Morgen beter: Niet bang voor een wolf

Misschien hebben sprookjes, bij Nederlanders, stiekem op latere leeftijd veel negatieve effecten. Wij zijn opgegroeid met Roodkapje en de boze wolf én reageren nogal oververhit op een paar wolven die onlangs in Nederland gesignaleerd zijn. Hoe anders dat gaat in Scandinavië merkte ik op vakantie.

Veel mensen komen dezer dagen terug van vakantie. Lekker uitgerust van een luiervakantie of met een leeg hoofd van juist een heel actieve vakantie. Of beide. Persoonlijk geniet ik tijdens een vakantie in het buitenland vooral van de ervaring dat mensen in andere landen sommige dingen heel anders aanpakken dan wij in Nederland. Heerlijk om je hierover te verbazen en verwonderen. Het relativeert ‘onze’ kijk op dingen. Tijdens deze vakantie viel me vooral de volstrekt andere houding van mensen ten opzichte van de natuur op. Zo ook de omgang met wolven.

Natuur

Ik was op vakantie in Zweden en Noorwegen en heb daar genoten van de indrukwekkende en alom aanwezige natuur. Beide landen kennen nog relatief grote oppervlakten ongerept natuurgebied. In Zweden de vele bossen en meren en in Noorwegen de prachtige fjorden. Hoe dichter je bij de poolcirkel komt, des te ruiger wordt het landschap. De uitgestrekte toendra’s in het noorden van beiden landen maken deel uit van Lapland en zijn het leefgebied van de Saami, de oorspronkelijke bewoners van Noord-Scandinavië, die traditioneel rendierhoeders zijn.

Vanwege de enorme oppervlaktes aan ongerepte natuur waan je je soms alleen op de wereld. Je kan een lange wandeling maken en helemaal niemand tegenkomen. Niemandsland. Regelmatig was ik me bewust van de stilte om me heen. Geen geluid. Nou ja geen: alleen de wind, de vogels of de zee. Geen auto’s, geen mensen. Heerlijk die natuurlijke stilte.

Ook de middernachtzon is een bijzondere ervaring. Het bleef, binnen de poolcirkel, hele nachten licht. Wel makkelijk overigens als je buiten, voor de camper, een boek aan het lezen bent. Geen gedoe met zaklampen. Je hebt ook geen automatisch ‘gevoel’ van dag en nacht. Regelmatig bleek het ‘ineens’ al midden in de nacht te zijn.

Veel natuur en dus veel dieren. Ook veel dieren die wij niet of minder vaak voorkomen in Nederland. Elanden, rendieren, beren, lynxen, zeearenden en papegaaiduikers. In sommige streken zijn er poolvossen, veelvraten en wolven. Over die laatste zo meer.

Anders dan bij ons

Drie opvallende dingen die ze anders aanpakken dan wij; het allemansrecht, friluftsliv en de omgang met dieren; wolven in het bijzonder.

Allemänsrätten

De natuur wordt in Zweden door de overheid beschermd door middel van natuurreservaten en nationale parken. Naast de bescherming kent Zweden ook het zogenaamd allemänsrätten. Dit allemansrecht is ook wettelijk vastgelegd. Het geeft iedereen het recht om van de vrije natuur te genieten. Je mag dus een duik nemen in een willekeur meertje, je tent opzetten waar je wil, gaan wandelen, varen of paardrijden waar het je mooi lijkt. Bloemen, bessen of paddenstoelen plukken uit de vrije natuur. Uiteraard met een aantal voorwaarden, waarvan de allerbelangrijkste: respect voor de natuur. Dus is het verboden om de flora of fauna aan te tasten, te beschadigen of te verstoren. Je laat de plek waar je was achter als je ‘m aangetroffen hebt.
De onderliggende gedachte bij dit allemansrecht is dat natuur van iedereen is en iedereen dus het recht heeft om ervan te genieten. Niemand kan zich natuur toe-eigenen. In het vakantieboekje over Zweden werd het recht om te ‘dolen’ genoemd.
In Nederland is privaat eigendom in de wet, en in onze dagdagelijkse omgang, stevig verankerd, dus voelt zo’n allemansrecht vreemd.

