Auke gaat er goed voor zitten. Na eerdere debunks (over diesel en elektrische auto’s) neemt hij ons vandaag mee in een ‘economisch gedrocht’ waar hij zich al langer aan stoort. De social cost of carbon. (SCC). De SCC zegt hoeveel de schade aan de samenleving een ton CO2 uitstoot veroorzaakt. De methode om dit te berekenen is erg complex, maar simpel gezegd werkt het als volgt: je rekent uit wat de schade is die een ton CO₂ in de toekomst veroorzaakt, door overstromingen, hittegolven, droogte enz. Vervolgens reken je terug hoeveel het nu zou kosten om deze schade te voorkomen. Hiermee rekenen overheden onder andere uit of het zinvol is om bepaalde klimaatmaatregelen door te voeren.
Wat gaat er mis bij deze berekening?
Auke sluit zijn ogen en denkt even na voor hij zijn uitleg begint: ““Het is bedoeld om vervuiling duurder te maken. Maar er wordt gerekend met een maatschappelijke rente, een zogenaamde discount rate. Deze zorgt ervoor dat de modellen ervan uitgaan dat de volgende generatie de troep opruimt. Met een discount rate, zeg je eigenlijk dat deze generatie meer waard is dan de volgende. De gebruikelijke discount rate van Nobelprijswinnaar William Nordhaus is 4,3 procent, dat betekent dat we nu lekker door kunnen gaan met vervuilen zo lang de schade in 2100 maar minder dan 25 keer zoveel kost.”
Wacht even, dit gaat te snel voor mij..
“Je wilt weten hoeveel schade in de toekomst acceptabel is. Stel, je krijgt 100 euro om schade in de toekomst te voorkomen. Investeer je nu of later? Als je er rekening mee houdt dat je hier 4,3 procent rente over krijgt, is die 100 euro in 2100 2900 euro waard. Dus als de klimaatschade in 2100 minder is dan 2900 euro, dan doe je met die 100 iets anders. Zo wordt een nieuwe generatie verantwoordelijk voor onze troep.”
“Terwijl je ook kunt zeggen dat iedere generatie zijn eigen vervuiling moet opruimen. Dus een discount rate van 0 procent. Gebeurt dit dan zijn kolen ineens vijf keer duurder en zouden kolen -en zelfs gascentrales per direct onrendabel zijn. Het steekt mij dat economische modellen dit simpele feit verbloemen.”
Dan is er nog de volgende aanname die niet klopt, volgens Auke. “Stel je voor. Twee mensen krijgen allebei te maken met klimaatverandering. De ene is heel rijk en verdient makkelijk een miljoen per jaar. De ander is ontzettend arm en verdient net genoeg om zijn kinderen eten te kunnen geven. Door klimaatverandering raakt de rijke man 10 procent van zijn inkomen kwijt, de tweede raakt zijn hele inkomen kwijt en zijn kinderen gaan dood. Wat is dan erger?”
Geld belangrijker dan mensenlevens
Cynisch geeft hij antwoord op zijn eigen vraag: “Het eerste is echt veel erger. 10 procent van 1 miljoen is veel meer geld dan het inkomen van iemand die weinig heeft. Dat kinderen doodgaan telt helemaal niet. Eerder zagen we al dat economen naar geld kijken in plaats van geluk. Maar geld gaat blijkbaar ook boven mensenlevens.”
Auke schudt zijn hoofd, de SCC is volgens hem niet houdbaar. “Als je er niet alleen vanuit gaat dat we onze eigen vervuiling moeten opruimen, maar uitgaat dat het om mensenlevens draait in plaats van inkomen, dan wordt de SCC echt duizenden euro’s per ton. Het verbranden van fossiele energie wordt dan onbetaalbaar!”
Wat is de oplossing?
