Waar zitten de hitte-eilanden in Nederlandse binnensteden? Op deze vraag probeert Innovation Origins in de komende weken een antwoord te verschaffen met behulp van de zogenaamde EcoStress-gegevens van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. De metingen met vlakken van zeventig bij zeventig meter, zijn sinds vorige maand ook beschikbaar voor Nederlandse steden waardoor het mogelijk wordt om op straatniveau te spotten waar de lokale hitte-eilanden zitten.
Lees hier alle eerder gepubliceerde artikelen van deze reeks.
Waar liggen de hitte-eilanden in Nederlandse binnensteden? Op deze vraag probeert deze cartografiereeks een antwoord te geven. Inmiddels zijn we ruim twintig binnensteden verder, begint de voorraad beschikbare plekken flink te slinken en zijn we aanbeland bij episode acht. Hoewel er in de komende weken nog heus wel wat bijzondere steden en hitte-eilanden voorbij zullen komen, is deze reeks inmiddels ruim over de helft. In deze aflevering drie steden die op een steenworp afstand liggen van een grote natuurlijke verkoeler: het Drierivierenpunt in de Drechtsteden, de Veluwe bij Apeldoorn en de Noordzee ten westen van Alkmaar.
Hoeven deze drie zich minder druk te maken om hitte-eilanden binnen de bebouwde kom? Daar gaan we achter komen aan de hand van de ECOSTRESS-gegevens van zaterdag 13 augustus. Want het mocht dan wel (bijna) overal in Nederland boven de dertig graden zijn op anderhalve meter hoogte in het grasveld bij de KNMI-meetstations. Aan de grond in steden kon dit zomaar vijftien of zelfs twintig graden meer zijn. Is dit bij deze unieke splitsing van het water in het zuidelijkste puntje van Zuid-Holland eveneens het geval?
Dordrecht, Zwijndrecht en Papendrecht
Op deze kaart is niet alleen het Drierivierenpunt zichtbaar. Op zeer korte afstand van elkaar zijn hier ook drie binnensteden – en drie verschillende gemeenten – te spotten: Dordrecht, Zwijndrecht en Papendrecht. De grootste van dit drietal lijkt de situatie in het stadscentrum in ieder geval het beste onder controle te hebben met een aantal zeer koele waardes van 35-36 graden in de Nieuwe Haven aan de Oude Maas. De heetste locatie in het stadshart vinden we terug rond de kruising van de Sarisgang en Vriesestraat met 45,2ºC. Hoog, maar in vergelijking met veel andere marktpleinen en winkelgebieden geen noemenswaardige hittepiek.
Dit is aan de overzijde van de Oude Maas wel anders, in het stadshart van Zwijndrecht. Met oppervlaktetemperaturen die oplopen tot 48ºC is winkelcentrum Walburg een behoorlijke hittemagneet te noemen. Ook het kleine centrum van Papendrecht en het aangrenzende bedrijventerrein leken enkele graden verder op te warmen tijdens de warme zaterdagmiddag van 13 augustus. Vallen er ook nog woonwijken op? Niet echt. Deze zitten allemaal tussen de 42 en 44: heel gemiddeld.
Gek genoeg is de koelste plek op deze kaart voor de verandering geen stadspark of recreatiestrand. Hoewel de parken enkele graden frisser blijven dan de omliggende wijken, komt geen enkele plek in de buurt van de Dordtse Nieuwe Haven. Waar heb je groen voor nodig, als je omgeven bent door verkoelend rivierwater? De volgende stad in deze episode kent geen brede rivieren, maar grenst wel aan Nationaal Park de Hoge Veluwe.
Apeldoorn
Een zeer opmerkelijk exemplaar met enorme contrasten tussen bos en stad, dat typeert de hittestress-kaart van Apeldoorn. Dat de bosrijke Veluwe voor flink wat verkoeling aan de grond zorgt, mag niet bepaald een verrassing heten. Sterker nog; dit is al eeuwenlang bekend bij de leden van het Koninklijk Huis die gedurende de zomermaanden graag op het voormalige paleis in het Loo vertoefden.
Koning Gorilla zul je hier overigens niet meer aantreffen. Hiervoor dien je je iets verder zuidwaarts te melden in de Apenheul die ook duidelijk meeprofiteert van de verfrissende Veluwe. Dit geldt eveneens voor villawijk Berg & Bos, waar het tussen de bomen tot wel 15 graden minder heet werd dan elders in de stad.
