Hoe Volantis het abstracte ‘CO2-neutraal’ een concrete invulling geeft

Stap voor stap gaan we naar een situatie waarin we CO2-neutraal kunnen wonen, werken, en bewegen. Maar ja, hoe maak je de sprong van zo’n tamelijk abstract doel naar een concrete invulling? Dat is precies de vraag waarop ingenieurs- en consultancygroep Volantis bij elke nieuwe opdracht antwoord probeert te vinden. Dat gebeurt momenteel vanuit vestigingen in Geleen (Brightlands Chemelot Campus), Venlo (Brightlands Campus Greenport), Eindhoven (Strijp-T) en Soerendonk, maar de ambitie is zeker niet beperkt tot Zuid-Nederland.

Of het nu een gebouw is of een installatie, nieuw ontwikkeld of bestaand, Volantis zet er zijn tanden in. En altijd komt het neer op het samenbrengen van duurzaamheid & innovatie, zegt Ivo Blezer, verantwoordelijk voor Systems & Energy bij Volantis. “Ons speerpunt zit in de verduurzaming van de industrie, met daarbinnen een belangrijke rol voor installatietechniek, zowel in bestaande als nieuwe projecten.” 

En dat is een terrein waar nog veel werk te verzetten is. Blezer legt aan de hand van praktijkvoorbeelden uit wat daar zoal bij komt kijken. “Momenteel zijn we aan de slag bij een groot internationaal bedrijf dat medicijnen produceert. Op corporate niveau zijn er doelstellingen rond duurzaamheid geformuleerd, maar hoe je hier invulling aan moet geven als lokale vestiging is niet altijd meteen duidelijk. Zeker als je een grote groei doormaakt, wat hier het geval is. Het is een typisch voorbeeld van hoe potentiële klanten vaker naar ons toe komen: ze hebben zelf geen concreet idee van de oplossing maar vinden het thema wel heel belangrijk. In dit geval werden we er gelukkig in een vroege fase bijgehaald, dan kunnen we echt nog het verschil maken.”

Gedragskennis

Waar Blezer en zijn team in zo’n geval altijd mee beginnen is duidelijk maken dat het succes afhankelijk is van een combinatie tussen technische oplossingen en aangepast gedrag. “Het een kan nooit zonder het ander. Een zak geld neerleggen voor een technisch plan is niet genoeg, je moet bewustwording creëren, van de hoogste baas tot aan de jongste stagiair.” Bedrijfskundige expertise moet dus gecombineerd worden met gedragskennis, benadrukt Blezer. “En vervolgens ga je kijken naar de ambities en budgetten, maar ook naar de interne en externe omstandigheden. Waar zitten de belemmeringen en hoe kunnen we die oplossen? Hoe speelt wet- en regelgeving hierin een rol? Dat zijn belangrijke vragen voor het opstellen van een plan van aanpak. Maar tegelijk moeten we blijven beseffen dat het geen enkele zin heeft om nu een vastomlijnde koers te bepalen voor 2050. Ja, je kunt doelen hebben voor zo’n periode, bijvoorbeeld om dan 100% CO2-neutraal te zijn, maar je weet nu al zeker dat de huidige inzichten tussentijds bijgesteld zullen moeten worden. Er zijn altijd momenten waarop je nieuwe keuzes moet maken. En die ruimte moet je ook bieden.”

Blezer vergelijkt zo’n proces met het moment waarop iemand in zijn eigen huis de cv-ketel moet vervangen. “Dat is een natuurlijk moment voor een herijking: zal ik weer dezelfde ketel kopen, of is het toch slimmer om een andere keuze te maken? Zo werkt het ook in grote projecten: de strategie richting 2050 moet ruimte bieden aan concrete keuzes die je nu nog niet kunt maken, maar wel gedurende het traject. Anders gezegd: CO2-neutraal is iets abstracts. Wij helpen het concreet te maken, maar zonder nu al barrières te gaan opwerpen voor toekomstige besluiten.”

Smart Grid 

Blezers collega Martijn de Jager maakt het met een ander voorbeeld nog wat concreter. Het is geënt op de behoefte aan koeling en warmte binnen een bepaald ecosysteem. “Je ziet vaak situaties waarbij er op een bepaalde plek zowel veel warmte als veel koeling nodig is, al dan niet tegelijkertijd. Wij vertalen die behoefte dan naar techniek: we creëren dan een backbone die uitwisseling intern mogelijk maakt. Hoeveel energie je dan niet al kunt besparen, dat is gigantisch.” Z’n backbone zou kunnen leiden tot een ‘smart grid’, dat met warmte-koude uitwisseling veel efficiëntie kan behalen. 

