Een marathon onder de twee uur met hulp van een Eindhovense windtunnel

Als eerste persoon heeft de Keniaanse atleet Eliud Kipchoge vanochtend een marathon gelopen binnen twee uur. De Olympisch kampioen en wereldrecordhouder op de marathon kwam binnen na 1 uur, 59 minuten en 40 seconden. De recordpoging werd gedaan onder zo optimaal mogelijke omstandigheden. Eén onderdeel hiervan was de bijzondere opstelling van lopers die Kipchoge omringden om de luchtweerstand maximaal te verlagen. Deze formatie kwam mede tot stand dankzij windtunneltesten en computersimulaties door hoogleraar Bert Blocken van de TU Eindhoven en de KU Leuven.

In het langeafstandslopen speelt aerodynamica een belangrijke rol. De zogenoemde hazen doen niet alleen dienst als tempomakers, maar zetten ook de favorieten uit de wind. Zo kan één haas de luchtweerstand van de tweede loper reduceren met vijftig procent. De formatie waarin deze hazen lopen, bepaalt de totaal te behalen reductie in de luchtweerstand.

Honderd formaties geanalyseerd

Bij de vorige recordpoging in Monza liepen de hazen in een driehoek voor de atleet, waardoor de luchtweerstand naar schatting met zeventig procent werd verlaagd. Om de luchtweerstand nog verder te reduceren, werden meer dan honderd formaties geanalyseerd met computersimulaties door aerodynamicaspecialist Robby Ketchell van AvantCourse (USA) en later door TU/e-onderzoeker Bert Blocken. De meest optimale formaties uit die analyse werden vervolgens getest in de windtunnel van de TU Eindhoven.

Tegen ieders verwachting in bleek de formatie van een omgekeerde V, met 7 hazen vóór de atleet en drie hazen achter hem, voorgesteld door Robby Ketchell, de meest optimale variant. Daarmee reduceerde de luchtweerstand van Kipoche op papier met 85 procent ten opzichte van een loper zonder hazen. Blocken: “Twee sets van onafhankelijk uitgevoerde computersimulaties en de windtunneltesten wezen allemaal eenduidig deze formatie als beste aan. Dat was nodig om de lopers te overtuigen van deze opstelling.”

Tegen-intuïtief

De formatie lijkt misschien tegen-intuïtief, maar volgens Blocken is de verklaring logisch. “De hazen krijgen namelijk een grotere luchtweerstand te verduren door de stromingsweerstand van de trechter. Terwijl de atleet Kipchoge hierdoor juist uit de wind wordt gehouden. In het wielrennen neemt de kop van het peloton typisch een driehoekige formatie aan. Dit is een goede formatie wanneer men de luchtweerstand van iedereen in de groep wil reduceren. Maar voor dit marathonrecord, gaat het enkel om het minimaliseren van de luchtweerstand van Eliud Kipchoge, niet van de hazen. Dan is deze omgekeerde V superieur.”

Naast de formatie van de hazen, keken de onderzoekers ook naar de afstand tussen de hazen onderling en tussen de hazen en de atleet. Ook het effect van een fietser naast de atleet, die hem voedsel en drinken moet aanreiken, is in de windtunnel getest, evenals het effect van een auto die voor de hazen rijdt met een grote klok met looptijden.