De wereldberoemde choreograaf David Middendorp maakt unieke voorstellingen door dans te combineren met technologie. Zo maakte hij met zijn dansgroep Another Kind of Blue de voorstelling met drones, genaamd Airman. Een zwerm van twaalf drones doet een danser op het podium na. Airman is een stapje op zijn weg naar een duet tussen een danser en een volledig autonome zwerm drones.
“Technologie is voor mij als choreograaf wat verf is voor een schilder”, zegt Middendorp. “Door alles wat er nu mogelijk is op het gebied van technologie heb ik een steeds groter kleurenpalet.” Hij begon zijn zoektocht met de vraag: Wat is vrije wil? Hoe vrij zijn we zelf eigenlijk? En hoe dicht kan technologie bij die vrije wil komen? “Zowel technologisch als choreografisch is een volledig autonome zwerm drones een mooi instrument om dit te laten zien”, zegt Middendorp. Hij zet met verschillende voorstellingen steeds een stapje op weg naar zijn uiteindelijke doel: een choreografie waarin dansers en volledig autonome drones samen dansen.
Nederlandse AI-Coalitie
Zoals de hersenen nog steeds het meest ongrijpbare deel van ons lichaam zijn, zo is artificiële intelligentie nog altijd het onontdekte land. Dat onze hersenen ons lichaam aansturen hebben we als mens wel geaccepteerd. Dat geldt niet voor de manier waarop AI stap voor stap de regie over onze samenleving overneemt. Daar voeren we graag nog een paar stevige debatten over. In een serie reportages en interviews laat Innovation Origins in nauwe samenwerking met de Nederlandse AI Coalitie zien wat de gemiddelde Nederlander merkt van deze alles bepalende maatschappelijke revolutie. Hoe houden we als mens de vingers aan de knoppen? De angsten, de kansen, de dilemma’s.
Vrije wil is een maatschappelijk thema van alle tijden. De opkomst van Artificiële Intelligentie (AI) legt het onderwerp weer bloot. In hoeverre kunnen wij als mensen het brein en daarmee de wil van robots programmeren? En laten wij ons niet te veel beïnvloeden door slimme algoritmen van bijvoorbeeld social media? Middendorp werkt al tien jaar aan de voorstellingenreeks over dit thema. De technologie staat nooit stil.
Dansdata
Zo werkt de choreograaf nu alweer aan de volgende voorstelling met een algoritme dat de drones autonoom moet laten werken. “We verzamelen heel veel data van improviserende dansers. Hierdoor kan de computer leren wat een logisch vervolg is op een bepaalde beweging”, legt hij uit. Middendorp hoopt dit over ongeveer drie jaar in te kunnen zetten tijdens voorstellingen. “Het is een lang en ingewikkeld proces waar veel achterliggende technische problemen bij komen kijken”, geeft hij toe. De drones die in de voorstelling Airman worden gebruikt, zijn ook al voorzien van de nodige algoritmen. Onder andere om te zorgen dat de vliegende robots zichzelf en de danser kunnen lokaliseren in de ruimte. “Dat was al een hele opgave”, vertelt hij. “En deze hoeven nog niet eens zelf na te denken, ze kopiëren het gedrag van de danser.”
Voor het publiek zijn de drones een bijzonder onderdeel van de voorstelling. “Soms valt er tijdens de voorstelling een uit de lucht”, bekent Middendorp. “Dat is natuurlijk jammer, maar ik zie ook het dat een bepaalde invloed heeft op hoe mensen de voorstelling beleven. Het lijkt wel alsof mensen meer waardering hebben voor de voorstelling als ze zien dat niet alles vlekkeloos verloopt.” Op die manier ziet het publiek ook dat de drones niet voorgeprogrammeerd zijn, maar dat deze echt reageren op de danser. “Daarnaast is het interessant om te zien dat mensen de drones ook echt als een persoonlijkheid zien. Als een van de drones bijvoorbeeld moeilijk opsteeg, zeggen mensen achteraf: ‘Hij wilde niet zo goed mee.’ Terwijl het in principe alleen maar een apparaat is.”
