Met de toenemende droogte wordt water schaarser. Ook het grondwater. Afgelopen maand verscheen een alarmerend onderzoek waaruit bleek dat de Natuur in Brabant dorst heeft en dat er veel extra water nodig is om te overleven. En dat terwijl we in Eindhoven al jaren een overschot aan grondwater oppompen om droge voeten te houden. Ondanks dat de dorst van de Brabantse natuur hiermee niet gelest kan worden is het toch hoog tijd voor een innovatieve en duurzame oplossing van het Eindhovens ‘teveel’ aan grondwater.
Wat is grondwater eigenlijk?
Heel simpel gezegd is grondwater water dat in de grond zit en je normaal gesproken niet ziet. Als je een diepe kuil graaft, dan zie je het grondwater.
Meestal is dit water afkomstig van neerslag. Het regenwater komt direct (via infiltratie) in de bodem of indirect via sloten, meren en rivieren.
Het water zakt weg tussen de korrels van zand, kiezels of klei tot een bodemlaag die geen water doorlaat. Boven die bodemlaag raakt de grond ‘verzadigd’ en bevindt zich het grondwater; zoals bij een volle spons kan er geen water meer bij.
Veel van ons drinkwater komt uit grondwaterbronnen. Ook is grondwater heel belangrijk voor het leven van planten en dieren; in de natuur, in je eigen tuin en in de landbouw.
Eindhoven pompt ‘teveel’ grondwater op?
Het Eindhovense stadsdeel Woensel is voor een groot deel gebouwd in een periode dat Philips voor haar industriële activiteiten, op het complex Vredeoord, veel grondwater oppompte. Door de afbouw van deze industriële activiteiten werd de behoefte aan proceswater sterk verminderd. Zomaar stoppen met de grondwaterwinning zou echter nadelige effecten kunnen hebben voor de funderingen van de huizen in Eindhoven Noord en natte kelders kunnen opleveren.
Vanaf 2001 zijn gesprekken gevoerd tussen Philips, gemeente Eindhoven, waterschap De Dommel en de provincie Noord-Brabant over de mogelijke beëindiging van de winning en de gevolgen hiervan. Philips heeft tot 2007 de winning in stand gehouden en het water dat niet meer gebruikt werd geloosd op het riool. Hiervoor werd Philips financieel gecompenseerd.
Sinds eind 2007 wordt het opgepompt grondwater bij Vredeoord gelukkig niet meer op het riool geloosd, maar op het oppervlaktewater (de Groote Beek). Er wordt alleen grondwater gewonnen als het grondwaterpeil te hoog dreigt te worden; doorgaans alleen in de periode oktober tot mei. De kosten van het oppompen worden overigens gedragen door Brabant Water, waterschap De Dommel en de gemeente Eindhoven.
Maar lozen op het oppervlaktewater en afvoeren via de Groote Beek is natuurlijk geen duurzame oplossing; zeker niet als we elders in Brabant zo’n groot tekort aan water hebben.
Brabantse Natuur heeft dorst
Vier natuurorganisaties hebben onderzoeksbureau Deltaris uit laten rekenen hoeveel grondwater de Brabantse natuur nodig heeft om te overleven. Ze komen uit op maar liefst 60 miljoen kuub per jaar. Om te zorgen dat de natuur ook bij het grondwater kan, moeten ook de grondwaterstanden in diverse natuurgebieden structureel omhoog zodat het benodigd water ook in de wortelzone van de planten terecht komt. Daar is ca. 350 miljoen m3 extra grondwater voor nodig. Al dat extra water is vooralsnog niet beschikbaar, want de natuur is niet de enige die water nodig heeft om te overleven. Het schaarse grondwater is ook nodig voor de drinkwaterwinning, industrie (o.a. frisdrankbedrijven) en landbouw.
In Brabant moet een vergunning worden aangevraagd voor het gebruik van grondwater vanaf 150.000 kuub per jaar. In totaal worden in Brabant jaarlijks voor ongeveer 270 miljoen kuub per jaar vergunningen afgeven, waarvan ongeveer 200 miljoen kuub voor drinkwater, 35 miljoen kuub voor landbouw en 35 miljoen aan de industrie (o.a. drinkwaterbedrijven) en overige zaken. Die 270 miljoen kuub is ook ongeveer de hoeveelheid grondwater, die via regenwater, jaarlijks wordt aangevuld. In de huidige situatie is er dan ook onvoldoende grondwater beschikbaar voor de natuur. En dat is te zien want veel natuurgebieden (natte bossen, heide en vennen) staan er heel beroerd voor. Maar ook de landbouw kampt steeds vaker met droogte.
Duurzame oplossing voor schaars grondwater in Brabant?
Er ligt dus een enorme opgave voor Brabant om meer regenwater vast te houden en dus niet via beken en rivieren naar de Noordzee af te voeren én minder water te gebruiken.
Ongeveer 80 procent van de neerslag in Brabant wordt via sloten, kanalen en beken via de Maas afgevoerd naar zee, omdat Nederland van oudsher is ingericht op het voorkomen van teveel aan water. Slechts 20 procent van het regenwater zakt in de bodem en vult het grondwater aan.
De oplossing voor de dorstige Brabantse natuur is dus niet zo heel moeilijk te bedenken: meer regenwater vasthouden. Dat kan bijvoorbeeld door sloten te dichten en zo regenwater op te vangen. Ook een vitale (landbouw)bodem kan veel water bergen.
Maar besparen kan natuurlijk ook een deel van de oplossing zijn. Besparing op beregening van de landbouw, winning van de industrie en verspild drinkwater (auto wassen, tuin sproeien), maar het is ook raadzaam om over dit vraagstuk na te denken bij plannen voor de (her)inrichting van nieuwe en bestaande natuur.
Duurzame oplossing grondwater Vredeoord?
De schaarste aan (grond)water is dus groot. En toch pompen we in Eindhoven al jaren een overschot aan grondwater op om droge voeten te houden.
Zoals gezegd is dit ‘teveel’ aan grondwater slechts een druppel op het groot tekort in Brabant, maar dat is natuurlijk geen reden om de situatie bij Vredeoord zo te laten. In onze innovatieve regio moet het toch mogelijk zijn om dit opgepompt grondwater een betere bestemming te geven?
Wie bedenkt een oplossing?
Over deze column
In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Wendy van Ierschot, Eveline van Zeeland, Eugene Franken, Jan Wouters, Katleen Gabriels, Mary Fiers en Hans Helsloot probeert Innovation Origins te achterhalen hoe de toekomst eruit zal zien. Deze columnisten, soms aangevuld met gastbloggers, werken allemaal op hun eigen manier aan oplossingen voor de problemen van deze tijd. Morgen zal het dus goed zijn. Hier zijn alle voorgaande afleveringen.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
