Letland moet vooral innoveren in eigendomsstructuren van appartementen

By Koen Verhelst

Over Decarbonizing Europe

Waar gaat het coronaherstelfonds over?

De Europese Commissie heeft een bedrag van 723,8 miljard euro beschikbaar gesteld om de gevolgen van de coronacrisis te bestrijden en Europa groener, schoner en toekomstbestendig te maken. Alle lidstaten konden plannen indienen voor een uitkering uit dit fonds.  

Wie doen er allemaal mee?

Alle lidstaten van de Europese Unie. Alle lidstaten? Nee, Nederland heeft nog geen plannen ingediend. Hoewel eind januari bekend werd dat er achter de schermen in Nederland hard is gewerkt om de Europese miljarden binnen te slepen. 

Waar moeten de lidstaten het geld aan uitgeven?

Minstens 37 procent moet worden gebruikt voor vergroening en 20 procent voor digitalisering. Daarnaast zijn er nog andere speerpunten:

– Smart, sustainable and inclusive growth
– Social and territorial cohesion
– Public health, economic social and institutional resilience
– Policy for future generations

Wat gebeurt er nog meer?

Verder heeft de EC nog enkele zogenoemde flagship areas benoemd:
Power up 
Renovate 
Recharge and Refuel 
Connect 
Modernise 
Scale-up 
Reskill and upskill

Wat gaat Innovation Origins doen?

De komende maanden besteden we aandacht aan de uitvoering van de plannen. We beschrijven wat elk land doet om de CO2-uitstoot terug te dringen en we maken reportages van innovatieve projecten. Aan de hand van infographics kun je de inspanningen van de lidstaten met elkaar vergelijken.

Letland mag €248 mln uitgeven om appartementencomplexen te vergroenen. Vooral de energie-efficiëntie van oude panden uit de Sovjet-tijd laat te wensen over, maar die vormen nu juist het overgrote deel van de woningvoorraad. Ook de eigendomsstructuur behoeft vernieuwing.

Eigenlijk heeft Letland miljarden nodig om de woningen in het kleine land allemaal klaar te stomen voor de toekomst. De Sovjet-bezetting van 1944 tot 1991 zadelde Letland op met tienduizenden appartementencomplexen die eigenlijk nooit bedoeld waren om meer dan dertig of veertig jaar te blijven staan. 

“Slechts 4 procent van onze woningen is gebouwd na 1991”, zegt Gatis Silovs van het Letse ministerie van Economische Zaken, bij de afdeling subsidies. Verder zijn het vooral oudere panden die bovendien nog het nodige achterstallige onderhoud behoeven. “Grofweg de ene helft dateert uit de Sovjettijd, de andere zelfs van vóór de Eerste Wereldoorlog. In de jaren negentig was er simpelweg geen geld om te renoveren, dus anno 2022 zitten we met panden die al oud zijn én ook nog eens achterstallig onderhoud vergen.”

Woningrenovatie kan in Italië flink bijdragen aan de vermindering van de CO2-uitstoot

Lees meer over de landen in dit project Meer over Italië Om de uitstoot van CO2 te reduceren, ziet Italië veel in het renoveren van … Continued

Efficiëntie is probleem nummer één: de isolatie van zowel het warmtenet als de woningen zelf laat te wensen over. Ten tweede gebruiken 29 procent van de Letse huishoudens gas om op te koken en krijgen ze warmte aangeleverd van stadscentrales die eveneens op gas draaien. De kabels uit de jaren zestig of zeventig blijken meestal ook niet berekend om een overschakeling op meer elektrische toepassingen mogelijk te maken.

€248 mln komt vanuit het coronaherstelfonds naar Letland om toch een extra zetje te geven met de verduurzaming van woningen, van €1,8 mrd in totaal. En gelukkig heeft de Letse overheid al enige ervaring met vergelijkbare projecten, want tussen 2014 en 2020 spendeerde het €176 mln aan Europees geld om renovaties door te voeren.

Vooral in kleinere dorpen vindt het geld redelijk goed z’n weg. Dat heeft alles te maken met de eisen voor toestemming: minstens 75 procent van de eigenaren van een appartement moeten akkoord zijn met de renovatie van het gebouw als geheel. De Sovjet-architecten bouwden niet zelden enorme complexen met honderden eenheden – wat een flinke horde opwerpt om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. 

In Riga, de hoofdstad van Letland, leidde dat zelfs tot grootschalige buurtcampagnes om inwoners te overtuigen mee te doen met de vernieuwingen van hun wooncomplex én de omgeving. Verenigingen van eigenaren zijn ongewoon in Letland en de bezitters van de appartementen besteden gemeenschappelijke taken doorgaans uit aan een beheerdersbedrijf. 

Met de campagne ‘Woon warmer!’ (Dzivo siltak! in het Lets) probeert het ministerie van Economische Zaken langzaam maar zeker appartementenbezitters mee te krijgen. 

“Deze campagne is een groot succes gebleken. Sinds die in 2010 van start ging, hebben we 1.700 appartementencomplexen kunnen renoveren. De herkenbaarheid van Dzivo siltak zorgt ervoor dat we een paar cruciale obstakels kunnen overwinnen”, stelt Silovs. De eigendomsstructuren zijn daarbij een stuk problematischer dan de werkelijke bouwwerkzaamheden. “Probleem nummer 1: alle eigenaren op één plek bij elkaar krijgen. Sommige eigenaren wonen in het buitenland. Probleem nummer 2: iedereen heeft een mening over hun pand. Als het goed genoeg is, waarom zouden deze bewoners dan iets willen veranderen?”

Ongeveer 20.000 gebouwen zijn nog toe aan een renovatie om ze efficiënter te maken. Net als alle EU-lidstaten dienen ook alle woningen in Letland per 2050 ‘uitstootvrij’ te zijn. Het feit dat er al twaalf jaar een campagne is om ‘warmer te wonen’ komt nu goed van pas, denkt Silovs. “De ervaring met dit soort projecten is er. Eerst doen we het dak, dan de ramen en dan de radiatoren. De volgende stap is om de oude buizen van de warmtenetten te vervangen voor beter geïsoleerde pijpen – ook daar gaan we extra stappen mee zetten.”

Opvallend is wel dat de innovatie in Letland vooral gaat over communicatie, bewustzijn en het kweken van een vruchtbare voedingsbodem onder de inwoners – niet eens zozeer over technologie. “Alle renovaties die wij steunen, maken gebruik van bewezen bouwtechnieken die vaak al decennia gemeengoed zijn. Op die manier kunnen we het Europese en ons eigen belastinggeld juist efficiënter en bijna zonder risico inzetten.”