Innovatie vertoont een neerwaartse trend voor Nederlandse bedrijven. Exploratieve activiteiten bereiken een laagterecord; de focus komt meer te liggen op overleven in het heden en voorzichtiger plannen maken voor de toekomst. De klimaatambities voor 2030 zijn gedaald, maar de langetermijndoelen voor 2050 zijn gestegen. Cybersecurity komt naar voren als een groeiende zorg, waarbij bijna de helft van de bedrijven een toename in digitale bedreigingen signaleert, maar één op de vijf bedrijven erkent niet voorbereid te zijn.
- De Nederlandse Innovatie Monitor 2023 schetst een beeld van een bedrijfsklimaat dat klem zit tussen de behoefte aan stabiliteit en het verlangen naar groei.
- Terwijl Nederlandse bedrijven zich bewegen in een landschap dat wordt gekenmerkt door economische volatiliteit, zorgen over cyberveiligheid en verschuivende duurzaamheidsdoelen, weerspiegelen hun innovatiestrategieën een voorzichtige aanpak.
- Met afnemende exploratieve innovatie en gelijkblijvende exploitatieve innovatie lijkt de focus te liggen op overleven in het heden.
De Nederlandse Innovatie Monitor 2023 belicht de uitdagingen van bedrijven in Nederland, waar economische druk innovatie en duurzaamheidsinspanningen verstikt. Meer dan de helft van de bedrijven meldt een negatief effect van stijgende energiekosten, terwijl tekorten aan arbeidskrachten en grondstoffenschaarste respectievelijk bijna driekwart en de helft van hen belemmeren. Het rapport, dat Nederlandse commerciële entiteiten vertegenwoordigt (met uitzondering van zzp’ers), biedt een uitgebreid overzicht van de huidige stand van zaken op het gebied van ondernemende innovatie, digitalisering en de strategische reactie op macro-economische verstoringen.
Exploratieve versus exploitatieve innovatie
De Nederlandse Innovatie Monitor 2023 onthult een verontrustende tweedeling in innovatie. Bedrijven worstelen met een steeds volatielere omgeving, wat heeft geleid tot een schril contrast in hun innovatieve inspanningen. Exploitatieve innovatie, die zich richt op het verfijnen van bestaande producten en diensten, laat een marginale stijging zien. Omgekeerd is exploratieve innovatie, gericht op het bedienen van nieuwe markten en consumenten, gekelderd tot het laagste punt sinds het begin van de monitor.
Deze verschuiving in focus suggereert dat Nederlandse bedrijven prioriteit geven aan onmiddellijke stabiliteit boven groeimogelijkheden op de lange termijn. Op basis van 435 gewogen observaties benadrukt het rapport de neiging van oudere organisaties in exploitatieve innovatie, terwijl jongere, internationaal actieve bedrijven hoger scoren in exploratieve innovatie. Deze bevindingen onderstrepen de strategische keuzes van bedrijven in een onzeker economisch landschap.
Macro-economische verstoringen en klimaatdoelstellingen
Professor Henk Volberda, onderzoeksleider van de Nederlandse Innovatie Monitor, concludeert dat macro-economische verstoringen de klimaatambities van Nederlandse bedrijven flink onder druk zetten. Bedrijven worstelen met hogere energieprijzen en de toenemende impact van materiaaltekorten. Dit heeft geleid tot een afname van radicale innovaties en een focus op incrementele verbeteringen.
Het percentage bedrijven met directe klimaatambities voor 2030 is gedaald met bijna vier procent, terwijl het percentage bedrijven dat zich richt op 2050 is gestegen met meer dan zes procent. Deze verschuiving kan een weerspiegeling zijn van een herijking van prioriteiten, omdat bedrijven zich bezighouden met directe economische uitdagingen en ecologische doelen voor de langere termijn naar een verder afgelegen horizon verschuiven.
Het landschap van cyberdreigingen
Te midden van de economische turbulentie hebben Nederlandse bedrijven ook te maken met een toenemend cyberdreigingslandschap. De Innovatiemonitor 2023 geeft aan dat bijna de helft van de bedrijven cybercriminaliteit en digitale spionage ziet als snel toenemende bedreigingen binnen hun sector. Toch geeft een aanzienlijk deel, bijna een op de vijf, toe onvoldoende voorbereid te zijn op deze gevaren.
Dit gebrek aan paraatheid is met name zorgwekkend omdat digitale bedreigingen de primaire bedrijfsprocessen van één op de vijftien bedrijven al hebben verstoord. De monitor suggereert een significante correlatie tussen organisaties die de groeiende cyberdreigingen erkennen en organisaties die menen voldoende voorbereid te zijn, wat duidt op een ongelijkheid in cyberbeveiligingsgereedheid binnen het Nederlandse bedrijfsspectrum.
Bedrijfsprestaties en investeringen in innovatie
De Nederlandse Innovatie-monitor 2023 meet ook de prestaties van bedrijven ten opzichte van concurrenten en de recente geschiedenis. Er wordt een gewogen gemiddelde prestatiescore van 5,0 op een schaal van 7 gevonden: een daling ten opzichte van 2022, wellicht als gevolg van macro-economische verstoringen. Bovendien correleert exploitatieve innovatie sterk met de huidige bedrijfsprestaties, wat impliceert dat bedrijven die uitblinken in incrementele verbeteringen het doorgaans beter doen op de markt.
Investeringen in ICT, personeelsontwikkeling en onderzoek en ontwikkeling zijn allemaal toegenomen ten opzichte van 2022. Er bestaat echter bezorgdheid dat de kosten van deze investeringen de inkomstengroei voorbijstreven. Met name de ICT-sector onderscheidt zich door het herinvesteren van een aanzienlijk deel van de inkomsten in de ontwikkeling van nieuwe producten, met slechts 41% van de inkomsten uit onveranderde goederen en diensten.
Klimaatimpact en duurzaamheidsrapportage
Ondanks economische tegenwind meet 70% van de Nederlandse bedrijven hun impact op het klimaat, en een derde rapporteert hier actief over. Dit toont aan dat ze zich inzetten voor duurzaamheid, hoewel het aandeel bedrijven met robuuste klimaatdoelstellingen is gedaald. Deze trend wijst op een complexe wisselwerking tussen onmiddellijke economische druk en milieudoelstellingen op de langere termijn. Het is mogelijk dat bedrijven hun tijdschema’s voor duurzaamheid bijstellen als reactie op het huidige economische klimaat, terwijl ze zich richten op uiteindelijk ecologisch rentmeesterschap.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
