In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Maarten Steinbuch, Carlo van de Weijer, Lucien Engelen en Tessie Hartjes, probeert E52 uit te vinden hoe de toekomst eruit zal zien. De vier columnisten, af en toe aangevuld met gastbloggers, zijn allemaal op hun eigen manier bezig met technologieën die oplossingen voor de problemen van onze tijd kunnen leveren. Deze zondag is Carlo van de Weijer aan de beurt.
Vorige week was er veel gedoe over de onveiligheid van elektrische fietsen voor met name oudere fietsers. 87 procent van de verkeersdoden op een e-bike is 60 jaar of ouder.
De verschuiving van verkeersdoden van de klassieke slachtoffergroep, de zelfoverschattende jonge mannelijke autorijder, naar de oudere fietser is al langere tijd zichtbaar, zoals te zien is in onderstaande tabel uit een onderzoek van het SWOV (Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid). Die overigens ook laat zien hoe snel autorijden veiliger is geworden in de laatste decennia.
Er zijn een paar factoren om deze cijfers in context te plaatsen. Ten eerste en bovenal zijn oudere mensen veel meer gaan fietsen, vooral door de opkomst van de elektrische fiets. Tussen 2000 en 2014 is er een stijging van naar schatting een factor vier tot vijf in gereden afstand door mensen boven de 70. Het aantal slachtoffers is langzamer gegroeid dan dat, wat aangeeft dat andere veiligheidsverhogende maatregelen effect lijken te hebben, vooral in de infrastructuur met meer en bredere fietspaden, steeds vaker van de hoofdrijbaan gescheiden, en “vergevingsgezinde” inrichting.
En dan is er nog een onbevestigd vermoeden dat veel ouderen komen te overlijden door een natuurlijke oorzaak maar op dat moment toevallig net op de fiets zitten. De kans op overlijden tijdens lichte inspanning is nou eenmaal wat groter dan als je achter de geraniums zit. Een mooie dood lijkt me, maar het wordt wel als dodelijke ongeval geregistreerd.
Maar waar ik me wel wat zorgen over maak is de steevast opkomende roep om helmplicht, die ook nu weer werd uitgesproken bij monde van agent Van Hasselt van de Nationale Politie. En daar ben ik op tegen. Een helmplicht leidt tot beduidend minder fietsers op de weg, dat heeft onder andere met comfort, haarstijlen en ijdelheid te maken. En dat zou meer ellende veroorzaken dan dat het oplost. Zeker voor ouderen die onder de streep veel en veel gezonder blijven door veel meer te fietsen, en veel levensgeluk ondervinden in hun herwonnen mobiliteit.
En het leidt niet altijd tot het gewenste effect. In New South Wales in Australië is vorig jaar een helmplicht van kracht geworden en na een half jaar werd trots gemeld dat er zes tot zeven procent minder slachtoffers waren te betreuren. Totdat iemand had berekend dat er ruim tien procent minder fietskilometer waren gereden, dus feitelijk was fietsen gevaarlijker geworden. Dat zal meer met de korte steekproef dan met de maatregel te maken hebben, maar het is bekend dat minder fietsers ook een negatieve uitwerking op de veiligheid kan hebben. Want hoe meer fietsers, hoe meer het overige verkeer er rekening mee houdt, en hoe sneller tot aanpassing van de infrastructuur op fietsers overgegaan zal worden.
Tenslotte is er, zolang je het niet over de snelheden van speedpedelecs of wielrenfietsen hebt, slechts een beperkt aantal ongevallen waar een helm geholpen zou hebben. Die beperkte aantallen kun je belangrijk genoeg vinden, maar als je zo redeneert zou er ook een helmplicht voor automobilisten moeten komen.
Maar bovenal vind ik dat er iets fundamenteels fout is als je het probleem neerlegt bij de fietser, die immers op veel gebieden maatschappelijk positief bijdraagt door te fietsen. Terwijl aanpassingen aan infrastructuur veel meer effect zouden hebben dan een helmplicht. Alsof er een sluipschutter in je buurt actief is, en de overheid iedereen een kogelwerend vest geeft in plaats van moeite doet om de sluipschutter uit te schakelen.
Dus laten we trots zijn op ons enorme helmloos fietsleger, het buitenland kijkt er met groeiende jaloezie naar. En ons automatisme te beheersen om te streven naar een foutloos en risicoloos leven, gewikkeld in bolletjesplastic. “It is impossible to live without failing at something unless you live so cautiously that you might as well not have lived at all” (JK Rowling). Amen.
