‘Met goede informatie kan consument beter eigen keuze maken’

By Emile Hollman

In het werkzame leven van voedseldeskundige en universitair docent Alie de Boer draait alles om het verkrijgen van eerlijke informatie over gezonde en duurzame voeding. Aan betutteling heeft ze een broertje dood. “Elke consument moet een eigen afweging kunnen maken.”

Zeker, ook voedingswetenschapper Alie de Boer heeft weleens last van een lichte vorm van beroepsdeformatie. Zo duikt ze op vakantie altijd wel even de plaatselijke supermarkt in om etiketten te lezen. Niet dat er trouwens extreme verschillen zijn binnen Europa. In Oostenrijk ontdekte ze op een verpakking de mededeling dat je het plastic bovenrandje van een plakje kaas moet scheiden van het papieren schaaltje.

Brussel en Den Haag

De informatie op zo’n etiket, website of folder is volgens haar cruciaal om een goede keuze te maken voor een gezond of duurzaam product. Het door Alie de Boer opgerichte kenniscentrum in Venlo doet onderzoek naar, adviseert, informeert en waakt over die informatie. Ze deelt haar expertise in Brussel en Den Haag en legt het belang daarvan graag uit in consumentenprogramma’s. Recent gaat het over kweekzuivel en wat een etiket daar precies over moet vermelden. Zulke keuzes, maar ook of het product duurzaam genoeg is geproduceerd, zou je moeten kunnen maken op basis van eerlijke informatie op een etiket.

Je eet vooral omdat iets lekker is. Voor steeds meer mensen speelt mee dat voedsel gezond of duurzaam moet zijn. En we gaan ervanuit dat ons voedsel veilig is. Maar klopt de informatie op een etiket wel en vooral: staat er alles op?

Alie de Boer

Food Claims Centre

Alie de Boer (33) werd geboren in Friesland en kwam via Wageningen (bachelor Voeding & Gezondheid) op de universiteit van Maastricht terecht en zetelt nu alweer een jaar of vijf in Venlo, waar ze het Food Claims Centre oprichtte en samen met haar team en studenten onderzoek doet. Ze maakt zich weinig illusies dat ze de wereld op zijn kop kan zetten. “Je eet vooral omdat iets lekker is, omdat je er zin in hebt en voor steeds meer mensen speelt mee dat voedsel gezond of duurzaam moet zijn. En we gaan ervanuit dat ons voedsel veilig is. Maar klopt de informatie op een etiket wel en vooral: staat er alles op?”

Suiker

Het antwoord laat zich raden. Dit najaar zal bijvoorbeeld pas op etiketten van bier, wijn en sterke drank vermeld worden hoeveel suiker er in een fles zit. Alie de Boer was als expert betrokken bij onderzoek naar voorgestelde veranderingen van die etiketten. Ze vindt het vreemd dat de sector altijd een uitzonderingspositie heeft genoten. Maar vaak is het ook een complexe aangelegenheid. “Er zijn vijftig verschillende benamingen voor suiker. Het is behoorlijk ingewikkeld; er zijn heel veel verbindingen die zoetigheid kunnen meegeven. En dat maakt het lastig hoe ver je moet gaan in die informatievoorziening en hoe accuraat je moet zijn? Er zal ongetwijfeld een groep mensen zijn die het precies wil weten. Maar kunnen we dat toch niet wat makkelijker of toegankelijk maken?”

Influencers

De regels over wat er op een verpakking mag staan, zijn volgens De Boer best wel streng. Maar ondertussen toeteren influencers rond dat ze een fantastisch theetje hebben gedronken. “Recent ging het over gembershots. Mensen betalen er klauwen met geld voor, maar je moet je realiseren dat het niet veel doet. We weten dat gember echt wel helpt tegen misselijkheid, maar al die verhalen dat je er energie van krijgt en dat het een boost geeft, dat is niet wetenschappelijk te onderbouwen. Als je dat wil geloven en als je daar geld aan uit wil geven: be my guest, leef je uit. Maar ga niet andere mensen overhalen met de argumentatie dat het gezond is.”

Maar wat zou ze dan adviseren? “Ik zou er op willen zetten: de werking is niet bewezen. Dat is deels al geregeld hè, maar deels ook niet. Naast vitaminesupplementen zijn er ook veel supplementen op de markt waarin kruiden zitten. En terwijl de claims over zulke producten best wel strak gereguleerd zijn, is men er nog niet uit over die kruidenproducten. De effecten van een stof moeten wetenschappelijk bewezen zijn, dan mag je er een claim op zetten. Maar voor kruiden is er vooral veel anekdotisch bewijs. Bijvoorbeeld: dit product wordt in Nederland al dertig jaar gebruikt tegen hoofdpijn. Dat is nog geen bewijs. Daar moet je studie naar doen en ervoor zorgen dat het effect meetbaar is. Voorlopig is in Nederland gezegd: er mag op zulke producten een disclaimer op staan dat we in afwachting zijn van goedkeuring. Ik denk nou, we kunnen wel in afwachting zijn maar de kans is groot dat die er helemaal niet komt. Omdat je erg moeilijk kunt aantonen dat het effectief is bij grote groepen gezonde mensen.”

