Met de EU Chips Act heeft Europa een berg deeptech-ambities uitgesproken, met speciale focus op semicon en fotonica. In haar streven naar strategische autonomie en “dominantie op het gebied van halfgeleiders” wil de EU haar wereldwijde marktaandeel in de halfgeleidersector vergroten van minder dan 10% tot minstens 20% in 2030. De wet mobiliseert meer dan 45 miljard dollar voor onderzoek, ontwikkeling en productiecapaciteit, stimuleert investeringen van grote chipfabrikanten, bevordert een snelle vergunningsprocedure voor nieuwe fabrieken en geeft EU-staten de bevoegdheid om projecten te subsidiëren.
Te midden van die enorme verwachtingen probeerde PIC Summit 2023 ook met beide benen op de grond te blijven staan door Rinke Zonneveld en Michael Jackson aan het woord te laten voor een debat over de wisselwerking tussen publiek en privaat kapitaal bij het stimuleren van innovatie – en de uitdagingen waar de industrie momenteel voor staat. Jackson is een succesvolle deeptech-ondernemer die investeerder is geworden en bijna 20 jaar in durfkapitaal heeft gewerkt aan beide zijden van de Atlantische Oceaan. Zonneveld is CEO van Invest-NL, het nationale investeringsvehikel. Met momenteel ongeveer €2 miljard aan kapitaal onder beheer is het de strategische doelstelling van Invest-NL om transities te versnellen op het gebied van een koolstofneutrale economie, biobased & circulair, deep tech, agrifood en life sciences.
Michael Jackson:
“Europa heeft veel overheidsfondsen, maar die overheidsinvesteerders zijn vaak niet echt financieel gedreven. Ze zien het als een instrument voor regionale economische ontwikkeling en dat is niet hoe het werkt. Per hoofd van de bevolking moet Europa meer investeren, vooral in de deep tech. Overheden moeten juist de weg vrijmaken voor particuliere investeerders. In plaats van dat Europese regeringen proberen ‘VC te spelen’, zouden ze veel beter als klanten kunnen optreden. Als je als ondernemer een snelgroeiend bedrijf wilt hebben, wil je niet per se een bureaucraat uit het middenkader in je bestuur of aan je onderhandelingstafel.”
Rinke Zonneveld:
“Als CEO van een door de overheid gesteunde investeerder kan ik zonder problemen zeggen dat het prima zou zijn om onszelf op de lange termijn te laten verdwijnen. Maar het punt is dat er nauwelijks institutioneel kapitaal stroomt in Europa, zeker niet in Nederland. Bovendien spelen veel particuliere investeerders kluitjesvoetbal rond software- en SAAS-initiatieven. 80% van de VC-fondsen in Nederland richtte zich tot voor kort op dit soort bedrijven. Particuliere investeerders hebben de neiging om naar een ideale balans tussen risico en rendement te zoeken. En als je bijvoorbeeld kijkt naar deep tech, dan weten we dat dat heel kapitaalintensief is; het duurt lang om je geld terug te verdienen, en dat is eenvoudigweg niet waar de meeste particuliere investeerders bereid toe zijn. Daarom spelen wij ook een rol en willen we onze investeringen ook altijd samen met private VC’s doen. Soms moeten wij naar ze op zoek, soms weten ze juist ons te overtuigen. Het is als een liefdesverhaal, hoe vinden we elkaar? Als we er nu als overheidsinvesteerders uit zouden stappen, zou alles in duigen vallen.”
Michael Jackson:
“In de VS kunnen de pensioenfondsen tot 10% van hun kapitaal investeren in private activa. En ik denk dat er op dit moment in Europa niet per se de juiste stimulansen zijn vanuit de overheid om zo iets voor elkaar te krijgen. Sterker nog, er is meer Noord-Amerikaans pensioenfondsgeld in Europese tech dan er Europees pensioenfondsgeld is in Europese tech.”
Rinke Zonneveld:
“We moeten inderdaad proberen de pensioenfondsen te activeren. Ik ben er vrij zeker van dat ze zich zullen openstellen voor de mogelijkheden, maar we moeten ze helpen om de eerste stap te zetten. Dat duurt even, ook omdat dit continent te lang veel te welvarend is geweest. We zijn naïef. We moeten in Europees verband een derde machtsblok worden en onze eigen industrie opbouwen, open en strategisch. We moeten China en de VS afhankelijk van óns maken. Helaas begrijpen we hier macht als economisch instrument nog niet zo goed.”
Michael Jackson:
“Ja, Europa moet wakker worden. Europa heeft nog steeds individuele nationale belangen die boven gezamenlijke zaken gaan. Er is een Franse agenda, een Duitse agenda, een Britse agenda, enzovoort, en die verdringen een pan-Europese agenda. We hebben veel meer pan-Europese samenhang nodig. Europa heeft geweldig wetenschappelijk onderzoek en produceert verbazingwekkende technologie. Het probleem is dat er in de commercialisatiefase veel problemen ontstaan. Dat komt deels omdat er niet één uniforme markt is. Dit geldt ook voor de markt voor fotonische chips, waar we het vandaag vooral over hebben. Deze industrie omvat ongeveer 800 miljard dollar, waarvan 16% Europees is. De EU zegt een marktaandeel van 20% te willen, maar dat zie ik niet gebeuren, integendeel. Europa zal eerst moeten begrijpen dat je veel geld naar de winnende partijen moet sturen in plaats van het geld ‘eerlijk’ met iedereen te willen delen.”
Rinke Zonneveld:
“Hoewel universiteiten in Nederland het nog steeds goed doen, als je kijkt naar onderzoek, is het aantal spinouts veel te laag. Het wordt binnen de academische wereld niet gewaardeerd om een eigen bedrijf te beginnen; voor een onderzoeker is de citatiescore belangrijker. Dit betekent dat er niet genoeg startkapitaal is en nauwelijks privaat geld voor universitaire spinouts. Het is nog steeds een inside-out proces terwijl het veel dynamischer zou moeten zijn. We hebben meer ondernemers nodig in de systemen in plaats van academische bureaucraten. Hier is systeemverandering hard nodig.”
Michael Jackson:
“Als je over de hele linie kijkt, zijn er verschillende dringende taken voor Europa. Het minimaliseren van de wrijving tussen wetenschap en bedrijfsleven is er daar één van. Maar laten we ook beginnen met het verbeteren van de exitmarkten en ons meer richten op deep tech dan op software. En vooral: kom los van je nationale perspectieven. Nederland kan niet in alle sectoren concurreren met de wereld. Bekijk het op Europees niveau.”
Rinke Zonneveld:
“Ja, we moeten nog een hoop verbeteren, maar ik ben toch optimistisch. We zien wat er hier in Nederland en Europa nodig is. En dat is op de eerste plaats een structureel industriebeleid, gericht op waar onze kracht ligt. We moeten Europa herindustrialiseren en daar zijn niet alleen investeringen voor nodig, maar ook heel veel moed.”
Samenwerking
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