Want wie nu denkt dat Apeldoorn een oase in de woestijn is, komt bedrogen uit. Sterker nog: het centrum vertoont juist behoorlijke duidelijke kenmerken van een omvangrijk hitte-eiland waar het kwik aan de grond richting de vijftig graden gaat. Nu zijn zulke waarden niet heel gek op een bedrijventerrein, meubelboulevard of industriegebied, maar in Apeldoorn is het meest uitgestrekte hitte-eiland juist terug te vinden op een plek waar je dit absoluut niet wil – of verwacht -: de binnenstad.
De hoogste piek van 48,5ºC is terug te vinden rond winkelcentrum Orangerie en de Hoofdstraat. Maar eigenlijk is het voltallige stadshart aan te merken als een groot zweetgebied, waar de straatstenen nergens onder de 45ºC blijven. Lange tijd stond de binnenstad van Enschede op eenzame hoogte in de hotsppotlijst. Apeldoorn krijgt het voor elkaar om hier aardig in de buurt te krijgen en lijkt te lijden aan een serieuze vorm van hitte-stress.
Alleen op de woningboulevard aan de vlijtseweg in het uiterst noordoosten tikte de oppervlake-thermometer een tiende graad meer aan.
Alkmaar
Strandliefhebbers zullen hier geen aparte hitte-stresskaart voor nodig hebben: ja, het blijft heerlijk vertoeven aan het strand op zomerse augustusdagen. Dit is goed te zien op de hitte-stresskaart van Alkmaar, die is uitgebreid in westelijke richting om zo ook verschillende gebieden buiten de bebouwde kom met elkaar te kunnen vergelijken. Zo warmen de lichtgekleurde akkers enkele graden meer op dan de omliggende graslanden, terwijl de omstandigheden in de duinpannen landinwaarts juist flink oplopen.
Op het warmste plekje werd het zaterdagmiddag 13 augustus 48,5 graden aan de grond: ofwel een natuurlijk hitte-eiland. Deze gloeiendhete score wordt binnen de bebouwde kom niet geëvenaard. Toch betekent dit allerminst dat het centrum van Alkmaar het beste jongetje van de klas is. Integendeel…
Met een grondtemperatuur die oploopt tot maar liefst 47,6 rond de Markt- en Koningsstraat, komt Alkmaar binnen als de nieuwe nummer vier op de nationale hotspotlijst. Een belangrijk verschil met Apeldoorn is echter wel dat de ‘olievlek’ van extreem hoge temperaturen zich hier beperkt tot enkele straten. Dit was in Apeldoorn, Enschede en Groningen wel anders. Het zuidwestelijke deel van de binnenstad valt juist behoorlijk mee met de hitte.
Grote contrasten op korte afstand van elkaar in Alkmaar. Ook in de woonwijken blijkt sprake te zijn van forse verschillen in de omstandigheden. Zo zijn de straatstenen Spoorbuurt en Emmakwartier aanzienlijk warmer dan De Hoef of Oudorp. Een duik in de Noordzee lijkt de beste remedie tegen hitte-stress dat met watertemperaturen van zo’n 21-22 graden, het laagste van heel Nederland was afgelopen maand.
Zorg er alleen wel voor dat je ook echt de zee ingaat en niet blijft plakken in de broeierige straten van Egmond aan Zee. Want ook hier is binnen de bebouwde kom sprake van een bescheiden, maar opvallend, hitte-eilandje.
Hotspots in Nederland
Geen van de drie steden die vandaag voorbijkwam, mag zichzelf een middenmoter noemen op de hotspotranglijst van Nederland. Dordrecht blijkt behoorlijk redelijk bestand tegen zomerse weersomstandigheden. Alleen de heetste plekjes in de binnensteden van Amersfoort, Zwolle, 's-Hertogenbosch en Maastricht waren op 13 augustus minder heet volgens de NASA.
De binnensteden van Apeldoorn en Alkmaar behoorden op hun beurt juist tot de probleemgevallen en vinden we terug in de onderste regionen van de lijst. Hier kunnen ze wel een extra stadspark of brede gracht in het centrum gebruiken.
De andere ranglijst met de hoogste pieken buiten binnensteden, bleef na episode 8 ongewijzigd.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
