Eindhoven wil een smart society worden. Maar hoe gaat dat? Wat gebeurt er al? En van welke voorbeelden kunnen we iets leren? De DATAstudio onderzoekt de transitie die de stad moet doormaken om daadwerkelijk zo’n smart society te worden. Met elke week een nieuwe bijdrage op E52. Deze week: is Eindhoven echt zo slim als haar bewoners? Lees hier alle afleveringen in deze serie.
Een Stad Zo Slim Als Haar Bewoners is een serie druk bezochte lezingen die wordt georganiseerd door DATAstudio in de bibliotheek van Eindhoven. Elke derde donderdag van de maand komen mensen met uiteenlopende achtergronden samen in de bibliotheek Eindhoven om met elkaar te luisteren naar een spreker, (onderzoeker, ontwerper of allebei) die ergens op het kruispunt van technologie, participatie en stadsontwikkeling werkt. Na de lezingen is veel tijd ingeruimd om met elkaar te discussiëren over de perspectieven die worden geschetst en om te zien wat Eindhoven kan leren van de voorbeelden en praktijken die worden gepresenteerd.
De helft van die lezingen liggen inmiddels achter ons. Tijd om een tussentijdse balans op te maken. Want: hoe wordt een stad zo slim als haar bewoners? Hoe wordt Eindhoven een smart society? Wat zijn de adviezen van de sprekers en de belangrijke punten uit de discussies? Wat zijn voorbeeldstellende praktijken, en wat moeten we vooral niet (blijven) doen?
“Er is meer data-geletterdheid nodig onder burgers en overheden”,
Innovatie veroorzaakt ook problemen
Marcel Schouwenaar besprak de hilarische, maar eigenlijk aan cynisme grenzende nalatigheid die aan de dag werd gelegd bij de ontwikkeling van recente generatie connected objects die met elkaar het internet of things vormen. Hij noemde ondermeer de smart tv die met spraak kan worden aangestuurd, maar die in feite permanent de gesprekken in de huiskamer beluistert en doorstuurt naar centrale servers waar ze worden geanalyseerd om data over consumenten gedrag en –voorkeuren te verzamelen.
Jaromil (net als Arjen Lubach, afgelopen zondag) had het over de onverantwoordelijke prakijken van platforms als Airbnb en Uber en hun desastreuze invloed op de ontwikkeling van bij toeristen populaire steden.
Het advies van deze kenners, in feite voor iedereen: wees meer alert op de ook problematische gevolgen van innovatie. De tijd van louter optmimisme over innovatie ligt achter ons Ook als beloften worden waargemaakt – en dat gebeurt gelukkig ook regelmatig – vormen ze maar één kant van de medaille.
Zeggenschap over data
Maurits Martijn liet zien wat er is gebeurd doordat we niet argwanend genoeg zijn geweest bij de acceptatie van nieuwe technologieëen in ons dagelijks leven. We hebben nauwelijks enige eigen zeggenschap meer over de data die over onze levens, voorkeuren, overtuigingen, gedrag wordt verzameld. Dit is overigens ook precies de eerste grote issue die Sir Tim Berners-Lee noemt in de open brief over die drie grote uitdagingen voor het huidige internet. Berners-Lee is de uitvinder van het wereldwijde web. De open brief verscheen op 12 maart 2017, de 28ste verjaardag van het moment waarop hij zijn voorstel openbaar maakte.
Geformuleerd als conditie voor verantwoorde ontwikkeling van een slimme samenleving:
Burgers, bedrijven en overheden moeten moeten ervan doordrongen raken dat burgers zelf eenvoudiger, duidelijker en met veel meer beslissingsbevoegdheid zeggenschap moeten hebben over wat er wel en niet met hun data gebeurt. Daarvoor is ook meer data-geletterdheid nodig onder burgers en overheden.
Ontwerpen met mensen
Zowel Marcel Schouwenaar als Denis Roio / Jaromil zijn ontwerpers en ontwikkelaars van technologie. Ze zijn ‘van huis uit’ gemotiveerd door wat nieuwe technologieëen kunnen doen. En hun waarschuwingen komen overeen.
Als we ze als tips mogen formuleren: Als het gaat om technologie die de kwaliteit van levens van mensen moet verbeteren: begin niet bij wat de technologie kan en zoek vandaaruit de toepassing, maar begin met te ontdekken wat eigenlijk de vraag of het probleem is waarin moet worden geintervenieerd. Ontwikkel mét mensen, niet vóór mensen.
Beiden noemden ook dat het essentieel is om de ontwikkeling van technologie niet over te laten aan technische specialisten. Zorg altijd voor de betrokkenheid van ervaring (of zelfs expertise) uit verschillende groepen en velden die bij de vraag betrokken zijn.
Ethische invalshoek tot technologie
Alledrie de sprekers in de reeks tot op heden gaven aan dat we in het wijdverbreide optimisme over technische mogelijkheden tot nu toe te weinig inzicht en gevoel hebben ontwikkeld voor de ethische implicaties van nieuwe toepassingen. Helaas, door een aantal minder wenselijke ontwikkelingen leren we die nu steeds beter zien. Het optimisme bleek maar ten dele gerechtvaardigd.
Dat betekent niet dat we technische ontwikkeling moeten afwijzen, maar betekent wel dat we kritischer, zorgvuldiger en veelzijdiger moeten nadenken over de kwaliteit van nieuwe toepassingen dan we tot nu toe gewend zijn.
De volgende spreker in Een Stad Zo Slim Als Haar Bewoners reeks is Dr. Linnet Talyor, onderzoeker van de data-praktijken van steden. Ze werkt aan de Universteit van Tilburg. De vraag waar zij op in zal gaan is: hoe kunnen in steden de ecosystemen rondom technologie onstaan waarin de ethische omgang met data vanzelfsprekend wordt? Komt allen en discussier mee over hoe we als slimme samenleving data kunnen inzetten voor het grotere goed.