Sulforafaan

Alie de Boer en haar team (zes mede-onderzoekers) doen zelf ook onderzoek naar effecten van voedingsmiddelen. Bijvoorbeeld naar de verondersteld heilzame werking van sulforafaan in broccoli. Er zijn aanwijzingen uit cel- en dierstudies dat deze stof ontstekingen tegen zou kunnen gaan en dat je daarmee minder risico loopt op obesitas of diabetes. “De eerste resultaten lijken al interessante effecten te laten zien bij gezonde mensen”, zegt de voedingswetenschapper. “Heel vaak kijken we naar voeding of het een medicijn is. Je neemt een stofje, je meet één effect en dat zou gezond moeten zijn. Maar in een voedingsproduct zitten heel veel verschillende stoffen, één zo’n stofje heeft vaak veel verschillende effecten en functies. Vitamine C is daar een goed voorbeeld van. Naar al die verschillende effecten kijken, is heel complex. In het geval van sulforafaan proberen we dit met nieuwe modellen beter in kaart te brengen.”

Missie geslaagd

Waarom doen ze dit? “Dit soort onderzoek kan wetenschappelijk bevestigen dat groenten en fruit gezond zijn. Ik zal niet snel zeggen dat voeding als medicijn zal werken, maar het kan eraan bijdragen dat we gemiddeld langer gezond blijven. Dus minder zorgkosten nodig hebben en langer gelukkig zijn. Als wij kunnen helpen om meer mensen groenten en fruit te laten eten dan is mijn missie geslaagd.”

Alie de Boer, onderzoeker en docent, opereert vanuit de onderwijscampus van de Universiteit Maastricht in Venlo. Ze probeert zo veel mogelijk contact te maken met Brightlands Campus Greenport Venlo, een paar kilometer verderop. “Mensen zijn daar bezig met kweken van gezond voedsel en gezond eten en wij zijn daar een schakeltje in. We weten elkaar heel goed te vinden al kan dat altijd beter.”

Ik hoop dat we al een stukje hebben bijgedragen aan het realiseren dat je als consument keuze moet hebben, en dat je daarvoor goede info nodig hebt

Alie de Boer

Mango’s

We staan er qua voedselveiligheid goed voor in Europa, zegt De Boer. Al vindt ze dat we het veel meer over duurzaamheid moeten hebben. “Als een partij mango’s uit Costa Rica komt en een stevige CO2 footprint met zich meebrengt, vind ik dat je deze informatie met de consument moet delen. Dan kan die nog altijd kiezen om toch deze mango’s te kopen omdat die zo lekker zijn.”

Waar staat het Food Claims Centre nu? Alie de Boer: “Ik hoop dat we al een stukje hebben bijgedragen aan het realiseren dat je als consument een keuze moet hebben, en dat je daarvoor goede info nodig hebt. We worden benaderd door verschillende bedrijven en instanties, om het te hebben over die keuzes op gebied van gezondheid en voedselveiligheid, duurzaamheid. Ze vragen ons mee te denken. En we proberen ervoor te zorgen dat de kennis die we opdoen toegankelijk wordt. En daar weten producenten ons ook in te vinden: ik maak een product, waar moet ik op letten? Of: leg me de wetgeving eens uit.”

Ondernemingsgeest

“Brightlands is superbelangrijk voor ons. Door die link met bedrijven en ondernemers weet je wat er speelt in de praktijk. Wij werken niet commercieel, maar we kunnen wel allerlei advies geven. Stel een kweker komt met een nieuw ras tomaat, wat moet je dan kunnen aantonen over de voedingstoffen die daarin zitten en hoever moet je daarin gaan? Dat zijn nog vragen die redelijk toegepast zijn maar zit nog een juridische laag onder. Voeding mag niet theoretisch blijven, het gaat om wat we eten.”

Alie de Boer noemt het kenniscentrum haar ‘kindje’, al groeit er inmiddels ook een in haar buik. Met beide kindjes gaat het uitstekend, maar het gaat in dit verhaal over Venlo. “Hier is een onwijze ondernemingsgeest, mensen zien overal kansen. Op de campus zitten bedrijven met enorm veel kennis, maar vooral ook met de wil om vooruit te komen. Die laagdrempeligheid om elkaar tegen te komen op een campus heb ik van meet af aan heel prettig gevonden. Er moet een gezamenlijk doel zijn om gemotiveerd te blijven en dat voel ik hier heel erg.”

‘Het is belangrijk dat onderzoek niet alleen maar landt in een paper waarmee je kunt promoveren. De kennis moet landen op de plek waar mensen die nodig hebben’

Alie de Boer

Onderzoek kan best wel eens eenzaam zijn: “dat je in je eentje dingen zit uit te vogelen en denkt: wie gaat dit ooit boeiend vinden? Je moet dat gemeenschappelijke doel in het vizier houden.” Dat geldt ook voor de PhD-kandidaten in haar team. “Het is belangrijk dat ze zich realiseren dat onderzoek niet alleen maar landt in een paper waarmee je kunt promoveren. De kennis moet landen op de plek waar mensen die nodig hebben.”