Inspiratiebron
Naast het gebruik van nieuwe technologieën in zijn voorstellingen, ziet Middendorp technologie als een grote inspiratiebron. Hij kijkt bijvoorbeeld naar hoe mensen met technologie omgaan en hoe het de samenleving verandert. “Technologie heeft heel veel invloed op onze identiteit. Hoe we eruit zien, wat we eten, wat we doen, alles is gevormd door technologie. Dit is niet meer weg te denken uit ons leven”, stelt hij. “In technologie zie je de verlangens van mensen terug. Mensen gaan bouwen wat ze willen hebben. In sommige gevallen zijn dat wapens”, gaat hij verder. “In de meeste gevallen bouwen mensen een instrument om het leven beter te maken, bijvoorbeeld tractors om beter voedsel te verbouwen of een vliegtuigen omdat mensen het verlangen hebben om te vliegen.”
AI en cultuur
Innovation Origins vroeg een aantal Nederlanders naar hun ideeën over AI in de cultuursector. “Naast de traditionele manier van cultuur consumeren zijn er nog tal van andere mogelijkheden om cultuur te beleven”, wordt gezegd. Hoe we AI in de toekomst precies terug gaan zien, is nog lastig te zeggen. De respondenten zien twee uiteenlopende gebieden. Aan de ene kant kan AI zorgen voor gepersonaliseerde rondleidingen in musea en het samenvoegen van informatie uit verschillende archieven en collecties. Aan de andere kant denkt men dat AI ook zelf als kunstenaar kan werken, bijvoorbeeld door schilderijen te maken. Het is volgens de respondenten altijd belangrijk om AI in de cultuursector verder te onderzoeken en te ontdekken. “Cultuur is belangrijk, het leert ons hoe onze geschiedenis eruit ziet en hoe de toekomst gevormd wordt.”
Impact op de maatschappij
Middendorp ziet technologie als een onderdeel van onze cultuur, net als kunst dat is. “Veel mensen zien het los van elkaar, maar volgens mij is het onlosmakelijk met elkaar verbonden”, zegt hij. Dat beaamt ook Eppo van Nispen tot Sevenaar, directeur van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en kwartiermaker voor de werkgroep Cultuur en Media van de Nederlandse AI Coalitie. “Cultuur is belangrijk voor de ontwikkeling van de maatschappij, het gaat over iedereen.” Naast de maatschappelijke factor, heeft cultuur volgens Van Nispen ook zeker een economische factor. “Veel mensen zien het als sector die alleen maar geld kost, maar dat is niet zo. Het is een volwassen sector, zowel economisch als maatschappelijk.”
In die belangrijke sector kan AI volgens Van Nispen een verschil maken. Zo kan een algoritme bijvoorbeeld archiefmateriaal van musea labelen. Dat is voor een mens saai en eentonig werk. Misschien leidt een robot ons in de toekomst wel rond in een museum. Dat kan fysiek of bijvoorbeeld via een app op de smartphone. Dat wordt ook een belangrijk onderdeel van het vernieuwde Beeld en Geluid. Via een app bouwen bezoekers hun eigen mediapersoonlijkheid terwijl zij in het museum verschillende activiteiten doen. “Op deze manier kunnen mensen op een laagdrempelige manier kennismaken met de kracht van algoritmen”, zegt de museumdirecteur. “Dat is een belangrijke rol voor de cultuursector.”
Idealen
Het voorbeeld van de app is een van de praktische toepassingen van AI, maar dat is volgens Van Nispen lang niet alles: “Het lijkt vaak alsof AI altijd een heel praktisch doel moet hebben, terwijl dat niet altijd zo is. De meeste innovatie is niet vanuit efficiëntie ontstaan, maar vanuit toeval of het nastreven van een ideaal.” Dat komt ook in andere disciplines binnen de cultuursector terug, zoals in de choreografieën van David Middendorp. Hij wordt geïnspireerd door de enorme impact die AI op de samenleving heeft en de manier waarop mensen hiermee omgaan. “AI heeft twee kanten. De technologie zelf is niet goed of slecht, het ligt eraan wat je ermee doet”, stelt Middendorp.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