“Niet meer luisteren naar ‘ouderwetse’ economen. We moeten dit mensbeeld loslaten en de focus verleggen naar geluk in plaats van geld. Gelukkig gebeurt dit ook steeds meer. Dat is het goede nieuws. Er zijn steeds meer techneuten, sociologen, tech-optimisten en anderen die economen negeren en prachtige oplossingen bouwen. Ook zie je steeds meer economen die van de economie een empirische wetenschap willen maken. Maar ik ben bang dat het nog heel lang gaat duren voor we de aanbidding van het bruto nationaal product loslaten.”
Naast dat er volgens Auke weinig klopt van de SCC, hebben we dankzij economen ook een verkeerd en eenzijdig mensbeeld. “Dat moeten we loslaten om klimaatverandering echt aan te kunnen pakken.”
Al sinds de industriële revolutie zijn we volgens Auke bezig om de maatschappij te veranderen in de ideale fabriek. “Hoe meer we produceren en hoe meer er geconsumeerd wordt, hoe beter. In het bijzonder kijken we naar het bruto nationaal product wat eigenlijk zegt hoeveel geld er rondgepompt wordt. Maar tegelijkertijd zorgt al die productie en consumptie wel voor meer uitstoot en dus opwarming van de aarde.”
Dus we moeten minder produceren en consumeren?
Auke zucht. “Door de knoppen van de fabriek naar beneden te draaien, stoot je inderdaad minder uit. Maar het verandert niets aan het denkpatroon. De degrowth beweging gaat ervan uit dat de oplossing ligt in het verlagen in plaats van verhogen van het bruto nationaal product. Maar wat mij betreft moet iedereen eens ophouden over dat onzinnige bruto nationaal product. Wist je trouwens dat je dit ook prima kunt verhogen door enthousiast oorlog te voeren? Als je maar geld rondgepompt.”
Oke, terug naar het mensbeeld. Waarom klopt dat in de economie niet?
“Wat zegt hoeveel geld we rondpompen over het geluk of het welzijn van mensen? Vrij weinig toch? Martin Seligman, een Amerikaanse psycholoog en grondlegger van de positieve psychologie, beschreef dat geluk een combinatie is van betrokkenheid, zingeving, prestaties, relaties en plezier. Hiervan is alleen plezier enigszins aan inkomen te koppelen. De andere aspecten van geluk komen niet eens voor in het mensbeeld van economen. Dus economen streven ernaar dat we meer geld rondpompen, maar niet dat we gelukkig worden. Ik vind dat best een probleem.”
Lees hier wat Auke eerder zei over het bruto nationaal product
Maar er is meer aan de hand met de modellen van economen, vindt Auke. Ze komen volgens hem nog uit de tijd dat wetenschappers alleen pen en papier tot hun beschikking hadden. “Economen in de tijd van de industriële revolutie wilden lijken op Newton. Ze wilden theorieën die wiskundig elegant waren, zelfs als ze empirisch gezien niet klopten. Nog steeds gebruiken de meeste economen zulke modellen gebaseerd op mooie wiskundige vergelijkingen. Maar het is een simplistische weergave van de werkelijkheid. Deze modellen maken van mensen emotieloze en geïsoleerde koopmachines. Het mensbeeld dat economen hebben is in een lab gefalsificeerd, zeggen sociologen al langer. Economen zeiden op hun beurt tot 2008 dat dit niet uitmaakte. Omdat ze volgens hen zo’n goede voorspellingen doen. Maar ze hebben vrijwel geen enkele depressie voorspeld. Ook de financiële crisis in 2008, die tientallen triljarden heeft gekost, zag vrijwel geen enkele econoom aankomen.”
Nieuwe denkers in opkomst
Maar Auke houdt hoop: “Nieuwe denkers in de economie die wel empirisch en experimenteel willen werken en die net als ik agent-based simulaties willen gebruiken zijn gelukkig in opkomst. Dus ik hoop dat we nu eindelijk economische modellen kunnen maken op basis van een mensbeeld dat ergens op slaat. En dat we zorgen dat mensen meer geluk ervaren in plaats van meer te kopen.”
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
