Is thuiswerken een blijvende oplossing voor de ochtendspits?

De eerste korte files na de lockdown zijn een feit. Waar we op de meeste wegen de afgelopen maanden een spreekwoordelijk kanon af konden schieten, gaan we er nu weer wat vaker op uit. Foto’s van overvolle stranden en bossen passeren de revue, maar ook de kantoorgebouwen lijken weer – gedeeltelijk – vol te stromen. Van een drukke ochtend- of avondspits is voorlopig in ieder geval nog geen sprake. Zo blijkt uit cijfers van navigatiefabrikant TomTom.

Het Nederlandse coronabeleid is om tot 1 september zo veel mogelijk thuis te werken. “Als iedereen zich daaraan houdt, voorzie ik tot die tijd nog geen spits”, vertelt Gijs Peters, verkeersdeskundige bij TomTom. “Als mensen naar aanleiding van versoepelingen toch weer besluiten naar kantoor te gaan, kan de spits eerder terug zijn.” Peters ziet nu vooral dat mensen er in hun vrije tijd, zoals ’s avonds en in het weekend, vaker op uit gaan. “Rondom Hemelvaart was er bijvoorbeeld een piek te zien in de verkeersdrukte. Het leek erop dat mensen ondanks de maatregelen toch graag even weg gingen met de feestdag.”

In China is juist het tegenovergestelde te zien. “Daar is de ochtend- en avondspits weer bijna volledig terug. Terwijl het plezierverkeer gedurende de dag en het weekend nog op hetzelfde niveau is als tijdens de lockdown”, vertelt de verkeersdeskundige. Het is lastig om hier een verklaring voor te geven. Het kan een verschil in beleid of mentaliteit van mensen zijn. Peters benadrukt dat de ontwikkeling van de drukte op de weg helemaal afhangt van het beleid en het hoe mensen daarmee omgaan.

Beleid is bepalend

Meteen na het instellen van de lockdowns in verschillende landen nam de verkeersdrukte drastisch af. Nu gaan mensen langzaam steeds meer de weg op. Dat de maatregelen direct invloed hebben op het verkeer staat vast. In Spaanse steden, waar een relatief strikt beleid gold, is de verkeersdrukte nog nauwelijks toegenomen. Terwijl in Scandinavische steden zoals Stockholm de verkeersdrukte nooit helemaal weg is geweest. Zweden was dan ook een van de weinige Europese landen zonder lockdown.

Van al haar gebruikers houdt TomTom bij hoe lang zij over een reis doen. Dat vergelijken ze met de tijd die een rit zonder verkeer duurt. Het verschil in procenten, het congestielevel, staat in de zogenoemde Traffic Index. “Een keer per jaar brengen we naar buiten welke stad in het wereld het drukst was. We hopen hiermee te zorgen dat mensen de drukte beter kunnen omzeilen”, vertelt Peters.

Klik hier voor de visualisatie op volledig scherm

Inzicht in economie

De cijfers over verkeersdrukte kunnen ook gebruikt worden om te zien hoe het met de economie in een land gaat. “Onze data over China werd gebruikt buiten China om inzicht te krijgen in wat er daar gebeurt. In eerste instantie was het om te zien of de economie al weer aan het opstarten was, en later om te vergelijken met de situatie in Europese steden.”, vertelt Peters. “Verkeersdrukte is gelinkt aan economische activiteiten. De afgelopen jaren was er in beide gevallen sprake van een toename.” Werknemers zitten vaak dagelijks op de weg, maar ook vakantiegangers en dagjesmensen stappen in de auto. Dat kunnen graadmeters zijn van economische groei. “Wat de data precies zegt over de economie is lastig te voorspellen. Het geeft in ieder geval een beeld. Het Bruto Nationaal Product van een land kunnen we niet per uur meten, de verkeersdrukte wel”, zegt hij.

Structurele veranderingen

De wereldwijde economie en maatschappij komt steeds verder op gang. Al heeft het coronavirus wel de nodige veranderingen teweeg gebracht, bijvoorbeeld op de weg. “Veel mensen hebben tijdens de lockdown thuis gewerkt of doen dat nog steeds. Wij hopen dat zij ook na de coronacrisis vaker thuis gaan werken, bijvoorbeeld een paar dagen in de week. Dat zou de druk op de wegen verlichten”, stelt Peters. “Ook als mensen ’s ochtends thuis alvast wat mailtjes beantwoorden en daarna pas de weg op gaan, zou ten goede komen van de reistijd. Het is zonde van de tijd en energie om stil te staan in het verkeer.”

Dat werkgevers en werknemers nu gewend zijn aan het concept van thuiswerken kan een voordeel zijn. Maar aan de andere kant is de capaciteit van het openbaar vervoer verminderd. “Normaal is dat voor veel mensen een goede vervanger van de auto. Zo zijn mensen die echt de weg op moeten ook sneller op hun plaats van bestemming”, vertelt Peters. “Het feit dat er nu minder mensen met het openbaar vervoer kunnen reizen, kan betekenen dat zij vaker naar de auto grijpen”, zegt hij. “Aan de andere kant horen we ook dat mensen blij zijn met het rustigere verkeer, bijvoorbeeld in binnensteden. Zo heeft Brussel de binnenstad, in ieder geval tijdelijk, tot woonerf verklaard: Auto’s mogen nog maar 15 km/u, en iedereen mag vrij over straat lopen.” Maar wat de gevolgen voor de verkeersdrukte op lange termijn zijn, kan Peters nog niet zeggen. “Het kan twee kanten op.”

Compleet beeld

TomTom houdt de ontwikkelingen goed in de gaten. Het is een van de weinige bedrijven met een compleet beeld van de verkeersdrukte. “Wij hebben verschillende klanten die verschillende producten afnemen, zoals navigatiesystemen, kaarten of live verkeersinformatie. Onze technologie is te vinden in ingebouwde systemen in auto’s en taxi’s, maar we hebben ook data van automobilisten die af en toe met hun telefoon navigeren. Dat is een goede steekproef van alle weggebruikers”, legt Peters uit. In Nederland heeft TomTom inzicht in data van ongeveer 15 tot 20 procent van de weggebruikers, in andere werelddelen ligt dat tussen de 10 en 15 procent. Peters benadrukt dat alle data volledig geanonimiseerd is. “Door beleidsmakers, wegbeheerders en automobilisten inzicht te geven in de verkeersdrukte, hopen we de doorstroming te verbeteren.”

Toekomst onzeker

Hoe het verkeer zich de komende weken en maanden gaat ontwikkelen, is nog moeilijk in te schatten. Peters: “In Nederland is de drukte op de weg afhankelijk van het beleid, maar dat geldt ook voor andere landen. Als de grenzen weer open gaan, zullen ook meer mensen naar het buitenland gaan en zullen er ook meer toeristen naar Nederland komen. Dat is allemaal afwachten.”

Benieuwd hoe de verkeersdrukte in Europese steden zich ontwikkeld? Zoek een stad in de visualisatie.