer van emoties, houden wetenschappers zich bezig met kennis die rationeel verklaard en betrouwbaar toegepast kan worden. De ‘gemeenschappelijke bron’ wordt in deze tweedeling echter vergeten.

Angstig wezen

De mens is van nature een angstig sociaal wezen. Sinds ons vroegste bestaan zijn we doodsbang voor zaken die we niet begrijpen en (misschien juist daarom) zijn we sociale wezens geworden die onze ervaringen willen delen. Zowel kunst als wetenschap zijn pogingen om de wereld om ons heen te begrijpen en te beschrijven. Je zou kunnen stellen dat wetenschap vooral gerelateerd is aan het proces van begrijpen, terwijl kunst gerelateerd is aan het proces van communicatie. Maar in mijn opinie is het begrijpen van de wereld en het beschrijven van die ervaring essentieel, zowel voor een wetenschapper als voor een kunstenaar.

Mijn verkenning van het gebied waar kunst en wetenschap samenkomen heeft mijn waardering voor het wonder van de kunst vergroot en mijn erkenning voor de wijsheid van de wetenschap verdiept. Voor mij zijn kunst en wetenschap als twee complementaire perspectieven op de wereld. Zowel kunstenaars als wetenschappers opereren aan de rand van het bekende, en streven door hun nieuwsgierige aard naar het onbekende.

Natuurlijke nieuwsgierigheid

Bovendien delen kunstenaar en wetenschappers fundamentele kenmerken: een natuurlijke nieuwsgierigheid, een drang tot experimenteren, het vermogen om te twijfelen, de onbevreesdheid om fouten te maken en het leren van mislukkingen. Maar hoewel de overeenkomsten duidelijk zijn, integreren de twee disciplines zelden, en dat is jammer. Want waar twee rivieren samenkomen, is de stroming het sterkst. De integratie van kunst en wetenschap zorgt voor een dieper begrip van de wereld, beginnend in verwondering en eindigend met wijsheid.

Ik realiseer me dat ik misschien een gevaarlijke luxe heb geïntroduceerd door ‘standpunt’ te verwarren met ‘inzicht en begrip’. Maar ja, was Marshall McLuhan niet gewoon een angstig sociaal wezen? Het is niet zo dat hij dertig jaar van tevoren het Word Wide Web heeft voorspeld.

Marshall McLuhan (1911 – 1980). McLuhan gebruikte de metafoor ‘global village’ om een situatie te beschrijven waarin alle ‘deelnemers’ min of meer gelijke toegang hadden tot publieke informatie. Pas zo’n dertig jaar later, toen het internet werd uitgevonden, kwam McLuhan’s metafoor volledig tot zijn recht.

Over deze column:

In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Maarten Steinbuch, Mary Fiers, Carlo van de Weijer, Eveline van Zeeland, Lucien Engelen, Tessie Hartjes, Jan Wouters, Katleen Gabriels, Peter de Kock en Auke Hoekstra, probeert Innovation Origins uit te vinden hoe de toekomst eruit zal zien. Deze columnisten, af en toe aangevuld met gastbloggers, zijn allemaal op hun eigen manier bezig met oplossingen voor de problemen van onze tijd. Zodat Morgen Beter wordt. Hier alle eerdere afleveringen.