In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Maarten Steinbuch, Mary Fiers, Carlo van de Weijer, Lucien Engelen, Tessie Hartjes en Auke Hoekstra, probeert Innovation Origins uit te vinden hoe de toekomst eruit zal zien. De zes columnisten, af en toe aangevuld met gastbloggers, zijn allemaal op hun eigen manier bezig met oplossingen voor de problemen van onze tijd. Zodat Morgen Beter wordt. Deze zondag is Maarten Steinbuch aan de beurt, met een terugblik op zijn gesprek met de Dalai Lama. Hier alle eerdere afleveringen.
Het grensvlak van spiritualiteit en technocratie, wat is het verschil, en hoe houden we dat in de hand? Daar ging mijn gesprek over met de Dalai Lama, op zaterdagochtend 15 september. Hij was in Nederland, ter gelegenheid van de opening van een tentoonstelling over Boeddhisme, in de Nieuwe Kerk in Amsterdam.
Onze voorbereiding begon de vrijdagmiddag daarvoor, met een generale repetitie met alle panelleden in de Nieuwe Kerk. SingularityU-NL was mede-organisator van dit event, en had een bijzonder panel samengesteld. Ik zat in het eerste panel, samen met Tilly met haar kunstarmen en met Karen, een Noorse onderneemster die een robot voor tele-presence als product heeft. Bijvoorbeeld voor als een kind ziek thuis is, en dan toch aanwezig kan zijn in de klas. Ik was met mijn vrouw en met dino Pleo naar de hoofdstad getogen om over robotica en AI te praten met de Dalai Lama.
Bij mijn opkomst op het toneel viel zijn oog gelijk op mijn kleine dino. Aan het begin van het gesprek heb ik dan ook de dino op zijn schoot gezet, en uitgelegd dat als je de dino aanraakt en streelt, hij daar blij van lijkt te worden. Wij als mens trouwens ook. De Dalai Lama was giechelend enthousiast, maar trok wel hardhandig aan zijn staart. Dat laatste had ik niet verwacht.
Het gesprek was interessant, mijn vraag werd goed begrepen, namelijk hoe ver kunnen we gaan met robots: kunnen zij ooit bewustzijn of emoties hebben. De balans tussen technologisch redeneren en spiritualiteit. De Dalai Lama antwoordde dat het menselijk bewustzijn veel lagen kent. Het grootste deel is van materiele aard, met als implicatie dat je dat ooit wellicht zou kunnen nabootsen in een computersimulatie of robotprogramma. De diepste laag echter, aldus de Dalai Lama, van ons bewustzijn, is wat we de ziel zouden kunnen noemen, ‘atma’ of ‘atman’ (Sanskriet): Levensadem, de Universele Geest in de natuur en in de mens. Dat kunnen we nooit in een stuk techniek vatten.
Mijn tweede vraag ging over de gevolgen van de toenemende mogelijkheden van lerende algoritmen. De Dalai Lama twijfelde of het mogelijk zou zijn om de menselijke emoties en intenties te herkennen en daagde mij uit hem dat te laten zien. Ik weet dat dit al in meer of mindere mate kan en bestaat, dus wellicht kan ik dat nog eens in een demo laten zien. Ik vond hem hier open en nieuwsgierig. De volledige video opnamen kun je hier vinden, en ‘mijn’ stukje van 28 tot 45 minuten.
Na de sessie in de kerk hadden we een lunch met het panel, samen met onder andere een van de persoonlijke artsen van de Dalai Lama. Erg interessant hoeveel ze met kruiden doen, en hoe ze dat in hun opleiding leren: elk studiejaar in hun geneeskundeopleiding moeten ze één maand de natuur in en kruiden zoeken.
Na de lunch kwam de Dalai Lama weer bij ons en bij het afscheid streelde hij toch wel weer heel erg teder de Pleo dino. Bij zijn komst buiten de kerk, en ik liep vlak achter hem, stonden rijen dik mensen te kijken, veel Tibetanen ook. Een aantal begon spontaan te huilen. Dat ontroerde mij nog het meest geloof ik. Ik weet niet of robots zoiets ooit zullen begrijpen.
