November nadert inmiddels. Dat betekent dat deze zomerse hitte-eilandenserie er bijna op zit. In deze voorlaatste episode speelt Leeuwarden de hoofdrol. Waarom specifiek deze stad? Omdat hier voorbije zomer een wel zeer innovatief kunstproject door de binnenstad trok, luisterend naar de weinig verhullende titel ‘Bosk’.
Het Friese kunstcollectief Acardia trakteerde de historische binnenstad tussen mei en augustus op een groene metamorfose met behulp van meer dan duizend bomen in plantenbakken op wieltjes. Hierdoor was iedere paar weken een andere locatie aan de beurt. Wat? Sommige dingen kan je beter tonen dan uitleggen. In deze aftermovie is te zien wat de impact van al dat groen op het straatbeeld was.
De impact van zo veel bomen transformeerde niet alleen het straatbeeld, maar moet in theorie te spotten zijn op de metingen van de ECOSTRESS-satteliet waar in de voorbije periode al menig stadskaart van werd gemaakt. Toch beginnen we ook in deze speciale episode met een totaalplaatje. Heeft de Friese hoofdstad de hitte in de straten ook zonder mobiel oerwoud op wieltjes onder controle? Niet echt.
Leeuwarden
Ondanks dat het hier zo’n twee tot drie graden minder heet werd dan op veel andere plekken in het land, zijn de grondtemperatuurcijfers hier behoorlijk vergelijkbaar met de rest. Met zo’n 53 graden is ironisch genoeg een parkeerterrein van een overdekte ijsbaan de allerheetste locatie van de Friese hoofdstad.
Het centrum dat weliswaar vrij van zulke uitschieters, maar tegelijkertijd is hier een omvangrijk gebied met waardes van boven de 45 gemeten. Dit kan oplopen tot zo’n 46,5℃: hiermee is Leeuwarden niet bepaald het beste jongetje van de klas uit deze reeks, maar ook geen ernstig geval. Het Waagplein en de oude nauwe straatjes ten noorden van de Nieuwestad warmden het sterkst op.
De Friese hoofdstad kent echter wel een opmerkelijke uitschieter in de wijk Huizum. In de straten van deze vooroorlogse buurt werd het op 12 augustus maar liefst 47℃. Soortgelijke omstandigheden verwacht je eerder op een bedrijventerrein of meubelboulevard. Ook in een aantal andere buurten rondom het centrum vallen een aantal hitte-eilandjes op.
In nagenoeg alle buitenwijken waren de omstandigheden op deze hete zomerdag goed te overzien. Toch zul je voor de meeste verfrissing richting het water moeten gaan. Iets waar in de nieuwbouwbuurt Blitsaerd en Vinex-wijk Zuiderburen absoluut geen tekort aan is.
Opvallend is dat voormalige ‘Vogelaarwijken’ Heechterp-Schieringen en de Vrijheidswijk tot de koelere zones behoren. Het lijkt erop dat de grootschalige opknapbeurt van enige jaren geleden in ieder geval op dit vlak zijn vruchten heeft afgeworpen. Dit is in soortgelijke wijken in veel andere steden wel anders.
Mobiele airco?
Terug naar de binnenstad. Want wat is nou precies het effect van die duizenden Bosk-bomen op de grondtemperatuur en is dit met deze gegevens aan te tonen? De ECOSTRESS-gegevens van 17 juni, 1 augustus, 12 augustus en 16 augustus moeten hier een antwoord op verschaffen. Waarom mist juli? Omdat de satelliet in die maand alleen maar middenin de nacht of met bewolkt weer over Nederland trok. Hierdoor zijn de data uit deze maand helaas onbruikbaar.
Maar niet getreurd. Deze vier momenten zijn een uitstekende basis voor de analyse, waarbij ook jij als lezer aan de knoppen zit. In- of uitzoomen op de omgeving kan met behulp van de Easyzoom-loeptool. Dit werkt tamelijk eenvoudig. Op mobiele apparaten doe je dit met je vingers, terwijl desktoplezers het vergrootglas met hun scrollwiel kunnen bedienen.
De kaart van 16 augustus – samengesteld twee dagen nadat het bos uit de stad vertrokken is – dient hiervoor als basis. Op 17 juni, 1 augustus en 12 augustus bevond Bosk zich telkens op een andere plek in de stad.
