De groene weg van Hongarije: wetlands, digitale bijscholing en zonne-energie voor de armsten

Een crisis als de coronapandemie vraagt om stevige maatregelen. De EU heeft 723,8 miljard vrijgemaakt om met het coronaherstelfonds (Recovery and Resilience Facility; RRF) de Europese economie uit de door corona veroorzaakte recessie te trekken. Om aanspraak te maken op een deel van die grote zak geld, dienen lidstaten een plan in bij de Europese Commissie. In de serie Decarbonizing Europe leggen we die plannen onder een vergrootglas. Deze week: Hongarije.

Hongarije heeft 7,17 miljard euro aangevraagd bij de Europese Unie uit het coronaherstelfonds (RRF). Het land wil het geld besteden aan waterbeheer, digitale her- en bijscholing en zonne-energiecentrales die vooral de arme bevolking op het platteland moeten helpen. Ook kijken de Hongaren al heel lang uit naar groen vervoer. Maar het is de vraag of het geld uit Europa er op korte termijn wel komt.

Volgens de Europese Commissie voldoet het Hongaarse plan namelijk niet aan twee van de beoordelingscriteria met betrekking tot corruptiebestrijdingsmaatregelen. Op 16 februari 2022 verwierp het Europese Hof van Justitie de klachten van Hongarije tegen een wet die EU-fondsen koppelt aan democratische normen. Het Hof bevestigde dat landen EU-fondsen (zoals de SRF) kunnen worden ontzegd wanneer zij anti-democratische maatregelen blijven nemen.

In reactie op de vertraging heeft Gergely Gulyás, de minister die verantwoordelijk is voor de besteding van de EU-middelen, een voorfinanciering voorgesteld. “Hongarije moet de corruptiebestrijding versterken door de inspanningen van het openbaar ministerie en de toegang tot openbare informatie te verbeteren en zorgen voor een onafhankelijke rechtspraak. Zolang het niet mogelijk is EU-fondsen te gebruiken, zal de regering deze investeringen uit het pas opgerichte nationale herstelfonds bekostigen”, schrijft Porfolio.hu.

Digitalisering

Naast de 37 procent steun voor klimaatactie is 20 procent digitale ontwikkeling een verplicht onderdeel van elk RRF-plan. “Voorheen waren er negen componenten in het plan. Digitalisering was opgenomen als een aparte component. We hebben besloten het eruit te halen omdat we hebben gezien dat Hongarije met vertrouwen het digitale aandeel van minimaal twintig procent van de andere onderdelen kan halen”, aldus Zsolt Leveleki, adjunct-staatssecretaris voor de uitvoering van het RRF-plan en juridische zaken voor ontwikkelingsbeleid.

De digitalisering is het meest zichtbaar in het openbaar onderwijs. Volgens de Digital Economy and Society Index 2020 (DESI) heeft meer dan de helft van de bevolking in Hongarije een gebrek aan digitale basis- en softwarevaardigheden. Het land staat op dit gebied dan ook op de negentiende plaats van de lidstaten, duidelijk onder het EU-gemiddelde. De investeringen worden gebruikt voor de aankoop van ICT-apparatuur (informatie- en communicatietechnologie) voor leerlingen. Ook krijgen leraren extra training. Op nationaal niveau zijn verschillende digitaliseringsontwikkelingsprogramma’s gelanceerd.

Digitaal succes

Een van de doelen van het programma Digitaal Succes dat in 2015 van start is gegaan, is het toegankelijk en betaalbaar maken van het internet voor iedereen. Zo is stapsgewijs de btw op een internetaansluiting verlaagd van 27 procent naar 18 procent en vervolgens naar 5 procent. Dat is het laagste btw-tarief voor internet in Europa.

“Het wijdverbreide gebruik van digitale technologieën heeft een aanzienlijke toegevoegde waarde voor zowel burgers, als bedrijven. Het verbetert de levenskwaliteit van de burgers en het concurrentievermogen van de bedrijven en dus van de hele economie. Daarom geeft de regering prioriteit aan digitaliseringsinspanningen en zijn er programma’s op dit gebied gelanceerd”, benadrukte Dr. Károly Balázs Solymár, adjunct-staatssecretaris voor digitalisering bij het ministerie van Innovatie en Technologie.

Klimaatverandering

Volgens de Europese Green Deal moet de Europese Unie ervoor zorgen dat zij tegen 2050 CO₂-neutraal is. Dit betekent dat alle EU-lidstaten ten minste 37 procent van hun RRF-plan moeten besteden aan het tegengaan van klimaatverandering. Momenteel gaat veertig procent van de elektriciteitsproductie gepaard met de uitstoot van koolstofdioxide. De ambitie van Hongarije is om deze hoeveelheid tegen 2030 tot slechts tien procent terug te brengen. Het Hongaarse plan behelst een fundamentele hervorming van de energiemarkten door slimme netwerken te ontwikkelen en zonne-energiesystemen te ondersteunen. Het plan voorziet ook in een hervorming van het waterbeheer en een vermindering van de uitstoot door het openbaar vervoer.

