In Duitsland kan er deze zomer voor 9 euro per maand gereisd worden met het regionale openbaar vervoer. Innovation Origins maakt van de gelegenheid gebruik om een aantal toekomstprojecten te bezoeken. In deze aflevering reizen we af naar het grootste solarpark van Duitsland in de deelstaat Brandenburg.
Vanuit Berlijn rijden er een heleboel regionale treinen naar het platteland van Brandenburg. Een van de kortste lijnen is de RB25 naar Werneuchen. Het boemeltje start in Berlin Ostkreuz en gaat dan via de stadsdelen Lichtenberg en Marzahn dwars door Oost-Berlijn tot bij station Ahrendsfelde de huizen plaatsmaken voor akkers en bossen.
De trein rijdt vanaf hier verder over enkelspoor en na ongeveer driekwartier hebben we onze bestemming bereikt en stapt iedereen uit. De meeste passagiers zijn forensen die de stad hebben verlaten omdat het bijvoorbeeld te duur werd, te stressvol of gewoon omdat ze van rust houden.
Werneuchen geniet verder enige bekendheid vanwege een kleine luchthaven waar piloten hun vliegbrevet kunnen halen, maar écht uniek is Werneuchen vanwege iets anders. Op een paar kilometer fietsen staat het grootste zonnepark van Duitsland: het EnBW Solarpark Weesow-Willmersdorf.
465.000 zonnemodules
De weg van station ernaartoe is ongeveer even lang als de weg door het park. Links en rechts van het fietspad staan letterlijk duizenden zonnepanelen. Het zijn er om precies te zijn 465.000 met een vermogen van 187 Megawattpiek (MW). Ter vergelijk het grootste park van Nederland (in Groningen) telt 300.000 zonnepanelen met een capaciteit van 120 MW.
Het terrein is werkelijk gigantisch: 164 hectare (bijna 250 voetbalvelden) plus nog eens 45 hectare waar EnBW wil het geheel een natuurlijke aanblik te geven, met fruitbomen, struiken, eiken, lijsterbessen en esdoorns.
Binnen de omheining zorgt een schaapskudde ervoor dat het gras mooi kort wordt gehouden. Iedereen kan dat van dichtbij bewonderen, want het park wordt doorkruist door fiets- en wandelpaden. De bezoekers kunnen ook nog een kleine kunstmatige heuvel bestijgen om een goed overzicht te krijgen. Woordvoerder Ramona Sallein van EnBW verwacht dat veel mensen daarvan gebruikmaken.
Proefproject
Het park is in veel opzichten een proefproject, vertelt zij via een videoverbinding. Een van de belangrijkste noviteiten van het park is dat er geen subsidies vloeien. Het gaat daarbij om zogenoemde EEG-subsidies, wat staat voor het Erneuerbare-Energien-Gesetz. Dat is een Duitse wet die een vaste prijs garandeert voor de geproduceerde groene stroom.
De EEG-subsidies gelden echter alleen voor parken tot 20 MW. Daarboven moeten energieverzorgers zelf voor de kosten opdraaien. Schaalvoordelen helpen daarbij. Soms wordt er volgens Sallein gekozen voor een tussenoplossing door een project in minstens twee delen op te splitsen, een deel van 20 MW en de rest zonder subsidie. Maar in het geval van Weesow-Willmersdorf is er dus helemaal afgezien van subsidies. EnbW heeft wel in een vroeg stadium een langetermijncontract afgesloten met Covestro voor de afname van een derde van de door het zonnepark opgewekte elektriciteit.
100 miljoen euro
Een andere innovatie betreft de financiering. EnBW heeft 100 miljoen euro in het project geïnvesteerd. Vaak wordt bij dat soort grote bedragen van tevoren gezocht naar co-financiers. In dit park is daar vanwege het proefondervindelijk karakter van afgezien, eenmalig wel te verstaan.
In maart van dit jaar was het park exact een jaar aangesloten aan het elektriciteitsnet en volgens Sallein loopt alles naar wens. Het eerste kwartaal van 2022 was zelfs iets boven verwachting, waarbij de zeer zonnige maand maart hielp.
Het park was niet alleen technisch een uitdaging. Het was ook belangrijk om de omwonenden zoveel mogelijk mee te krijgen. Zo is EnBW bijvoorbeeld van plan bezoekersdagen te organiseren en de natuur speelt een belangrijke rol. Binnen de hekken zoals gezegd schapen, maar er zijn ook vossen gezien, andere zoogdieren, vogels en insecten.
Sallein vertelt dat er in het 10 kilometer lange veiligheidshek rond het park openingen zijn gemaakt, groot genoeg voor kleine dieren, maar te klein voor wolven. “Want die zijn er in Brandenburg steeds meer. Om de schapen te beschermen was dat een voorwaarde.”
