Is Europa eindelijk verlost van corona? De eerste golf lijkt bijna voorbij

By Jelmer Visser

Hoewel het coronavirus wereldwijd nog altijd in een moordend tempo om zich heen grijpt, worden de nieuwskoppen gevarieerder en hoopvoller. Nieuw-Zeeland is sinds maandag de eerste niet-dwergstaat op aarde die officieel coronavrij is, nadat de allerlaatste patiënt genezen werd verklaard. De binnenlandse restricties werden hierop geschrapt en de vlag kon uit!

Ook in Europa zijn er landen waar de cijfers in mei behoorlijk stagneerden. IJsland lijkt op dit moment de hoogste ogen te gooien om zich als eerste van Europa COVID-vrij te noemen. Op dit moment zijn er, volgens de officiële statistieken, nog drie mensen die lijden aan de virusinfectie. Toch blijven de onderlinge verschillen groot, niet alleen op nationaal maar ook op subnationaal niveau.

[twenty20 img1=”224641″ img2=”226133″ offset=”0.5″ before=”22 mei” after=”5 juni”]

In mei ging het voorbij?

De kleurverschillen op de kaarten van 22 mei en 5 juni  zijn een stuk kleiner geworden dan eerder het geval was. Dit is ook niet gek aangezien het virus in steeds meer landen nauwelijks meer om zich heen lijkt te grijpen

Malta (25 ‘active cases’), Kroatië (15) en Slovenië (17) lijken de volgende landen te worden waar de pandemie het land gaat verlaten. En ook in Slowakije, Noorwegen, Oostenrijk, Zwitserland en de Baltische Staten is het aantal personen dat in theorie anderen kan besmetten geslonken naar minder dan 500.

In de begindagen van ‘juno’ waren er zelfs complete landsdelen met geen enkele nieuwe besmetting zoals in Noorwegen, Denemarken, Oostenrijk en Hongarije. Op de onderstaande kaart is het aantal nieuwe positieve diagnoses per 100.000 inwoners te zien in de voorbije week.

Zweedse zorgen

Toch valt een land behoorlijk uit de toon. Sterker nog: het kleurenpalet is zelfs iets gewijzigd omdat anders heel Europa wit zou blijven met dieprode gebieden in Zweden. Het eigenwijze Scandinavische land viel al eerder op, maar nooit zo erg als nu. Wat dit precies aantoont? Lockdownmaatregelen leiden tot minder nieuwe diagnoses. Nu is dat op zich geen brekend nieuws, maar het wordt op deze manier wel heel duidelijk zichtbaar.

Waar in de vorige maanden nog met interesse naar de Zweedse aanpak werd gekeken, zwelt de kritiek inmiddels behoorlijk aan. Ook in eigen land neemt het vertrouwen in de aanpak in een hoog tempo af. Groepsimmuniteit was het doel, maar hiervoor zijn antistoffen nodig bij 50-60 procent van de bevolking. Het resultaat na drie maanden pandemie en duizenden doden mag teleurstellend genoemd worden; slechts 7% van de Zweden is besmet (geweest) waardoor ‘kuddebescherming’ nog steeds behoorlijk ver weg is.

Ondertussen lopen de aantallen op. En rap ook. Bij het invoeren van de cijfers uit de provincie Västra Götaland, dachten we eerst dat dit niet kon kloppen. In een week tijd zouden ze in deze provincie met 1,7 miljoen inwoners van 5.772 naar 7.889 positieve diagnoses zijn gegaan. Toch klopte dit beeld wel degelijk. In de top-20 van regio’s met de hoogste toename per 100.000 inwoners tussen 29 mei en 5 juni staan maar liefst zestien Zweedse provincies.

Andorra en San Marino vallen op, maar dit komt vanwege hun lage inwonertal. De enige plekken in continentaal Europa met een vergelijkbaar beeld zijn Wit-Rusland (een land dat dit ‘griepje’ te lijf wilde gaan met ijshockey en wodka) en de Portugese hoofdstad Lissabon.

Volgens de Portugese minister van volksgezondheid zou een uitbreiding van de testcapaciteit deze opvallende diagnosepiek veroorzaakt hebben. Of de recente toename komt door meer testen of meer transmissies, moet nog blijken. Positieve diagnoses schetsen sowieso een beperkt beeld over de situatie dus daarom is hieronder ook het aantal overledenen in de voorbije week in kaart gebracht.

Steeds minder sterfte

De groene kleur die duidt op nul nieuwe slachtoffers begint behoorlijk aan ruimte te winnen in Europa. In Litouwen, Noorwegen, Slowakije en Kroatië viel geen enkele dode. En ook in Nederland bleef de macabere teller in de provincies Groningen, Drenthe en Overijssel tussen 29 mei en 5 juni op nul staan. Dit was een maand geleden wel anders.

Steeds meer landen openen hun grenzen weer voor internationale reizigers. Nederland vormde hier afgelopen week dan ook geen uitzondering op. Toch blijft code oranje-reisadvies nog wel van kracht in Zweden en Groot Brittannië. De vooruitzichten zien er op basis van deze kaarten het gunstigste uit voor de Britten omdat ze op de diagnosekaar veel minder uit de toon springen. Naar verwachting zullen de sterftecijfers ook hier dalen naar Europese moyennes over een week of twee.

De felle rode stip in het zuiden Zwitserland wordt veroorzaakt door het overlijden van een patiënt. Een sterfgeval per 100.000 inwoners in een kanton van maar 36.433 inwoners vertekent het algemene beeld behoorlijk.

Het ‘officiële dodental’ moet wel met een flinke korrel zout genomen worden aangezien de meeste landen alleen maar overledenen in ziekenhuizen meetellen. Oversterfte geeft hierin een betrouwbaarder beeld, maar is op subnationaal niveau lastig te verzamelen als deze data überhaupt beschikbaar is.

[twenty20 img1=”223585″ img2=”226148″ offset=”0.5″]

Tweede golf?

De daling die in mei werd ingezet, lijkt voor alsnog een blijvertje te zijn.  Toch is een Nieuw-Zeelands scenario voor het gros van de Europeanen nog een utopie. IJsland, Kroatië, Slovenië en Malta krijgen het misschien deze maand nog voor elkaar, maar een continentale, coronavrije zomer zit er voor alsnog niet in.

In veel landen staat juni in het teken van versoepelingen na een aantal zeer hevige maanden. Of deze versoepelingen leiden tot nieuwe coronahaarden, is op basis van deze gegevens nog lastig te voorspellen. Tot nou toe lijkt dit niet het geval te zijn, maar de gevolgen zullen – net als bij lockdowns –  pas in hun volledigheid zichtbaar worden na een week of twee.

Komt er een tweede golf? Dat is erg voorbarig. Op mondiaal niveau is de eerste golf nog steeds in volle gang met enorme toenames in Rusland, Mexico, India en Zuid-Amerika. En ook in het door corona en ongeregeldheden geteisterde Verenigde Staten lijkt er de afgelopen dagen na een wekenlange daling sprake te zijn van een nieuwe aanwas van COVID-19-patiënten.

Het brondatabestand op subnationaal niveau waarmee de kaarten in dit verhaal zijn samengesteld is voor iedereen vrij beschikbaar die het wil gebruiken voor eigen onderzoek of de situatie in een specifieke regio nader onder de loep wil nemen op Google Sheets.