In de wekelijkse rubriek ‘follow-up’ geven we een vervolg aan het best gelezen artikel van afgelopen week. Deze week: Oostenrijkse start-up ontdekt een bestaand medicijn dat mogelijk tegen het coronavirus kan worden ingezet.
Het aantal mensen dat overleden is aan het coronavirus, is inmiddels opgelopen naar 774. Het virus maakt hiermee meer slachtoffers dan de Sars-epidemie in 2002 en 2003. Wereldwijd zijn er op dit moment bijna 35.000 mensen besmet met het coronavirus, zo meldt de World Health Orgaisation.
Overal ter wereld zoeken wetenschappers naar een medicijn tegen het virus, maar voordat zo’n middel er is, zit er niets anders op dan voorzorgsmaatregelen nemen. “Maatregelen zodat het virus zich niet verder kan verspreiden”, legt Harald Wychen van het RIVM uit. “In China zie je dat complete steden op slot gaan. In de EU is het aantal besmettingen niet zo groot, maar het is zaak dat we hier alert op zijn. We nemen voorzorgsmaatregelen om de verspreiding tegen te houden.”
Volgens virologen duurt het minimaal nog een jaar voordat een medicijn tegen het virus op de markt is. “Er wordt onderzoek gedaan naar vaccins waar een verzwakte versie van het virus wordt geïnjecteerd in het lichaam. Dit zorgt ervoor dat het lichaam antilichamen aanmaakt, die actief worden als het lichaam besmet raakt met het virus. Ook is er onderzoek aan de gang om een middel te vinden dat ervoor zorgt dat het virus niet verder verspreidt. Zoals HIV-remmers doen. Maar voordat zo’n middel goedgekeurd wordt, gaat er heel wat water door de Rijn”, zegt Wychen.
Medicijnen in de EU worden beoordeeld door de European Medicines Agency. Hier lees je meer over die procedure.
Andere toepassing voor bestaand medicijn
Maar wat nu als je een bestaand middel, dat al goedgekeurd is voor menselijk gebruik, kunt toepassen om het coronavirus aan te pakken? Dat is precies wat Innophore, een Oostenrijkse spin-off van de universiteit van Graz, doet. Het zogenaamde drug repurposing, waar een bestaand middel een nieuwe toepassing krijgt, is op zich niet nieuw, vertelt oprichter Christian Gruber. “Viagra was oorspronkelijk bedoeld om de bloeddruk te reguleren en via repurposing heeft het een hele andere toepassing gekregen.”
Het grote voordeel van deze onderzoeksmethode is volgens Gruber tijd. “Het is niet langer nodig om klinische studies uit te voeren omdat het middel al voor menselijk gebruik is goedgekeurd.” Maar hoe vind je andere toepassingen van bestaande medicijnen? Hiervoor ontwikkelde Gruber met zijn team een krachtige zoekmachine. “Normaal zoekt een platform naar een match tussen compound (stof die potentie heeft om een ziekte te bestrijden) en het virus. Maar wij kijken niet naar de compound. We kijken als het ware in de lege ruimte waar het middel zich aan het virus bindt. Dat is gebaseerd op machine learning en we werken hier al aan sinds 2011.”
Toen de genoomsequentie van het virus in één van de drie grootste DNA databanken ter wereld werd gepubliceerd, kwam Gruber in actie. “We besloten meteen dat wat er ook gebeurt, we hier niet aan willen verdienen. Dit omdat we ook contacten hebben in China, het is verschrikkelijk wat daar nu gebeurt.”
Wereldwijde aandacht
En dat lukte, want binnen een paar uur kwam het team van Gruber met zogenaamde protease inhibitors (stoffen die ervoor zorgen dat het virus zich niet verder kan verspreiden). “Het virus heeft een zelfde structuur als het sarsvirus, we hebben in alle databases waar we in kunnen, gezocht naar mogelijke targets. Hier zitten bijvoorbeeld HIV-remmers bij.”
Het model dat Gruber publiceerde werd over heel de wereld door onderzoekers gedownload. “Ongelooflijk, normaal gesproken bekijkt een handjevol onderzoekers in dat specifieke gebied zo’n model. Sinds we het model hebben gepubliceerd, stromen onze inboxen over. We krijgen samenwerkingsvoorstellen van universiteiten en instituten waar we voorheen niet van konden dromen.”
Het maakt Gruber trots, maar hij wil ook niet te veel met de eer strijken. “Wij waren de eerste die het openbaar maakten en deelden met de rest van de wereld. Maar in China zijn wetenschappers achter de schermen al veel langer bezig, ook reviewen en testen ze onze bevindingen zodat er snel op mensen getest kan worden. Maar het is mooi dat het Centers for Disease Control and Prevention in China ons bedankt en verder samen wil werken.”
Internationaal consortium
Op dit moment is Gruber druk bezig met het voorbereiden van een onderzoeksvoorstel voor de Europese Unie. De EU heeft een noodbudget vrijgemaakt van 10 miljoen euro voor onderzoek naar het virus. “We hebben wetenschappers uit alle hoeken van de wereld; Oxford, Graz, Harvard, medische universiteiten in Duitsland en de technische universiteit in Wuhan. In totaal werken we met een groep van vijftig tot zeventig mensen aan het voorstel.”
In het voorstel willen de wetenschappers verschillende onderzoeksplatforms en databases aan elkaar koppelen en voorzien van een automatisch respons platform. “Zie het als een soort robot die bij een nieuwe uitbraak van een virus onmiddellijk in actie komt en op zoek gaat naar beschikbare medicijnen die ook te gebruiken zijn voor dat nieuwe virus. Met die bundeling van krachten moet het zelfs mogelijk worden om ook te zoeken op andere additieven die mogelijk bij kunnen dragen aan het stoppen van virussen. In dit geval het coronavirus.”
Hoe sneller, hoe beter
“In het gunstigste geval is het virus al onder controle en kunnen we focussen op andere ziektes of virussen”, zegt Gruber. “Ook willen we ervoor zorgen dat informatie altijd beschikbaar is, het is gelukkig nog nooit voorgekomen, maar wat nu als een uitbraak ervoor zorgt dat je niet meer bij gegevens kunt komen? We willen een veilige cloudopslag. En we moeten ervoor zorgen dat alle beschikbare platforms informatie op een nuttige manier kunnen samenvoegen. Ik ben heel erg enthousiast over dit project. Als het van de grond komt gaan we gebruik maken van de meest geavanceerde technologie die er beschikbaar is, een droom die uitkomt.”
Maar op dit moment heeft het indammen van coronavirus prioriteit. “Als ik berichten lees over cruiseschepen waar mensen besmet zijn, krijg ik rillingen. Moet je je voorstellen dat je aan boord bent van zo’n schip. Ik kan me de angst bij passagiers heel goed voorstellen. Daarom is het zo belangrijk dat er een automatische zoekmachine komt die snel met mogelijke middelen komt. Ik ben geen viroloog en kan weinig zeggen over epidemieën, maar hoe sneller er middelen beschikbaar zijn om virussen in te dammen, hoe beter.”