Waar de bomen zich op dat moment bevinden wordt op deze kaarten aangegeven door middel van een groene cirkel. De zwarte cirkels duiden een voormalige of toekomstige locatie aan. De boompjes duiden vaste begroeiing zonder artistiek karakter of tourschema aan.
17 juni
Normaliter is de Nieuweburen ietsje warmer dan de omliggende straten aan de gracht en het oudste deel van het centrum. Dat was op 17 juni tussen de glooiende bomen in ieder geval niet zo. Een verkoelende oase is de straat allerminst, maar de temperaturen vielen hier op dat moment niet significant hoger uit.
Dit is op de controlekaart van 16 augustus ongeveer een graad hoger. Ook het aangrenzende gebied in het oosten aan de overzijde van de gracht blijft qua temperaturen iets achter op die kaart, terwijl dat hier andersom is..
Zorgen die duizend extra bomen voorr dit verschil? Dit zou zomaar kunnen! Maar van onomstotelijk bewijs, lijkt vooralsnog geen sprake te zijn. Is de situatie op het tweede moment – maandag 1 augustus – weer terug naar ‘normaal’? Het plantenpeloton is in ieder geval vertrokken en vinden we op terug op het Gouveneursplein, in het uiterste westen van het stadshart.
1 augustus
Op deze tweede locatie lijken de verschillen stukken groter te zijn dan op 17 juni. Dit wordt nog opmerkelijker dat de maximumtemperatuur volgens het KNMI op 1 augustus ‘slechts’ 19 graden aantikte, terwijl het ECOSTRESS-algoritme niet werd gehinderd door bewolking tijdens de meting. Ondanks de koele zomerdag, warmt het aan de oppervlakte toch flink op in delen van de stad. Het Gouveneursplein blijft echter opvallend fris terwijl Bosk op bezoek is…
De verschillen met de directe omgeving en de andere lopen op tot maar liefst 2,5 graad. Dat heeft sterke trekken van een significant verschil. Toch valt niet uit te sluiten dat deze opvallende coole zone te verklaren valt door een bries uit het westen, een statistische blip, de fors lagere luchttemperatuur of een andere oorzaak.
Om het effect van Bosk écht wetenschappelijk aan te tonen zijn veel accuratere meetinstrumenten en momenten nodig. De laatste halte zou dan ook te zien moeten zijn op de slotkaart van vrijdag 12 augustus, waar de Leeuwarders nog twee dagen afscheid konden nemen van hun rijdende stadspark.
12 augustus
Hoewel het oostelijk deel van het plein nauwelijks verschil vertoont met de straten rondom, is het voor de historische Oldehove op vrijdag 12 augustus tot wel drie graden frisser aan de grond. Toch ook hier wel enige nuance. Een zinderende hotspot is dit plein op geen enkele kaart. Desalniettemin zijn de verschillen zijn wel aanmerkelijk groter dan op 17 juni, 1 en 16 augustus.
Is hier sprake van het Bosk-effect? Die kans lijkt op basis van de vier kaarten steeds waarschijnlijker te worden. Zoom via de interactieve tool ook vooral uit. Dan is te zien hoe Nieuweburen helemaal terug is naar ‘normaal’, terwijl de klinkers van het Gouveneursplein nu een hogere waarde aantikken dan de vlakken van de zuiderburen.
Heeft de ECOSTRESS-satelliet hiermee onlosmakelijk vastgesteld dat Bosk voor 1,5 tot wel 3 graden verkoeling zorgt? Dat niet. Hier is nader onderzoek voor nodig met nauwkeurigere meetapparatuur, meer meetmomenten en de expertise van deskundigen die andere factoren kunnen uitsluiten.
Toch zou het ons niet verbazen dat deze bevindingen paralellen vertonen met deze globale methode. Op dinsdag 16 augustus zat de tour erop, waardoor de binnenstad van Leeuwarden in een klap stukken minder groen werd. Zijn zulke omvangrijke groene kunstprojecten de toekomst? Wie weet. En als de hitte-stress niet oplost, zag het er in ieder geval imposant en fraai uit!
Maar lost Bosk alle hittestress van Leeuwarden op? Helaas niet. Hier zijn wel meer dan duizend bomen voor nodig. En dat ook nog zonder wieltjes of tourschema. Tijdelijke remedie op hyperlokaal niveau dan? Plausibel.
Hier volgt nog een keer de ‘controlekaart’ van 16 augustus.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
