Waarom we over dit onderwerp schrijven:
Meer dan twintig Nederlandse steden kwamen in de eerste acht episodes van deze hitte-eilandreeks reeds aan bod. Toch ontbrak hier tot dusver de grootste: Amsterdam. Daar gaan nummer negen en tien verandering in brengen. Deze week staat volledig in het teken van hoofdstedelijke hittestress. Dit keer geen drie stukjes van steden, maar een volledige stad uitgesmeerd over twee delen. Het eerste deel zoomt in op Amsterdam Centrum, Zuid en West.
Waar kan je als toerist of inwoner het beste naar toe op een hete zomerdag als je de hitte wil mijden en bij welke locaties kan je beter uit de buurt blijven? We beginnen met het meest bekende deel van Amsterdam: de grachtengordel.
Amsterdam Centrum
Houdt het water dat door de vele grachten in het centrum de boel een beetje leefbaar op warme zomerdagen? Het korte antwoord lijkt een volmondig ‘ja!’ te zijn. In vergelijking met veel andere binnensteden, lijken de hoogste temperaturen op de klinkers hier behoorlijk mee te vallen. Vanzelfsprekend zijn ook hier behoorlijke verschillen, maar voor waardes boven de 45 graden moet je heel goed zoeken. Volgens de meting van de NASA ECOSTRESS-satelliet van zaterdag 13 augustus was hier alleen rondom het Damrak sprake van, dat hiermee ook direct de heetste locatie binnen de grachtengordel was.
Huldiging op de gracht? Dat dan weer niet. In de binnensteden van Maastricht, ‘s-Hertogenbosch en Zwolle werd het op geen enkele plek boven de 45°C aan de grond op die warme zomerdag, afgelopen maand. Geen podiumplek, maar toch vrij koel voor Nederlandse maatstaven. Zeker in het gebied waar de Singel, Heren-, Keizers- en Prinsengracht doorheen stromen. Hier kwamen de waardes op veel plekken niet eens boven de 42 graden uit, elders zie je zulke uitgestrekte koele zones eigenlijk alleen maar in beschutte buitenwijken met veel vrijstaande woningen.
Toch betekent dit niet dat het centrum van Amsterdam helemaal vrij is van hitte-eilanden. De warmere locaties zijn het dak van Amsterdam Centraal, Rembrandtplein en het winkelgebied rond Nieuwerzijds Voorburgwal en Rokin. Onder de omliggende buurten vallen de cijfers van de Jordaan enkele graden hoger uit dan in bijvoorbeeld de Kadijken, Kattenburg, Roeterseiland en Oostenburg, dat bijna overal onder de veertig blijft. Afkoelen kan het best in de buurt van Artis bij de Botanische Tuinen of in de dierentuin zelf. Voor wie ook hier het zweet nog uitbreekt, is een bootje in de grachten allicht een aangenaam alternatief.
De gloeiendhete 53 graden in het uiterste noordoosten komt op de Amsterdam Noord-kaart in episode tien aan bod. Nu door naar het uiterste zuidwesten, waar het Vondelpark de barrière vormt tussen de eerste en de tweede kaart.
Amsterdam Zuid
In het historische zuidelijke stadsdeel werd het over de gehele linie enkele graden warmer op deze zonnige zaterdag dan in het grachtengordelgebied. Toch is ook hier in de woonwijken nauwelijks sprake van extreme hittestress, zeker in vergelijking met steden als Groningen, Den Haag en Enschede. Maar de ene wijk is de andere niet. Oud-Zuid en Buitenveldert blijken hier het meest tegen zomerse hitte bestand. Zeker in vergelijking met de dichtbebouwde buurten zoals De Pijp en Rivierenbuurt. Maar dit zijn geen alarmerend hoge verschillen.
De platte daken van de grote complexen in dit stadsdeel warmen wel flink op. De RAI, Amsterdam UMC – inclusief de aangrenzende VU-campus -, winkelcentrum Gelderlandplein zijn hier de meest in het oog springende voorbeelden van. Ondanks alle hoogbouw komt de Zuidas relatief fris uit de verf. Hier lijkt bij de bouwplannen bewust rekening mee gehouden te zijn.
Het heetste plekje vinden we terug in het zuidoosten op het bedrijventerrein bij treinstation Duivendrecht, waar het op 13 augustus lokaal 50 graden werd. In combinatie met een hoge luchtvochtigheid qua omstandigheden vergelijkbaar met een Turks stoombad. Voor de allerlaagste temperaturen moeten we buiten de bebouwde kom zijn. Tussen de bomen van het Amsterdamse bos – in het uiterste zuidwesten op de kaart – was het op hetzelfde moment bijna twintig graden(!) kouder. Flinke verschillen dus. Is het in de rest van het westelijke stadsdeel eveneens zo aangenaam vertoeven?
Amsterdam-West
Op de kaart van Amsterdam-West is nogmaals te zien dat verkoeling het beste is te vinden buiten te bebouwde kom. In dit stadsdeel noteren de meeste woonwijken vrij gemiddelde temperaturen van zo’n 41-42 aan de grond. Hiermee lijkt dit stadsdeel gemiddeld iets minder op te warmen dan Oud-Zuid, toch een wijk waar de gemiddelde Woz-waarde flink hoger ligt. Omdat dit deel van de stad een stuk nieuwer is, is de bebouwing over het algemeen iets minder dik op elkaar gepakt. De gemeente lijkt hier meer groene zones aangelegd te hebben, die een gunstige werking hebben op de omgeving.
Tot de koelste buurten op de derde kaart behoren Nieuw-Sloten, West-Indische buurt, Slotermeer-Zuidwest en Geuzenveld, met oppervlaktetemperaturen beneden de veertig op de meeste plaatsen. De aangenaamste omstandigheden zijn her en der te vinden, zoals in het gras van het Westerpark of Rembrandtpark, aan het water van het Sloterpark of tussen de bomen van de Bretten. Ontsnappen aan de hitte kan hier eigenlijk op de meeste plekken wel op een steenworp afstand.
Toch zijn er ook enkele plaatsen waar een risico op hittestress voorkomt. Dit zijn in de meeste gevallen grote gebouwencomplexen. Start-up broedplaats B. Amsterdam in het uiterste zuiden lijkt met uitschieters van 48°C op de daken te smachten naar een staaltje hitte-eilandinnovatie. Vergelijkbare uitschieters zijn in het noorden en noordwesten te zien bij het voormalige Telegraafgebouw aan de Basisweg en op de Centrale Markt van Bos- en Lommer.
Net als in Zuid wordt op een plekje de vijftig aangetikt. In de omgeving van metrostation Isolatorweg in het Havengebied moet je op een hete zomerdag absoluut niet zijn. Gelukkig kan uitzweten even verderop dankzij fulltime festivalterrein Thuishaven.
Zweten in binnensteden
Uit de gegevens die in deze negende episode aan het licht kwamen, blijkt dat Amsterdam het absoluut niet slecht doet. Met 45 graden bij het Damrak komt de hoofdstad binnen op plaats vier in de Nederlandse hotspotranglijst waar tot nu toe 23 steden in werden opgenomen.
Hoe het vertoeven is in stadsdelen Oost, Noord en Zuidoost is vrijdag te lezen op deze site. Ook worden alle zes de kaarten dan aan elkaar geplakt voor de ultieme megavariant van 020. Hoe brachten de andere steden het er vanaf? Lees hier alle eerder gepubliceerde artikelen van deze reeks.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
