Tijdens een van de persconferenties over corona van premier Rutte hoorde ik hem zeggen we moeten nu “met 50 procent van de informatie 100 procent beslissen”. Die oneliner heeft hij sindsdien vaak herhaald. Er is inderdaad nog veel onbekend over het coronavirus zelf én over welke maatregelen wel en niet werken. Maar dat geldt toch ook voor heel veel andere dingen? Misschien moeten we complexiteit erkennen als het nieuwe normaal? Ook in ons eigen leven. Dat vraagt dan wel een nieuwe deugd in onze volksaard: enige bescheidenheid.
Ongekende en ongelijke crisis
Corona laat ons aan den lijve ervaren hoe kwetsbaar onze samenleving als geheel is. Mensen worden ziek en overlijden. Over de hele wereld. De zorg is overbelast en we zijn in één klap veel van onze vrijheden kwijtgeraakt. We mogen niet op bezoek bij opa en oma, vader en moeder, we werken verplicht thuis en we moeten verplicht afstand houden van elkaar. Dus geen arm om iemands schouder om te troosten. De coronamaatregelen raken ons allemaal. Sommige mensen worden echter meer geraakt door het virus en de maatregelen dan anderen, zoals onder andere dak- en thuislozen, mensen met een psychiatrische ziekte of een verstandelijke beperking, ouderen en mensen met een flexcontract. Corona is een enorme crisis waarbij ingrijpende beslissingen worden genomen terwijl niet alle informatie op tafel ligt zoals Rutte terecht opmerkt.
Complexiteit als uitgangspunt bij nieuw beleid?
Tot op heden lijkt er veel begrip voor deze stellingname van Rutte. Er is immers ook veel onduidelijk. Maar wat bedoeld Rutte eigenlijk met ‘50 procent van de informatie’? Doelt hij dan op ontbrekende informatie over de effecten van de nieuwe maatregelen? Of doelt hij op onduidelijkheid over het virus zelf? Of beide?
Ik zou willen stellen dat we in onze complexe samenleving heel vaak te maken hebben met besluiten, die gebaseerd zijn op minder dan 100 procent van de informatie. Zowel over het aan te pakken (maatschappelijk) vraagstuk als over de effecten van de bijbehorende maatregelen. Maatschappelijke vraagstukken zijn immers per definitie complex, want er spelen veel variabelen een rol. Bovendien zijn de effecten van beleid veelal afhankelijk van de naleving van maatregelen door mensen. En juist menselijk gedrag is lastig vooraf te voorspellen. Met de wijsheid achteraf is vaak pas te concluderen of het gewenste doel bereikt is.
Het is daarom de hoogste tijd om te accepteren dat het ontbreken van ‘100 procent van de informatie’ heel vaak van toepassing is. Niet alleen in de coronacrisis, maar ook bij andere grotere en kleinere beslissingen.
Complexiteit als uitgangspunt voor ons eigen handelen?
Complexiteit en het ontbreken van ‘100 procent van de informatie’ geldt natuurlijk niet alleen voor situaties waar beleidsmakers mee te maken hebben, maar ook voor allerlei situaties in ons eigen dagelijks leven.
We geven vaak onze mening, over van alles en nog wat, zonder dat we ‘100 procent van de informatie’ hebben. Dat is misschien ook niet altijd nodig, maar enige vorm van geïnformeerdheid alvorens we wat vinden, en elkaar op basis daarvan de maat nemen, maakt het samen leven wel wat aangenamer.
Om maar even bij de coronacrisis te blijven, het lijkt er soms op dat we honderdduizenden virologen hebben, die niet gehinderd door enige kennis, meningen hebben over het virus, het effect van de maatregelen en elkaar vervolgens de maat nemen. Misschien kunnen we lering trekken uit deze crisis voor ons eigen toekomstig handelen?
Nieuwe deugd?
Het helpt om als eerste stap te erkennen dat veel dingen, ook dagdagelijkse dingen, best wel complex zijn en dat je in veel situaties niet over alle relevante informatie beschikt. Dat besef helpt enorm, maar leidt niet direct tot ander gedrag. Er is meer nodig.
Ik pleit voor het toevoegen van een nieuwe deugd van onze Nederlandse volksaard, namelijk enige bescheidenheid. Vraag het aan onze Zuiderburen. Daar kunnen ze je vertellen dat dit geen kernkwaliteit van Nederlanders is; daar staan we bekend als volkje met een grote mond; altijd haantje de voorste.
We kennen allemaal voorbeelden van mensen om ons heen voor wie dit geldt. Mensen die best eens een toontje lager mogen zingen. We horen ze bij familiebijeenkomsten het hoogste woord voeren en we zien ze op sociale media voorbij komen. Voorbeelden genoeg.
Maar is het misschien ook op jezelf van toepassing? Naar mezelf kijkend, durf ik met 50 procent van de informatie, die vraag voor 100 procent met ja te beantwoorden. Verbeter de wereld, begin bij jezelf.
Lees hier alle voorgaande afleveringen uit deze rubriek.
