Waar zitten de hitte-eilanden in Nederlandse binnensteden? Op deze vraag probeert IO in de komende weken een antwoord te verschaffen met behulp van de zogenaamde EcoStress-gegevens van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. De metingen met vlakken van zeventig bij zeventig meter, zijn sinds vorige maand ook beschikbaar voor Nederlandse steden waardoor het mogelijk wordt om op straatniveau te spotten waar de lokale hitte-eilanden zitten. Lees hier alle eerder gepubliceerde afleveringen.
Op vrijdag 12 augustus kwam de satelliet precies op een goed moment overgevlogen. Het was toen nagenoeg overal in Nederland onbewolkt en bovendien boven de dertig graden. In de eerst episode kwam Enschede al aan bod. Nu het verwerkings- en ontwerpproces efficiënter is ingericht, worden hier tweemaal per week drie steden aan toegevoegd.
Belangrijk om aan te stippen is dat grondtemperatuur zich per definitie extremer gedraagt dan de luchttemperatuur die we kennen van de weerkaarten. Dit komt omdat meteorologen deze waarden meten op anderhalve meter hoogte boven een grasveld. Op een zonnige zomerdag zoals op vrijdag 12 augustus is het aan de oppervlakte bijna altijd heter dan op de KNMI-weerkaarten. Dit verschil wordt benadrukt in het kader rechtsonder.
Om te beginnen: Arnhem, een stad die vanwege de ligging aan de uiterwaarden van de Rijn en de nabijheid van het glooiende Sonsbeekpark behoorlijke verschillen op een relatief klein oppervlak laat zien. Inzoomen op detailniveau kan met de interactieve tool onder deze afbeelding.
Parken en uiterwaarden
Dat het buiten de bebouwde kom een stuk aangenamer vertoeven is tijdens een hittegolf zal weinig verbazing schetsen. In deze stad worden de verschillen binnen en buiten de bebouwde kom in een oogopslag duidelijk. Het centrum van Arnhem is in dat opzicht vrij uniek omdat het eigenlijk tussen twee ‘koele’ plekken in zit.
Zo wordt snel duidelijk dat vooral het noordelijke deel van de binnenstad het meeste lijkt te zweten in periodes met tropische weersomstandigheden, met waardes boven de 47 graden aan de grond op het Willemsplein, het gebied rondom de Gele Rijdersplein en ten oosten van het Airborneplein.
Opvallend is hoe de rivier zijn verkoelende werk uitstekend lijkt te doen in het zuidwesten van de binnenstad. Het kwik aan de grond tikt tot wel tien graden minder in de uiterwaarden van de Nederrijn. Ook het glooiende Sonsbeekpark lijkt een ideale locatie voor de Arnhemmers die verkoeling zoeken. Hoe verder je het park in gaat, des te frisser de bodem wordt.
Eindhoven de koelste?
Hoewel de maximumtemperaturen van Arnhem en Eindhoven op 12 augustus min of meer gelijk waren, is het in de Brabantse binnenstad aanzienlijk aangenamer toeven dan op de vorige kaart. Bodemtemperaturen van boven de 45 graden komen hier wel voor, maar je moet er echt naar zoeken. Hoewel het in het centrum wel enkele graden heter is dan in de omliggende wijken, lijkt de gemeente Eindhoven de hitte-eilandsituatie redelijk onder controle te hebben – althans op deze momentopname.
Niet alleen lopen de temperaturen aanzienlijk minder hoog op dan in Arnhem en Enschede, ook het gebied met zeer hoge waardes is een stuk bescheidener in omvang. De Dommelstraat, een parkeerplaats aan de Keizersgracht en de smalle winkelstraat Demer zijn de (bescheiden) hotspots hier. Het Anne Frank Plantsoen, de tuin van Stadsvilla De Laak en de groene woonwijk aan de overzijde van de Dommel hielden het hoofd het koelst.
Haagse Hittegolf
De Haagse binnenstad wordt al jarenlang beschouwd als een berucht hitte-eiland en dat blijkt ook wel uit de NASA-gegevens van 12 augustus. Hoewel het in het westen van het land anderhalve graad koeler werd dan in Arnhem en Eindhoven, worden hier toch vergelijkbare of zelfs hogere grondwaarden gemeten.
Toch opmerkelijk voor een stad die nota bene aan zee ligt. Het Spui, de omliggende winkelstraten en het stationsplein van Hollands Spoor warmden het meest op. Verkoeling is hier vooral te vinden op het Malieveld – en met name in het aangrenzende Haagse Bos – waar de verschillen oplopen tot boven de tien graden.
De koelste plek van de Haagse binnenstad is terug te vinden aan de vijver in de tuin van paleis Noordeinde, de werkplek van koning Willem-Alexander. De omgeving van buurpark Kortenbosch in het westelijke deel van het centrum is een goede tweede.
Van warm naar koel
Ondanks de hitte die voorbijkwam in deze episode tipt tot dusver geen enkele stad aan de zeer hete omstandigheden in de binnenstad van Enschede die in de primeur-episode aan bod kwam. Waar bodemtemperaturen van boven de 47 graden op al deze plekken een uitzondering was, bevonden zich in de binnenstad van Enschede juist nauwelijks punten waar het koeler bleef. Op sommige plekken liepen de waardes zelfs op tot richting dan vijftig.
Van de vier onderzochte steden lijkt het centrum van Eindhoven voor nu de minste problemen te hebben met hitte-eilanden: dit geldt voor zowel de totale oppervlakte als de hoogste piek. In Arnhem en Den Haag hebben de winkelgebieden relatief veel last van hitte in de straten, terwijl verkoeling op een steenworp afstand ligt in de vorm van omvangrijke stadsparken. In de onderstaande galerij staan allevier gesorteerd op hoogst gemeten waarde met Enschede als behoorlijke uitschieter.
Episode 3 met de situatie in Tilburg, Groningen en Utrecht, staat inmiddels online en is via deze link te vinden. De debuut-aflevering met Enschede is hier terug te lezen.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