Friluftsliv

Ik had nog nooit van friluftsliv gehoord. Dit is de Zweedse term voor leven met de natuur. Het is naast een manier van leven ook een opvoedingsstrategie. Friluftsliv is een breed begrip in Zweden. Twee opvallende elementen uit deze manier van leven zijn; ten eerste het aantal uren dat kinderen buiten spelen ligt in een stuk hoger dan in Nederland. In Stockholm spelen kinderen in de zomer maar liefst gemiddeld 6 uren buiten en ‘s winters 1,5 uur. Buiten de stad ligt het gemiddelde zelfs nog veel hoger. Nederlandse kinderen zitten veel meer binnen. Ten tweede moeten kinderen, volgens deze natuurlijke leefwijze, leren om gevaren in te schatten en is de natuur is daar de beste plek voor. Daar horen open knieën en geschaafde ellebogen bij. In Zweden noemen ze dat ‘zomerpoten’.

Omgang met dieren

Je ziet ze overal langs de wegen. De bordjes die waarschuwen voor elanden, rendieren, herten en schapen die over de weg kunnen lopen. En dat klopt. We moesten regelmatig op de rem. Als er in Nederland een koe op de weg loopt dan is dat nieuws. De Nooren en Zweden zijn gewend aan ‘loslopende dieren’ en lijken zich er niet druk over te maken. Dieren horen erbij en daar houd je als mens rekening mee. Dus geen nationaal actieplan om de dieren achter hekken te zetten.

Verhitte reacties op de komst van de wolf

Ik moest tijdens de vakantie regelmatig denken aan de reacties in Nederland op de komst van de wolf. De terugkeer van de wolf beter gezegd. Wanneer de laatste wolf in Nederland te zien was is onduidelijk, maar dat moet ongeveer 150 jaar geleden zijn geweest. In maart 2015 was de eerste wolf weer terug. Op bezoek in Drenthe en Groningen. Maar in die 150 jaar zijn we helaas ook veel verleerd. Loslopende wolven? Dat kan zomaar niet! Dit terwijl de wolf, volgens deskundigen geen gevaar vormt voor mensen. Hoewel we nog maar een handjevol wolven op bezoek hebben gehad in Nederland doet de Nederlandse polder zijn werk. Het rijk, de provincies en gemeenten zijn er, samen met allerlei belangenorganisaties, druk mee met actieplannen. Ondertussen zijn de wolven groot nieuws. Iedere keer als er weer een wolf gesigneerd wordt, dan is dat te zien op het 20 uur journaal. Onlangs ontploften de sociale media, omdat er jonge wolfjes geboren zijn. En het laatste nieuws is dat Staatsbosbeheer, de #wolvenzoekers (die niet bang zijn voor de wolf), op de bon slingert.

Mijn Zweedse buren op de camping konden niet geloven dat wij ons in Nederland zo druk maken om een paar wolven. Ze moesten er zelfs hartelijk om lachen. Ze vroegen zich af waarom?
Omdat wij in Nederland niet opgroeien met de natuur? Omdat wij Friluftsliv niet met de paplepel krijgen ingegeven? Of komt het toch omdat wij sprookjes met wolven gewoon erg letterlijk nemen? Laten we voor deze zekerheid de boze wolf vervangen door een boze witte man. Dat past beter bij deze tijd.

Over deze column:

In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Mary Fiers, Peter de Kock, Eveline van Zeeland, Lucien Engelen, Tessie Hartjes, Jan Wouters, Katleen Gabriels en Auke Hoekstra, probeert Innovation Origins uit te vinden hoe de toekomst eruit zal zien. Deze columnisten, af en toe aangevuld met gastbloggers, zijn allemaal op hun eigen manier bezig met oplossingen voor de problemen van onze tijd. Zodat Morgen Beter wordt. Hier alle eerdere afleveringen.