Innovatiecampussen, slimme stadsoplossingen en een evenwichtige balans tussen werk en privéleven zijn de thema’s die de duurzame stedelijke ontwikkeling in de toekomst zullen bepalen. Berlijn staat wat dat betreft nu in het middelpunt van de belangstelling. Het technologieconcern Siemens heeft hier eind 2018 een ‘pact voor de toekomst’ ondertekend. Met als zichtbaar resultaat de bouw van Siemensstadt 2.0 dat tegen 2030 op het historische bedrijfsterrein in Spandau moet zijn ontstaan. En waar haalt Siemens zijn inspiratie vandaan? Precies, op de High Tech Campus Eindhoven.
Siemens AG in Berlijn (Foto van 2016) © Siemens
Het 70 hectare grote industrieterrein wordt omgetoverd in een toekomstgerichte woon- en werkomgeving. Siemens is van plan een ultramoderne wijk te bouwen met een breed scala aan toepassingen. “Het oprichtingsconcept van Siemensstadt in 1897 bestond uit het combineren van werk, onderzoek en wonen, waardoor een mooie symbiose voor een succesvolle toekomst ontstond”, zegt Siemens-CEO Joe Kaeser. “En ook vandaag nog moeten we opnieuw nadenken over de toekomst van het werk – we willen van onze industrie 4.0 ook op sociaal-economisch gebied een succes maken. Dus bouwen we aan een ecosysteem met flexibele werkomstandigheden, sociale integratie en betaalbare huisvesting.”
Versterking van Duitsland als locatie voor innovatie
Als uitvloeisel van de overeenkomst werd een tweede intentieverklaring ondertekend voor de ontwikkeling van een industriële en wetenschappelijke campus; betrokken daarbij zijn de stad Berlijn, de TU Berlijn, het Fraunhofer-Gesellschaft en het federale instituut voor materiaalonderzoek en -testen (BAM). Toekomstige onderwerpen zoals gedecentraliseerde energiesystemen, elektromobiliteit, kunstmatige intelligentie en het “internet of things” zullen op de site worden onderzocht. Moderne kantoor-, onderzoeks- en productieruimtes maken daarom evenzeer deel uit van het concept als nieuwe woonvormen. Het elektronicaconcern is van plan om in totaal 600 miljoen euro in dit project te investeren. Het bedrijf, dat qua omzet een van de grootste van het land is, geeft daarmee een duidelijk signaal af om Duitsland als vestigingsplaats voor innovatie te versterken. In samenwerking met het Berlijnse stadsbestuur organiseert Siemens een stedenbouwkundige prijsvraag. Dit zal de basis vormen voor de verdere ontwikkeling van het project. De mate waarin Berlijn zal bijdragen aan de kosten, valt trouwens nog te bezien.
High Tech Campus Eindhoven
Als voorbeeld voor het gigantische bouwproject in Spandau is heel goed gekeken naar de Eindhovense High Tech Campus. Het voormalige Philips-terrein wordt nu beschouwd als een van de belangrijkste wetenschapsparken ter wereld. Naast bekende bedrijven als Philips, Intel, ASML en IBM hebben zich hier ook onderzoekslaboratoria, startups en duizenden ontwikkelingsingenieurs gevestigd. Meer dan 12.000 mensen uit bijna 100 verschillende landen werken er nu op de “slimste vierkante kilometer van Europa”. Het centrale thema van de campus is de filosofie van “open innovatie”, die Philips al in 2003 introduceerde. Zo werd “The Strip” gecreëerd als ontmoetingsplaats in het sociale centrum van de campus. Hier vind je een conferentiecentrum, restaurants en winkels. Maar bovenal is The Strip de plek waar mensen van verschillende bedrijven en sectoren elkaar kunnen ontmoeten en ideeën kunnen uitwisselen. Dat, maar ook het feit dat dit alles leidt tot gemiddeld zo’n vier patenten per dag sprak de plannenmakers in Berlijn bijzonder aan.
Open innovatie in Berlijn
Ook de federale overheid in Berlijn heeft het thema van open innovatie omarmd: in 2013 ontstond het initiatief Research Campus, onder auspiciën van het federale ministerie van Onderwijs. Doel is het bevorderen van universiteiten, onderzoeksinstellingen en bedrijven die samenwerken aan gemeenschappelijke onderzoeksthema’s op langere termijn. Inmiddels zijn negen samenwerkingsvoorstellen ondersteund. Deze omvatten projecten als Medicine, Mathematics en ook Materiaalontwikkeling. De High-Tech Strategy 2025, eind vorig jaar gepubliceerd door de federale regering, toont ook actieterreinen, maatregelen en doelstellingen voor verdere versterking van Duitsland als innovatieland.
Bedrijven vormen andere steden
Rendering: Parkweergave van de VAI-Campus ©Steidle Architekten – realgrün Landschaftsarchitektenten – realgrün Landschaftsarchitektenten – realgrün Landschaftsarchitektenten.
Bedrijven die hele steden vormgeven is geen nieuw fenomeen. Philips heeft in de vorige eeuw van Eindhoven een companytown gemaakt, Wolfsburg is nauw verbonden met Autostadt, terwijl de farmaceutische groep Boehringer Ingelheim zelfs zijn thuisstad in de bedrijfsnaam heeft staan. Een ander voorbeeld is Stuttgart-Vaihingen, waar de IBM-campus nieuw leven moet worden ingeblazen. Vanaf 2020 zal hier een wijk (met eenderde commercieel en tweederde residentieel) ontstaan onder de naam VAI Campus. In de historische gebouwen van Eiermann – hij was de eerste architect op het terrein – zijn nu gebieden gepland voor startende en creatieve mensen.
Menigeen kijkt ook verlangend uit naar de nieuwe Zalando-Zentrale rond het gebied van de Mercedes Benz Arena in Berlijn Friedrichshain. Het controversiële project biedt, net als Siemensstadt 2.0, een stad binnen een stad. Het gaat om een uitgebreid ecosysteem met restaurants, sportscholen, dagopvang en nog veel meer. De werkwereld van de medewerkers wordt ‘losgemaakt’ met creatieve plekken als Living Rooms, Urban Cat Walks en Neighborhoods. Doel van het bedrijf: de medewerkers dichter bij elkaar brengen “om de transparantie, feedback, grensoverschrijdend denken en communicatie te versterken”. De eerste ruimtes zijn al verhuurd, verdere teams volgen komende maand. Alleen om te slapen hoeven Zalando-medewerkers straks hun sociale werkomgeving nog te verlaten.
De eerste Zalando kamers op de nieuwe campus zijn al bezet © Zalando
Hoofdfoto: Met het “Toekomstpact – Siemens City 2.0” plant Siemens het grootste ontwikkelingsproject in zijn geschiedenis op de historische Siemens-site in Berlijn Spandau. © Siemens
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