Een plek waar dat op grote schaal gerealiseerd is, is in het Mijnwaterproject in Heerlen. De Jager: “De oude mijnen zijn volgelopen met grondwater. In verschillende dieptes levert dat nu koud en warm water op. Waar dat aanvankelijk al als warmtebron werd gebruikt, hebben we het nu opgewaardeerd tot een uitwisselingsproject met de mijnen als buffer.” Mijnwater als energienetwerk is inmiddels een heuse onderneming. “Zowel bedrijfspanden als woningen en ander vastgoed worden aangesloten op dat netwerk. Richting nieuwbouw is dat nog relatief eenvoudig te doen, we kunnen er direct een gasloos energieconcept mee realiseren. Maar nu is het zaak om ook bestaande gebouwen en productiesites hieraan te koppelen. Je kunt je voorstellen dat dat wat ingewikkelder wordt.”

De rol van Volantis is dan vanaf de eerste conceptontwikkeling zichtbaar. “Het mooie is dat dit uiteindelijk kan leiden tot een aantal basisprincipes die we ook op andere plekken kunnen toepassen. Zodat we niet telkens het wiel opnieuw hoeven uit te vinden.” Denk daarbij aan grote industrieën, maar bijvoorbeeld ook datacenters – en altijd weer op het principe van het smart grid dat de basis vormt voor de uitwisseling van warmte en koude.

Ultieme kennis

Onder aan de streep komt het telkens neer op een ultieme kennis van het karakter van een bepaald gebouw, zegt Ivo Blezer. “We zijn inmiddels verantwoordelijk voor het beheer van zo’n 150 gebouwen en hoewel elk daarvan weer anders is, kunnen we bij elk nieuw project ook weer gebruik maken van de kennis die we elders hebben opgedaan. En telkens komt er meer bij: we zullen nu bijvoorbeeld geen project meer aanpakken zonder eerst goed naar de stikstofsituatie te hebben gekeken.”

Hoewel elke situatie om een specifieke aanpak vraagt, zal Volantis nooit zomaar een opdracht van een klant uitvoeren. “Het klinkt misschien raar, maar wij doen niet klakkeloos wat de klant zegt; we weten dat we ze veel meer kunnen helpen met hun vraagstuk door samen naar een oplossing te gaan zoeken. Vaak is die oplossing niet vooraf bedacht, maar desondanks succesvol. Dat kan iets nieuws zijn, maar het kan ook om een uitbreiding of aanpassing gaan vanwege nieuwe regels of zo. Want vergis je niet: naast wetgeving zijn de bepalingen van bijvoorbeeld ook een verzekeraar geregeld de aanleiding om bij ons aan te kloppen.” 

Volantis Insights

Als advies- en ingenieursbureau heeft Volantis ook een eigen dashboard ontwikkeld: ‘Volantis Insights’. Het is een vergaarbak van (big) data met daaraan gekoppelde tools om te analyseren en te visualiseren. “Het geeft een continu antwoord op de vraag wat er echt in een gebouw aan de hand is. Bijvoorbeeld: een opvallende stijging van het gasgebruik in de zomer kan wijzen op een verkeerde aansturing van de cv-ketel. Controle daarvan was altijd mensenwerk, maar wij hebben het vastgelegd in algoritmes zodat iedereen het kan zien. Dan ben je niet meer alleen afhankelijk van de inzet van specifieke mensen op de momenten dat het erop aan komt. Ook dat noemen wij ‘ontzorgen’, precies wat we in al onze projecten willen doen.”

Blezer en De Jager noemen de Brightlands Chemelot Campus de ideale locatie, niet alleen vanwege de ligging dicht bij een aantal belangrijke projecten, maar ook vanwege het ecosysteem op de campus. “Een aantal van onze natuurlijke partners bevinden zich hier. Omdat wij zo multidisciplinair werken, zijn er vaak contacten met diverse andere expertises. Dan is het goed die zo dicht in de buurt te hebben.” 

Maleisië en China

Naast Geleen heeft Volantis ook vestigingen in Venlo, Eindhoven en Soerendonk. Verdere ambities zijn er zeker, maar uitbreiding wordt vooral bekeken vanuit de gewenste nabijheid. En daarbij zijn voorzichtige stappen over de grens ook niet uitgesloten. “Sterker nog, samen met een Duits architectenbureau doen we nu al projecten in Maleisië en China. Ook buiten Nederland kunnen ze onze visie op duurzaam bouwen goed gebruiken!”

Bij de hoofdfoto: Volantis heeft in het Heerlense Maankwartier bijgedragen aan het ontwerp van de opwekking (Mijnwaterbronnen) van de energie-uitwisseling tussen gebouwen en techniekruimten in de gebouwen.