Neurobiologe Belinda Pletzer van de Universiteit van Salzburg is bezig met een onderzoek naar het psychologische effect van de anticonceptiepil. Ze richt zich met name op de neurobiologische effecten op de hersenstructuren – en of deze effecten omkeerbaar zijn. Daarbij is vooral de puberteit, een precaire fase in de ontwikkeling van de hersenen, van belang.
Er zijn ongeveer 9000 studies naar de gezondheidsrisico’s en bijwerkingen van de pil. Naast fysieke symptomen zoals gewichtstoename, hoge bloeddruk en trombose zijn ook psychologische effecten onderzocht. Tot nu toe hebben echter slechts een vijftiental studies de invloed van de anticonceptiepil op de hersenen onderzocht. Ook voor Pletzer, die onder andere biologie en psychologie heeft gestudeerd, is onderzoek naar de oorzaak van psychische effecten in de hersenen een logische benadering.
In het kader van haar studie onderzoekt zij anticonceptiepillen met twee verschillende werkzame stoffen:
- Levonorgestrel heeft androgene – oftewel “mannelijke” – effecten;
- Drospirenon heeft een anti-androgene – oftewel “vrouwelijke” – werking;
Vrouwen reageren emotioneel heel verschillend op het gebruik van de diverse beschikbare anticonceptiepillen. Pletzer voegt toe:
“Voor sommige vrouwen leidt het gebruik tot depressieve klachten. Voor anderen werkt het juist stabiliserend. Sommige anticonceptiepillen worden daarom ook voorgeschreven in geval van een premenstrueel syndroom (PMS).”
PMS verwijst naar complexe lichamelijke en emotionele klachten die samenhangen met de menstruatiecyclus van een vrouw.
Cognitieve tests
Het project wil aantonen wat het verschil is tussen vrouwen die goed reageren op de anticonceptiepil en vrouwen die dat niet doen. Ook zal onderzocht worden hoe de verschillende anticonceptiepillen de hersenen beïnvloeden tijdens kritieke periodes van hersenontwikkeling, zoals de puberteit.
De tests worden uitgevoerd met behulp van fMRI-scans bij de Christian Doppler Klinik. De proefpersonen moeten verschillende cognitieve vraagstukken oplossen en de scans documenteren dit om te bepalen of het gebruik van de pil de hersenstructuur of hersenactiviteit verandert.
De tests worden uitgevoerd voor, tijdens en na het gebruik van de anticonceptiepil. Nadat het gebruik van de pil is stopgezet, wordt gekeken of de invloed omkeerbaar is.
Pletzer werkt bij het Centre for Cognitive Neuroscience in Salzburg. Haar project werd een Starting Grant van 1,5 miljoen euro toegekend door de Europese Onderzoeksraad (ERC). De 36-jarige toponderzoeker heeft biologie, psychologie, filosofie en wiskunde gestudeerd en heeft een dubbel doctoraat. Ze is tevens moeder van vier kinderen. De financiering heeft een looptijd van vijf jaar en stelt haar in staat om een uitgebreide studie uit te voeren met 300 proefpersonen.
Een interview met Belinda Pletzer:
Is er een reden waarom er tot nu toe nauwelijks onderzoek is gedaan naar het effect van de pil op de psyche?
Als je over je psyche praat, denk je aan je emotionele toestand. Het is al sinds de jaren zestig bekend dat de pil een effect heeft op de psyche. Daar zijn ook studies naar, maar de resultaten zijn omstreden. Sommige studies tonen een hogere mate van depressieve klachten aan, terwijl andere een stabiliserend effect op de emotionele gezondheid laten zien. Beiden komen voor, vrouwen reageren verschillend. Deze effecten zijn waargenomen door gynaecologen en wetenschappelijk bewezen.
Bij de psyche denk ik aan de neurobiologische structuren in de hersenen – en op dat gebied bestaan er nauwelijks relevante studies. Er zijn bijvoorbeeld studies die onderzocht hebben of de hersenstructuur van vrouwen die de pil nemen anders is dan die van vrouwen die de pil niet gebruiken. Dit is methodologisch gezien twijfelachtig. Ieder mens is namelijk anders.
Wij voeren een lange-termijnstudie uit en vergelijken de ontwikkeling van de hersenstructuur van vrouwen voor, tijdens en na het innemen van de pil.
Wat voor soort cognitieve opgaven moeten de proefpersonen tijdens de tests uitvoeren?
Aangezien er nauwelijks studies op dit gebied zijn, proberen we het denkvermogen zo breed mogelijk te bestuderen. In principe zijn dit de verschillende onderdelen: ruimtelijk, verbaal en geheugen. We testen:
- Navigatie
- Werkgeheugen
- Verbale communicatie
- Gezichtsherkenning
Voor gezichtsherkenning hebben we een voorstudie uitgevoerd waarin we konden aantonen dat dit aspect beter is bij het gebruik van bepaalde soorten anticonceptiepillen. Gezichtsherkenning correleert met de grijze massa in het hersengebied die verantwoordelijk is voor gezichtsherkenning.
Los van ons keek een andere groep naar hersenactiviteit, die ook correleert. En hoe langer de vrouwen de pil nemen, hoe groter dit effect.
Gezichtsherkenning zou meegenomen kunnen worden in de studies die de invloed van de anticonceptiepil op het geheugen hebben onderzocht. Feitelijk zou men voorzichtig kunnen zeggen dat de gemene deler van de weinige beschikbare studies is dat het nemen van de anticonceptiepil het geheugen licht lijkt te verbeteren.
Dit betekent niet dat het gebruik van de anticonceptiepil positief of negatief is, maar alleen dát het een effect kan hebben. Omdat iedere vrouw anders reageert op het gebruik van de pil en er nog nauwelijks relevante studies zijn, is het nog niet mogelijk om een aanbeveling te doen.
Wat zijn de resultaten van eerdere studies?
Onze hypothesen zijn gebaseerd op bevindingen over de invloed van lichaamseigen hormonen op de hersenen. We hebben gekeken naar een aantal hersengebieden die altijd op dezelfde manier reageren op hormonen – in verschillende studies en bij verschillende proefpersonen. Wanneer oestradiol toeneemt, is er meer grijze massa en meer activiteit in de hippocampus. Omdat de pil meestal een zeer sterk synthetisch oestrogeen (ethinyloestradiol) bevat, verwachten we een vergelijkbaar effect. Maar dit moet nog worden aangetoond.
Toelichting: oestradiol is een geslachtshormoon en het meest effectieve natuurlijke oestrogeen in vergelijking met oestron en oestriol. Het wordt voornamelijk geproduceerd in de follikels van de eierstokken.
Bedankt voor het interview.
Ook interessant:
