Ondanks de wijdverbreide bezorgdheid over de opkomst van de extreem-rechtse regering onder leiding van Giorgia Meloni na de algemene verkiezingen in Italië, volgt het nieuwe kabinet de lijn van de EU op het gebied van internationale politiek. Toch verzet de Italiaanse regering zich tegen sommige initiatieven van het blok, zoals het verbod op de verkoop van auto’s op fossiele brandstoffen. Bovendien heeft Meloni onlangs opgeroepen tot “volledige flexibiliteit” bij de besteding van het bestaande EU-geld uit de Herstel- en veerkrachtfaciliteit (RRF) en het REPowerEU-programma.
Andere prioriteiten aanpakken
Het RRF is een fonds van bijna 800 miljard euro – in de vorm van subsidies en leningen – dat door de Europese Commissie is opgezet om de crisis van COVID-19 te boven te komen. Elke lidstaat moest een herstel- en veerkrachtplan (RRP) indienen met hervormingen en investeringen die tegen 2026 voltooid moesten zijn, waarbij minimaal 37 procent van het budget werd toegewezen aan klimaatdoelstellingen en minstens 20 procent aan de digitale transitie. Het REPowerEU kwam vorig jaar als antwoord van het blok op het beëindigen van de afhankelijkheid van Russisch gas.
Italië krijgt met ruim 191 miljard euro – waarvan 122 leningen – het grootste deel van het REPowerEU-budget. Giancarlo Giorgetti, de Italiaanse minister van Financiën en Economie, vroeg om een jaar uitstel van de RRF-uitgaven. Bovendien zei hij dat het Italiaanse kabinet het EU-geld wil investeren om de prioriteiten aan te pakken die uit het Russisch-Oekraïense conflict naar voren zijn gekomen – met name in de energiesector.
Wijzigingen van het plan
Tot dusver heeft Rome ongeveer 15 miljard euro uitgegeven van de 67 miljard die het van zijn aandeel in de RRF heeft ontvangen. Volgens het NADEF-document van oktober jongstleden – een document dat de Italiaanse regering moet publiceren alvorens haar begroting goed te keuren – houdt het lage bestedingstempo verband met de stijging van de inflatie en de grote complexiteit van de uitgavenprocedures. De meeste investeringen van het Italiaanse RRP worden gedaan in de overheidssector, die meer tijd nodig heeft om de uitgaven uit te voeren – van aanbesteding tot daadwerkelijke toewijzing van het geld.
Italië vraagt om een herziening van zijn uitgavenplannen, aangezien de oorspronkelijke doelstellingen door de gewijzigde omstandigheden niet haalbaar zijn. Artikel 21 van de RRF-verordening voorziet in de mogelijkheid de plannen te actualiseren. Het biedt de lidstaten de mogelijkheid de Commissie om een wijziging te verzoeken wanneer de mijlpalen en doelstellingen niet langer haalbaar zijn wegens objectieve omstandigheden.
“Inflatie en stijgende kosten kunnen als objectieve omstandigheden worden beschouwd, maar het algemene doel van die investering blijft bestaan. Als het oorspronkelijke plan was om 200.000 plaatsen in kleuterscholen toe te voegen, kan een land zeggen dat het er in plaats daarvan 190.000 creëert vanwege objectieve omstandigheden – zoals inflatie. Dat is mogelijk, maar het oorspronkelijke doel – de toegang tot kleuterscholen verbeteren – blijft overeind,” verduidelijkt Francesco Corti. Hij is geassocieerd onderzoeker bij het Center for European Policy Studies (CEPS).
REPowerEU helpt niet
Een van de belangrijkste nieuwigheden van de RRF is de manier waarop de lidstaten geld ontvangen. Ze krijgen het overeengekomen bedrag niet ineens. In plaats daarvan krijgen ze geld naarmate ze de eerder overeengekomen mijlpalen en doelstellingen bereiken. De EU en elk land hebben een operationele regeling ondertekend, die de lidstaten ertoe verplicht de doelstellingen voor elke hervorming en investering in hun RRP te bereiken.
