“Allereerst gaat het natuurlijk over feiten”, Auke houdt zijn hoofd wat dichter bij het scherm. “Een verhaal vertellen is iets anders dan de feiten naar je hand zetten of – nog erger – iets verzinnen.” Volgens hem is het van belang hoe je die feiten gebruikt. Nog te vaak ‘kieperen’ wetenschappers ‘een bak vol informatie over de muur’, zonder er bij stil te staan wat ze eigenlijk proberen te vertellen. “Iedereen put uit dezelfde bak kaarten. Maar de volgorde waarin je ze legt bepaalt welk verhaal je vertelt.”
“Het is als een scenario voor een film. Waarom is het belangrijk dat we dit probleem oplossen? Hoe gaan we dat doen en welke problemen moeten we hiervoor overwinnen? Op die manier kunnen wetenschappers hun lezers meenemen in hun verhaal dat mensen beter onthouden of hun inspireert.”
Maar als het gaat om klimaatverandering ziet Auke te veel neerslachtige verhalen ‘waar niemand energie van krijgt’. “Het zijn horrorverhalen die verlammend werken.” Een ander scenario of verhaal dat Auke veel voorbij ziet komen is de queeste. “Het is het meest voor de handst liggende scenario: klimaatverandering bedreigt onze manier van leven. Maar we hebben een oplossing: zonnepanelen en windmolens. Hiermee gaan we ervan uit dat het systeem waarin we leven goed is en dat we externe bedreigingen – CO2-uitstoot, klimaatverandering, you name it – te lijf kunnen gaan met zonnepanelen en windmolens. Een typische technfix.”
Het probleem ligt dieper
Alleen, zo redeneert Auke, ligt het probleem veel dieper. Zelf kwam hij hierachter toen hij zichzelf zo’n 13 jaar geleden afvroeg wat nu echt belangrijk was. “Voor mijn idee was ik toen alleen bezig met geld verdienen, ik deed niets om de wereld beter te maken. Op zoek naar waar ik mijn energie voortaan aan wilde besteden om dit voor elkaar te krijgen, heb ik toen een sabbatical genomen.”
Auke besloot zich in te zetten voor duurzame elektriciteit en vervoer. Hierover schreef hij een boek waar hij negen maanden zo’n 10 uur per dag mee bezig was. “Maar toen ik het liet lezen aan een goede vriend, vond hij het lastig om doorheen te komen. Dat was natuurlijk vreselijk om te horen.”
Vastbesloten om het boek te verbeteren, las Auke allerlei boeken over scenario’s en het vertellen van verhalen. “Deze tips zette me aan het denken. Want ik was eigenlijk een verhaal aan het vertellen. Ik moest de kaarten die ik in m’n handen had alleen opnieuw verdelen en m’n lezers meenemen in het verhaal.”
Gelukkig met alsmaar meer spullen?
Auke kwam erachter dat de industrialisatie is doorgeslagen. “Machines hebben voor heel wat vooruitgang gezorgd, steeds meer mensen hebben een dak boven hun hoofd en kunnen naar de dokter. Maar we willen steeds meer en meer. Er zijn mensen die consumentisme bijna als een geloof zien. Zij verklaren de marktwerking heilig op dezelfde manier dat gelovigen in god geloven. Alsof je pas geslaagd bent in het leven als je zoveel mogelijk spullen hebt”, Auke laat op het scherm een plaatje van Garfield uit 1978 zien: ‘The one who ends op with the most toys wins.’ Met een hoog stemmetje: “Nou zeg, nu zul je vast heel gelukkig zijn.”
Sindsdien vertelt Auke de problemen van klimaatverandering of CO2-uitstoot op een andere manier. “Het rebirth-scenario waarin we tot inzicht komen dat consumentisme en fossiele brandstof ons gevangen houden in een negatieve spiraal. In dit scenario komen we door wetenschap en schone technologie erachter wat ons echt gelukkig maakt. Je steekt ook de hand in eigen boezem en kijkt verder dan alleen een technofix voor problemen. Waarom zouden we allemaal in een SUV moeten rijden? Waarom gooien we spullen weg en kunnen we niet streven naar circulaire productie?”
Wetenschap is meer dan goed onderzoek
Simpelweg kennis uit wetenschappelijk onderzoek opdreunen, heeft dus geen zin. Dat probeert Auke ook aan zijn studenten duidelijk te maken. “Laatst was er een student met een goed onderzoek naar elektrische trucks, alleen zijn presentatie was vrij saai.” Samen zijn ze gaan zitten om te kijken welk verhaal de student wilde vertellen. “Door na te gaan welk probleem hij wilde oplossen en waarom kreeg je een persoonlijk verhaal.”
“Hij komt uit Chennai, een stad bekend om de mooie stranden. Maar de locals kunnen hier niet van genieten door de luchtvervuiling. Mensen van wie hij houdt worden ziek en leven korter. Met zijn onderzoek laat hij zien dat elektrische trucks iets tegen die luchtvervuiling kunnen doen. Hij kan dromen van een schone en gezonde stad. Dezelfde feiten, maar een compleet ander verhaal.”
Wetenschappers moeten volgens Auke niet alleen in staat zijn met goed onderzoek te komen, ook moeten zij hun vak naar een breder publiek kunnen vertalen. “Aan de ene kant publiceren wetenschappers voor hun peers, vakgenoten die op zoek zijn naar verdieping. Maar ook hier is het belangrijk om ook de geïnteresseerde peers mee te nemen in deze reis. Ook vind ik het belangrijk dat wetenschappers hun werk delen met een breder publiek, door gebruik te maken van scenario’s of verhalen, zijn mensen eerder geneigd het onderzoek te volgen en onthouden ze iets veel beter. Die vertaling vind ik ook een belangrijke taak van de wetenschap.”
