Cypriotische universiteit is Europees voorbeeld van ‘duurzame buurt’

Cyprus blinkt op het eerste oog niet uit in planologie. Er wordt lustig gebouwd zonder dat er een bestemmingsplan aan te pas komt of lijkt te komen. Een vroege uitzondering vormt de campus van de Universiteit van Cyprus in hoofdstad Nicosia (200.000 inwoners).

Masterplan

Het gebied, dat 6 kilometer ten zuiden van de binnenstad ligt, werd zo’n 25 jaar geleden met een visie ontwikkeld. Best ongewoon voor Cyprus, maar mogelijk zelfs ook voor daarbuiten, meent Costas Charalambous. Hij is werkzaam bij de technische dienst van de universiteit. “Het masterplan was zijn tijd ver vooruit”, zegt 48-jarige werktuigbouwkundig ingenieur. “We hadden groene technologieën die toen beschikbaar waren al in het plan geïntegreerd. En dat in een tijd dat duurzaamheid, energiezuinigheid en klimaatsverandering geen werkelijke thema’s waren.” 

Het masterplan, dat ontwikkeld werd in samenwerking met het Londense architectenbureau ADP, is uitgegaan van een centrale, parkachtige ruimte, waar omheen alle andere activiteiten in zones zijn georganiseerd. Door de voortdurende groei van de universiteit (nu zevenduizend studenten) is de ontwikkeling van de campus een doorlopend proces.

Energiecentrum

Wat betreft duurzaamheid kreeg de campus een centraal verwarmings- en koelsysteem. “In Noord-Europa is dat misschien niet wereldschokkend, maar voor Cypriotische begrippen was dat heel bijzonder”, zegt Charalambous. Het energiecentrum ligt afgelegen en levert ondergronds aan de verschillende gebouwen. Zo’n systeem is wegens zijn schaalgrootte efficiënter en draagt ook bij tot de esthetiek. Geen van de universiteitsgebouwen is uitgerust met schoorstenen en opslag van brandstof.

Binnenkort wordt een tweede energiecentrum gebouwd om aan de toegenomen energievraag te voldoen. De elektriciteit wordt met name opgewekt door fossiele brandstoffen. Dat is gebruikelijk in Cyprus. (Stook)olie voorziet voor zo’n negentig procent aan de energiebehoeften van het land. 

De campus beschikt sinds het begin over een klein zonnepark. Bovendien zijn op een groot deel van de daken zonnepanelen geïnstalleerd. De totale geproduceerde zonne-energie is 440 kilowatt. Dat niet veel – het komt overeen met zo’n eenentwintigste deel van de totale energiebehoefte van de universiteit. 

Twee Cyprussen

Maar daar blijft het niet bij. Mogelijk al over een jaar zal het eerste deel van een nieuw, groot zonnepark in gebruik worden genomen dat vijf megawatt op zal leveren. Er zit wel een Cypriotische eigenaardigheid aan vast. Het zonnepark komt te liggen in de bufferzone tussen Zuid- en Noord-Cyprus. Die zone werd in 1974 door de Verenigde Naties ingericht na de inval van Turkije, die uiteindelijk leidde tot de scheiding van het eiland in twee delen: de Republiek Cyprus en de Turkse Republiek van Noord-Cyprus, die echter door de internationale gemeenschap niet wordt erkend. De recoverygelden van de Europese Unie gaan dan ook naar het zuiden. 

Al is bijna vijftig jaar later de spanning tussen beide Cyprussen verminderd, de bufferzone bestaat nog. Ook is Nicosia nog steeds in tweeën verdeeld met tal van check-points in de beste traditie van een koude oorlog. Incidenteel wordt toegestaan dat er in de bufferzone landbouw op kleine schaal wordt bedreven, en ‘dus’ ook dat er zonne-energie wordt geoogst. Wel wacht Charalambous nog op de laatste toestemming zodat bouwbedrijven toegang krijgen om de twintigduizend zonnepanelen te plaatsen. 

Europese leningen

Na de bouw van het zonnepark en de voltooiing van vier gebouwen die nu in constructie zijn, zal worden begonnen met de tweede fase. Uiteindelijk zal de universiteit, mogelijk in 2025, beschikking krijgen over tien megawatt. Ook als het bewolkt is, ’s nachts en in de wintermaanden zal er ononderbroken elektriciteit beschikbaar zijn, dankzij het feit dat de batterijen voor energieopslag die de campus krijgt. “Het project is mede mogelijk gemaakt door gunstige leningen die verstrekt zijn door de European Investment Bank en de Europe Development Bank”, vertelt Vassos Olympios, hoofd van de technische afdeling die ook de uitbreiding van de campus leidt. De universiteit kan eveneens bogen op enige financiële hulp uit het Europese recoveryfonds.

De campus krijgt aan de rand van het terrein laadinfrastructuur waar particulieren hun elektrische voertuigen kunnen bijladen. Nu zijn elektrische auto’s een zeldzaamheid op het eiland, maar over een paar jaar zal Cyprus een Teslaland worden als we de plannen uit het recoveryplan geloven. Het geeft maar aan dat de universiteit zich voorbereid op de toekomst. Dat blijkt ook uit het idee om automobilisten de mogelijkheid te bieden hun accu’s aan te sluiten op het universiteitsnetwerk door niet alleen energie op te slurpen, maar ook af te geven. Dat gaat volgens het concept van Fit to the grid, waarbij stroom uit voertuigaccu’s wordt ingebracht in het net.

Thermische energie

De zon zal trouwens niet de enige bron van duurzaam geproduceerde energie zijn. Momenteel worden twee nieuwe faculteitsgebouwen uit de grond gestampt. Onder dat terrein zijn 220 gaten geboord tot een diepte van 125 meter. De thermische energie zal worden toegevoegd aan het netwerk van de campus. De campus zal daarmee binnen een paar jaar zelfvoorzienend in energie zijn. “Het is als een sustainable neighborhood (‘duurzame buurt’, red.), dat perfect past perfect in de doelstellingen van de Europese Unie”, zegt Charalambous. Je kunt de campus gerust een energie-eiland noemen.

Behalve het zelf opwekken van duurzame energie heeft de Universiteit van Cyprus ook hoge standaards wat betreft energiezuinigheid. Dat gebeurt door bij ontwerpwedstrijden ‘groene’ criteria aan te leggen. Zo is het Cyprus Cancer Research Institute, dat momenteel ook op de campus wordt gebouwd, gecertificeerd volgnens de laatste LEED-richtlijnen voor duurzaam bouwen.

Pritzker architect

Dat duurzaam bouwen prima samengaat met esthetisch bouwen blijkt in Nicosia. De gebouwen op de campus zijn in het algemeen lichte structuren en het is niet alleen traditioneel beton dat de klok slaat. Een gebouw, de bibliotheek, steekt er bovenuit. Het komt van de tekentafel van niemand minder dan Jean Nouvel, winnaar van de Pritzker Prijs, de hoogste onderscheiding voor architecten. Het gebouw lijkt met een façade van groen textiel op een heuvel (en past daarmee goed in de omgeving) en wordt van binnen gedomineerd door een glazen koepel. Licht wordt via heliostaten gereflecteerd tegen een spitse kolom die de koepel draagt. Het uitgestraalde natuurlijke licht valt in alle etages op de studiezalen en boekenkasten. Je kunt het ook beschouwen als het Cypriotisch symbool voor een duurzame toekomst.