Natura 2000
Langs het park is ook een Natura 2000-gebied, het Weesower Luch, dat volgens het informatiebord vooral belangrijk is vanwege het moeras in het midden. Volgens Salllein gaan solarparken en natuurgebieden goed samen. Een voordeel is bijvoorbeeld dat er minder kunstmest nodig is.
Rondom het solarpark zijn er verder veel windmolens te zien, maar volgens Sallein heeft dat niets te maken met het zonnepark. “Wij zouden in de toekomst graag projecten willen bouwen met zon- en windenergie gecombineerd. Dat brengt ongetwijfeld extra kostenvoordelen met zich mee. Maar om het in de praktijk om te zetten, is moeilijk vanwege de verschillende vergunningsprocedures. De gemiddelde tijd om een windmolenpark te bouwen duurt bijvoorbeeld 7 jaar, terwijl dat bij zonnepanelen 2 tot 3 jaar is. Dat maakt combiprojecten vrijwel onmogelijk.”
Godsgeschenk
Het park Weesow-Willmersdorf kan genoeg stroom genereren voor 50.000 huishoudens. En dat zijn er volgens Sallein nog veel meer als de andere parken in de omgeving worden meegeteld. EnBW heeft in Oost-Brandenburg dit jaar namelijk nog twee van dit soort megaprojecten in gebruik genomen, beide goed voor 150 MW. Een van de parken is bij het dorp met de prachtige naam Gottesgabe (godsgeschenk), de andere bij Alttrebin.
Samen zijn de drie parken goed voor bijna 500 MW. Heel Brandenburg had eind vorig jaar een geïnstalleerde capaciteit van 4.000 MW. EnBW zit voor heel Duitsland in totaal op ongeveer 800 MW, waarbij naast Brandenburg ook Beieren relatief veel zonne-energie heeft.
Maar dat moet nog veel meer worden. EnBW wil net als andere Duitse stroomproducenten vaart maken met de energietransitie en zonneparken zijn een relatief eenvoudige manier om dat te doen. Het doel is om in 2025 de helft van alle stroom uit duurzame bronnen te laten komen. EnBW zit nu net boven de 40%. Daarvoor is een bedrag beschikbaar van 4 miljard euro over de periode 2021-2025.
Boeren weten welke grond het meest geschikt is
Een voordeel van Oost-Brandenburg is volgens Sallein dat er relatief veel zandgronden zijn die niet zo vruchtbaar zijn. “Daarom is samenwerking met boeren belangrijk. Die weten als de besten welke akkergronden minder vruchtbaar zijn en dus beter benut kunnen worden voor zonneparken.”
Maar met akkergronden alleen komt Duitsland er niet, weten energie-experts. Om de doelstellingen van de regering te halen, moet alles tegelijkertijd gebeuren. Er moeten meer zonneparken komen, meer zonnepanelen op daken, meer off- en onshorewind en een sterker en efficiënter elektriciteitsnet.
“We moeten sneller en digitaler worden”, vatte EnBW-bestuurslid Georg Stamatelopoulos het vorig jaar samen bij de opening van het park Weesow-Willmersdorf. “Procedures moeten sneller worden en de rechtszekerheid voor investeerders groter.”
De regering in Berlijn heeft zichzelf ten doel gesteld het aandeel groene stroom op te voeren tot 80% in 2030. Volgens Stamatelopoulos moeten er om dat te halen elk jaar minstens 10.000 MW aan zonnepanelen bijkomen. Of dat op de grond of op daken is, maakt niet uit. Duitsland zit nu ongeveer op een tempo van 5.000 MW extra per jaar. Er is dus veel werk aan de winkel. Sallein: “We werken daarom aan meer projecten als Weesow-Willmersdorf.”
EnBW sinds 2012 in transitie
EnBW (Energie Baden-Württemberg) is een van de grootste energieverzorgers van Duitsland met het hoofdkantoor in Karlsruhe. Het bedrijf bevindt zich sinds 2012 in een transitie. Dat heeft veel te maken met het einde van kernenergie in Duitsland. Het doel was om in 2020 het aandeel duurzame energie in de portefeuille te verhogen van 12% naar 40%. Offshore windparken zijn bij de groene stroom voor EnBW nog net iets belangrijker dan de zonne-energie en windmolens op land.
De omzet met duurzame energie stijgt razendsnel. In het eerste kwartaal van dit jaar lag de omzet met 821 miljoen euro bijna 120% boven het niveau van een jaar eerder. De nettowinst steeg met 41% naar 292 miljoen euro. Dat alles op een totale omzet over het eerste kwartaal van 13,7 miljard euro en een nettowinst van 1,2 miljard euro.
