Hoe Eindhoven bij hevige regen de voeten droog houdt

Extreem hete en droge zomers met zware regenbuien: de gevolgen van de klimaatverandering worden steeds beter zichtbaar. De riolering kan al het water niet meer aan. Dat zorgt voor wateroverlast. Die natte voeten zijn niet alleen heel onhandig, het is ook nog gevaarlijk. Bijvoorbeeld wanneer hulpdiensten niet naar noodgevallen kunnen rijden door het water. Om de kans op wateroverlast te verkleinen is de gemeente Eindhoven op verschillende manieren bezig met het aanleggen van waterberging. Een van de mogelijkheden is om regenwater in een speciale laag onder het wegdek op te slaan. Van daaruit stroomt het langzaam naar de dichtstbijzijnde rivier.

“Eindhoven is in honderd jaar heel erg dichtgegroeid”, stelt Frank van Ekert, adviseur stedelijk water bij de gemeente Eindhoven. “Vroeger trok het regenwater meteen de bodem in. Met alle bestrating tegenwoordig kan dat niet meer. Door de bestrating kan de riolering de pieken in regenwater niet verwerken. Daardoor kan wateroverlast ontstaan.”

Vergroenen van de stad

Daarom wil de gemeente bij nieuwe ontwikkelingen waterberging aanleggen. Hiervoor ontwierp zij een rekentool. Bij nieuwe ontwikkelingen kan aan de hand van een plan berekend worden hoeveel water ze moeten bergen. “Wij willen als gemeente bestand zijn tegen extreem weer zoals zware regenbuien. Daarvoor hebben we niet alleen waterberging op openbaar terrein nodig, maar ook op particulier terrein”, zegt Van Ekert. “Dat concept bestaat al lang. Maar door middel van de tool proberen wij het voor ontwikkelingen zo overzichtelijk en praktisch mogelijk te maken.”

De tool geeft aan hoeveel kubieke meter water de bouwer bij een pand moet bergen. De manier waarop dit gebeurt, staat niet vast. “Bedrijven kunnen water op verschillende manieren bergen”, vertelt Van Ekert. “Het kan uiteenlopen van het aanleggen van een pakket onder de grond, tot een groen dak of het planten van extra bomen.”

Wateroverlast meten

De gemeente is ook druk bezig om wateroverlast op gemeentegrond te beperken. Hiervoor gebruiken zij een digitaal model van de stad waarin het rioolstelsel en de bovengrond samen in beeld zijn gebracht. “Zo kunnen we berekenen hoeveel water er op straat staat na een bui van een bepaalde grootte”, vertelt Van Ekert. “Met de berekening van de wateroverlast houden we er ook rekening mee dat water naar het laagste punt stroomt.”

Waterberging als lange termijn oplossing

De gemeente neemt verschillende maatregelen. Aan de ene kant gaat het om praktische zaken zoals hoger bouwen of elektriciteitskastjes verplaatsen. Aan de andere kant probeert zij ook de bron van het probleem aan te pakken. “Waterberging is een van die maatregelen. Het water wordt dan tijdelijk opgeslagen. Daarna stroomt het langzaam naar de rivieren. Zo treden ook de rivieren minder snel buiten hun oevers.”

Eindhoven heeft veel leemgrond en een hoog grondwaterpeil waardoor water moeilijk in de bodem infiltreert. “In andere steden kan het water gewoon in de waterberging blijven zitten tot het in de grond zakt”, vertelt Van Ekert: “Hier moeten de voorzieningen vertraagt leeg kunnen lopen in het riool.” Het regenwater wordt vanuit de waterberging via pijpen naar de dichtstbijzijnde rivier vervoerd.

