De meest gemiste kans in creatieve sessies

By Willemijn Brouwer

Creatieve sessies, wanneer fatsoenlijk begeleid, bestaan uit twee hoofdonderdelen. Divergeren: het verzinnen van ideeën. Convergeren: het kiezen van ideeën. 

Het divergeren zien we als het ‘creatieve’ deel van de sessie. We doen aan ‘creatief denken’. Begeleiders gebruiken technieken waarmee ze deelnemers helpen om meer en andersoortige ideeën te bedenken. Dat leidt dan tot orginele ideeën. In een divergeerproces mag je ideeën niet beoordelen.

Tijdens het convergeren, het kiezen van de ideeën, doen we aan kritisch denken. Nu gaan we wel oordelen. Een convergeerproces begint met een vorm van ordenen. Bijvoorbeeld door alle ideeën die bij elkaar horen te clusteren, of te orderen op assen, zoals ‘originaliteit’ en ‘haalbaarheid’. 

Er kloppen twee dingen niet in de bovenstaande omschrijving.

Ten eerste: divergeren is een vorm van informatie verzamelen: niet van creatief denken. Omdat alle ideeën worden getolereerd, worden deelnemers minder aangezet om écht na te denken. 

Ten tweede: convergeren, zoals hierboven bespreken bestaat uit twee processen: ordenen en kiezen, in plaats van één proces: het kiezen van ideeën.

Ordenen is een proces dat tussen divergeren en convergeren ligt. Hier vindt de echte creativiteit plaats. Hier ligt een enorme kans!

Projectmanager Roel Wessels haalt de barrières weg tussen technologie en creativiteit

Acht weken sloot hij zich ervoor op in een klooster bij Doetinchem. Was een ideetje van zijn vrouw, die wel inzag dat haar echtgenoot anders toch al die tijd alleen maar met dat ene project bezig zou zijn.

Reverging: het ordeningsproces als bron van creativiteit

Het Engelse Reverging staat voor de ‘Re’s in het ordeningsproces: revisit, rearrange, replace ideas, reveal and refine solution & problem space, reset mind & process, resource group dynamics (Heijne & Van der Meer, 2019).

Hoe het nu gaat.

Heel veel post-it’s. Er wordt drie minuten gediscusseerd over de categorieën. Dan zegt iemand: ‘zo doen we het’. Twee mensen verplaatsen als een malle alle post-its naar de ‘goede’ categorieën. De overige deelnemers doen half mee of voeren onderling een gesprek. ‘Klaar! Kunnen we nu kiezen?’

Hoe het zou moeten gaan.

Een leeg vel aan de muur. De groep gaat om dit vel heen staan. (Als je een belangrijk telefoongesprek hebt ga je immers ook staan. We denken staand beter.) Om de beurt leest iemand een post-it voor. Wanneer iemand het idee niet begrijpt, wordt het uitgelegd. Er wordt nieuwsgierig geluisterd; doorgevraagd. Iedereen doet mee. Door aandachtig en open minded te ordenen komen impliciete aannames naar boven. Categorieën worden niet gekozen, ze ontstaan. Er ontstaan nieuwe structuren en patronen, nieuwe gedachten over het probleem en de eventuele oplossing. Tijdens dit reverging proces ontstaat de echte creativiteit. Geef aandacht aan dit proces.