In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Maarten Steinbuch, Carlo van de Weijer, Lucien Engelen en Tessie Hartjes, probeert E52 uit te vinden hoe de toekomst eruit zal zien. De vier columnisten, af en toe aangevuld met gastbloggers, zijn allemaal op hun eigen manier bezig met technologieën die oplossingen voor de problemen van onze tijd kunnen leveren. Deze zondag is Carlo van de Weijer aan de beurt. Hier alle eerdere afleveringen.
Maarten Steinbuch refereerde recent in zijn column aan het onvolprezen boek Homo Deus van Yuval Harari. Ik kan het ook iedereen aanraden maar zelfs een half uurtje Harari besurfen op het internet is al goed benutte en zeer leerzame tijd.
Ik stuitte tijdens zo’n virtuele reis recent op zijn bespiegeling over de useless class, de grote groep mensen die zich door de aanstaande overvloed weliswaar goed en gezond in leven kan houden, maar die feitelijk economisch geen toegevoegde waarde meer heeft. Een wereld waar robots al onze spullen en al ons voedsel zo goed als gratis aanleveren. Hoe geeft de maatschappij die groeiende groep economisch nutteloze mensen een zinnig bestaan? Harari’s beste gok is spelletjes spelen, iedereen aan het gamen. Iets wat vreemd klinkt maar wat we eigenlijk al duizenden jaren doen, in de vorm van religie. Tal van verzonnen regels waarmee je punten scoort als je goede dingen doet, voldoende keren dezelfde versjes herhaalt, samen moeilijk te volgen liedjes zingt of geld afdraagt aan een virtueel instituut. En waar je punten verliest als je je niet dankbaar genoeg opstelt of tegen de geboden in gaat, zonder dat op te biechten. Geboden die net zo goed verzonnen zijn maar door eeuwenlange iteratieslagen werkzaam zijn gebleken. Heb je genoeg punten behaald in dit tijdelijke level wacht een volgende level, het hiernamaals. Het blijkt genoeg zingeving te geven. Orthodoxe joden leven een zeer sober leven van uren bidden per dag zonder economische bijdrage en blijken daar bovengemiddeld gelukkig mee te zijn. Heel veel anders dan de hele dag Candy Crushen of met auto’s mensen virtueel proberen om te rijden op je Playstation is dat niet.
Anderen zeggen dat zogauw robots ons eindelijk bevrijden van het slavenjuk van loondienst, we tijd hebben om onze creativiteit volledig los te laten. Ik zie daarbij wel een tekort aan publiek om naar optredens te gaan en aan muren om de schilderijen op te hangen.
Ik denk dat we het allebei zullen zien, maar dan in de vorm van een nutteloze baan waar je je creativiteit in kwijt kunt en denkt iets te kunnen bereiken. Nutteloos in economische zin maar dus niet in maatschappelijke zin, want je voldoet aan je biologisch ingebedde geldingsdrang.
Stiekem wemelt het al van banen die feitelijk niks toevoegen. In Japan en India is die verborgen werkeloosheid wat zichtbaarder, met metrodeuraanwijzers en liftknopjesbedieners, maar eigenlijk voegt een “accountmanager regio oost” of een “manager business development wholesale” onder de streep ook zo goed als niks aan waarde toe. Er zijn schattingen dat zo’n 40% van de huidige banen van dat kaliber zijn.
Op naar een wereld van 100% van dat soort banen. Economisch nutteloos maar maatschappelijk erg nuttig omdat ze voldoen aan onze innerlijke behoefte aan zingeving, gebaseerd op wat de menselijke instincten drijft: sociale omgang, een gevoel, en niet meer dan dat, van toegevoegde waarde. Taxichauffeur en winkelbediende zijn een goed voorbeeld, maar vooruit, de metrodeuraanwijzer en accountmanager mogen ook gerust blijven.
Zijn we stiekem toch allemaal aan het gamen, al lijkt het net echt werk.