Hastelweg

De Willemstraat is een straat die geregeld onder water staat. “Dit is een van de laagste punten van de stad. Hier stroomde vroeger de Gender”, weet Van Ekert. Voor die beek was op een gegeven moment geen plek meer. Maar het water moet toch ergens naartoe. “De Hastelweg is hoger en heeft daarom zelf nooit last van wateroverlast. Maar veel water stroomt vanuit hier naar de Willemstraat en zorgt daar voor problemen”, legt Van Ekert uit. Nu de riolering op de Hastelweg vervangen moet worden, is dat een goed moment om ook de waterberging aan te leggen. “Zo treedt er benedenstrooms minder snel wateroverlast op.”

Steenwol is geschikt

Op deze plek wordt steenwol gebruikt als waterberger. Het materiaal bestaat uit hele dunne vezeltjes samengeperst steen waar veel holle ruimtes tussen zitten. Hierdoor kan in één kubieke meter steenwol 950 liter water worden opgeslagen. Ondanks de holle ruimten is het wel stevig genoeg om er auto’s en vrachtwagens overheen te laten rijden. Ook bevat het steenwol voorgevormde uitsparingen die dienen als aansluiting voor traditionele buizen. “Dat maakt het voor deze locatie geschikt”, zegt Van Ekert.

Het water komt via de putten en regenafvoeren van huizen in de pakketten steenwol terecht. “De gaatjes in de steenwol zijn zo klein, dat er alleen water in kan. Zand en ander vuil spoelt er doorheen”, vertelt hij. Het water komt vervolgens in ondergrondse betonnen putten met een kleinere pijp. Zo stroomt het langzaam naar het rioolstelsel. Op den duur is het de bedoeling dat de waterberging wordt aangesloten op de Gendervijver. Dan hoeft het schone regenwater niet meer samen met het afvalwater naar de waterzuivering, maar gaat het terug naar open water.

“Bij een hevige bui komt er meer water in het pakket dan dat eruit gaat waardoor het volloopt. Als de bui opgehouden is, blijft het water er langzaam uit stromen tot het weer leeg is.” Water van de Hastelweg wordt daar langer vastgehouden waardoor het water op de Willemstraat de tijd heeft om weg te stromen. Zo komt er minder snel water op straat.

Vestdijk als proefkonijn

De gemeente legde eerder al een waterbergingspakket aan onder de Vestdijk. Regenwater dat in een deel van het centrum van Eindhoven valt, komt terecht in deze waterberging. “In totaal is er ruimte voor 1800 kubieke meter water”, stelt de wateradviseur. Op de Vestdijk werkt de waterberging op een hele andere manier. Hier ligt direct onder de weg een soort koffer gevuld met hoekige steentjes. Deze is omwikkeld met textieldoek. “De steentjes blijven in elkaar steken waardoor het stevig genoeg is om het onder een drukke weg te gebruiken. Bovendien zitten er nog genoeg holle ruimten tussen voor het opslaan van water”, vertelt hij. Vanuit de koffer stroomt het water dan, net als op de Hastelweg, via een ondergrondse put en een kleinere buis naar een rivier. In dit geval de Dommel.

De Vestdijk is een drukke weg. De waterberging moet ook functioneren als er vuil in komt. “Daarom hebben wij ervoor gekozen dat water via traditionele putten het pakket in stroomt”, legt de adviseur uit. “Vuil dat op straat ligt, blijft achter in de putten en kan zo makkelijk worden opgeruimd.” De installatie schoon houden is erg belangrijk. “Als we dat niet doen, slibt het dicht met zand en andere rommel. Dan heeft het geen functie meer.”

Efficiënt werken

Al met al is de gemeente volgens adviseur Van Ekert enthousiast over waterberging. “De pakketten met steenwol lijken praktisch beter inzetbaar. Het lijkt makkelijker aan te leggen en te beheren.” Daarnaast is de gemeente ook nog aan het experimenteren met andere manieren van waterberging. Dit soort oplossingen kunnen alleen niet van de een op de andere dag overal worden aangelegd. “We leggen waterberging aan wanneer we bijvoorbeeld ook de riolering vervangen. Zo werken we het meest efficiënt.”