Sociale zonne-energie

Hongarije wil het aandeel van hernieuwbare energie tegen 2030 verhogen tot 21 procent. Momenteel worden nog op grote schaal zwaar vervuilende brandstofsoorten gebruikt om woongebouwen te verwarmen. Veel mensen, vooral op het platte land, hebben geen gasaansluiting of een centrale verwarming en gebruiken nog steeds steenkool of hout van slechte kwaliteit. Dat is een belangrijke bron van luchtverontreiniging.

“Woningen en gebouwen zijn verantwoordelijk voor meer dan dertig procent van de kooldioxide-uitstoot in Europa. Dus er is een enorme rol weggelegd voor modernisering en het richten van energie-efficiëntie in gebouwen”, benadrukt Zsuzsanna Koritár van het Hongaarse Instituut voofr energie-efficiëntie. Het project “Energiebewuste en moderne Hongaarse woningen” stimuleert de finstallatie van zonne-energiesystemen om het elektriciteit opgewekt door vervuilende methodes gedeeltelijk of volledig te vervangen. Het strategische doel is om in 2035 ten minste 200.000 huishoudens te hebben met gemiddeld 4-5 kW aan op het dak gemonteerde zonnepanelen.

Ook interessant: Als Hongarije zonne-energie ontdekt, is het opletten geblazen

Een ander programma heeft tot doel de driehonderd meest achtergestelde steden en dorpen in het land te helpen. Deze mensen krijgen in het kader van het onderdeel “Felzárkózó Települések” (“Inhaalslag steden en dorpen”) zogenoemde sociale zonne-energiecentrales. Dit betekent dat de opgewekte zonne-energie wordt verkocht en dat de opbrengst kan worden gebruikt voor de ondersteuning in de kosten van huisvesting voor kansarme gezinnen, met name voor gezinnen met kinderen onder de drie jaar.

Watermanagement

De coronacrisis is een van de grootste uitdagingen van de huidige tijd. De Europese Unie wil haar lidstaten via NextGenerationEU – met 806,9 miljard euro het grootste herstelplan ooit – helpen om sterker uit de crisis te komen. Het coronaherstelfonds (Recovery and Resilience Facility) vormt het hart van dit plan (723.8 miljard).

Het coronaherstelfonds heeft twee doelen: allereerst moet het de Europese economie uit de recessie – veroorzaakt door de coronapandemie – trekken. Tegelijkertijd moet het een impuls geven aan belangrijke investeringen voor de toekomst en hervormingsmaatregelen. De oorspronkelijke deadline voor het inleveren van een plan was 30 april 2021, maar inmiddels is die deadline verschoven naar juni 2022. Op dit moment hebben 26 van de 27 landen een plan ingediend. In de plannen moeten lidstaten minstens 37 procent van hun begroting uitgeven aan klimaatmaatregelen en 20 procent aan digitalisering.

Hongarije heeft een aparte component voor waterbeheer, die uniek is in vergelijking met andere landen. Daar wil het land 125 miljoen euro aan uitgeven. Volgens schattingen is wereldwijd al vijftig procent van de wetlands verloren gegaan. In Europa wordt het aandeel van de vernietigde of gecultiveerde wetlands geschat op negentig procent, in Hongarije ligt dit percentage zelfs op 97 procent. De projecten in het kader van het onderdeel “waterbeheer” dragen bij tot de ecologische verbetering en het terugbrengen van water in door droogte getroffen gebieden.

Fietsen en openbaar vervoer

Duurzaam, groen vervoer is het op een na grootste onderdeel van het Hongaarse plan (1,8 miljard euro). Het is de bedoeling om in de komende decennia, tot 2040, vooral in te zetten op een groene transformatie van het vervoerssysteem van het land. Dat heeft vooral gevolgen voor Boedapest en omgeving. Tweederde van de inwoners van deze miljoenenstad pendelt echter met de auto. Daarom is het belangrijk vooral het wegvervoer te verminderen. Hongarije streeft naar een toename van tachtig procent van het aantal treinpassagiers. Dat voorkomt jaarlijks een uitstoot van vier miljoen ton kooldioxide. Andere belangrijke maatregelen zijn het vergroten van de capaciteit van de spoorwegen (HÉV) in de voorsteden van Budapest, het stimuleren van de fiets voor woon-werkverkeer door de aanleg van 260 kilometer aan fietspaden en de aanschaf van elektrische bussen.