Na de oorlog in Oekraïne heeft de lancering van het REPowerEu-plan de rollen omgedraaid. REPowerEU stelt de lidstaten in staat het leengeld dat nog in het RRF aanwezig is, te gebruiken voor aanvullende projecten om de invoer van Russisch gas te verminderen. Het leengedeelte – 360 miljard euro – is slechts gedeeltelijk gebruikt. Italië heeft het grootste deel gebruikt, aangezien het 121 miljard euro leent en daarom geen toegang meer heeft tot dit budget. Andere landen kunnen uit dit budget van 200 miljard euro putten.
Het andere deel van REPowerEU is een klein budget – ter waarde van ongeveer 20 miljard euro – dat onder alle landen kan worden herverdeeld. Binnen de REPowerEU-verordening is er ruimte voor regeringen om wat geld uit de structuurfondsen over te hevelen om het aanvullende plan te financieren. Deze fondsen zijn echter bedoeld om de ongelijkheid tussen de verschillende regio’s in de Unie te verminderen. Een herschikking ervan zou kunnen betekenen dat deze kloof groter wordt.
Francesco Corti
Geassocieerd onderzoeker bij CEPS
Hij is een expert in Europees sociaal en werkgelegenheidsbeleid, de EU-begroting en sociale investeringen.
‘Moeilijke’ verzoeken
Over het algemeen vindt Corti de verzoeken van Meloni “moeilijk”. Hij denkt dat de flexibiliteit die Italië nastreeft nauwelijks bereikt zal worden. “Rome zegt dat het nationale RRP niet-strategische investeringen bevat. Dit lijkt echter nauwelijks geloofwaardig, aangezien het RRP een investeringsplan voor de lange termijn is, en een van de criteria voor goedkeuring van de investeringen was dat ze deel uitmaken van een langetermijnstrategie. Het zou vreemd zijn dat slechts twee jaar na de goedkeuring van het RRP de investeringen niet langer strategisch zijn,” onderstreept de onderzoeker.
Door te vragen om flexibiliteit benadrukt de onderzoeker een ander cruciaal punt. “Dat het geld tot op heden niet is uitgegeven, betekent niet dat het budget nog niet is toegekend. Aanbestedingen en opdrachten zijn al gedaan. Italië heeft 60 procent van het budget toegewezen, wat betekent dat we weten wie het geld krijgt, en dat de projecten klaar zijn om van start te gaan. Alle procedures zijn uitgevoerd en er is geen weg meer terug”, voegt hij eraan toe.
Nauwelijks veranderlijk
Het kabinet Meloni heeft het beheer van de Italiaanse RRP gewijzigd. Na een regeringsdecreet van afgelopen februari heeft de regering het beheer van het RRP gecentraliseerd in een nieuw regeringsorgaan dat rechtstreeks onder de premier ressorteert. Italië zei ook dat het onlangs nog een betalingsverzoek ter waarde van 19 miljard euro bij de EU heeft ingediend.
“De RRF houdt in dat de landen en Brussel samen fondsen creëren. Het is een gemeenschappelijke langetermijnstrategie met gedeelde toekomstdoelstellingen. Ik denk dat de Commissie zal benadrukken dat de ambities van het Italiaanse plan hoog moeten blijven. Aangezien het grootste deel van het geld al is toegewezen, denk ik dat het moeilijk zal zijn het plan te wijzigen”, Corti voegt daaraan toe.
Desondanks blijft het kabinet-Meloni aandringen op het omleiden van een deel van de investeringen naar REPowerEU – omdat het volgens minister Fitto van het RRF gemakkelijker is om geld uit te geven. Italië zal hoe dan ook proberen sommige investeringen om te leiden naar het cohesiefonds, aangezien dat budget tot 2029 kan worden besteed. Ondertussen heeft de EU Italië laten weten dat het nog een maand nodig heeft om de door Rome ingediende projecten te beoordelen, alvorens de cheque van 19 miljard euro uit te kunnen betalen. Verdere onderhandelingen zullen volgen.
Op de hoofdfoto de Italiaanse premier Giorgia Meloni tijdens een van haar bezoeken aan de Europese Commissie in Brussel.
