Het gaat erom spannen, dit weekeinde. ‘Volhouden met dat thuisblijven’, roepen in heel Europa de regeringen. Want als we daaraan massaal gehoor blijven geven, kunnen de coronamaatregelen wellicht snel wat worden verlicht. De druk om versoepeling neemt namelijk toe. Overal in Europa waarschuwen deskundigen voor leerachterstanden, sociale onrust en grote economische schade.
Is het al tijd om de deuren voorzichtig open te zetten? Hebben de maatregelen zin gehad of lopen we met zijn allen achter de feiten aan? Innovation Origins, met medewerkers door heel Europa, maakt een kritische tussenbalans op. Conclusie: het was God zegene de greep. ‘Want we hebben er eigenlijk nog geen idee van hoe wijdverbreid de ziekte eigenlijk is’, aldus René Gottschalk, hoofd van de Gezondheidsdienst in Frankfurt.
Dit gebrek aan kennis is ook de oorzaak van de huidige situatie. De Europese landen wilden lange tijd het gevaar niet zien. Pas toen vanuit Italië, Spanje en Frankrijk het virus naar het noorden oprukte, werden regeringen wakker. Het is te zien aan de aanmerkelijk lagere besmettingsaantallen in landen als Polen en Denemarken. Daar hoefde niet lang gediscussieerd te worden om de samenleving te isoleren en de grenzen te sluiten.
‘Het was beter geweest als Europa vanaf het begin de handen ineen had geslagen’
Antonio Zapatero, ziekenhuisdirecteur
Individuele Europese landen hebben te lang gedacht dat Covid-19 wel aan hun grenzen halt zou houden. Terwijl iedereen letterlijk kon uitrekenen, hoe snel het virus zich zou gaan verspreiden. Op dat moment had de EU de coördinatie in handen moeten nemen. Nu is de situatie vergelijkbaar als met die van de federale staat Duitsland. Daar klinkt veel kritiek op het afwijkende beleid van sommige deelstaten. De Duitsers willen één uniform beleid, gestuurd vanuit Berlijn. Uit de rondgang die de redacteuren van Innovation Origins maakten komt een soortgelijk beeld naar boven. We hebben naarmate de crisis vorderde van elkaars maatregelen geleerd. Maar het was beter geweest als we de strijd tegen het virus op Europees niveau hadden aangepakt. Dat is, nu al, de les van deze crisis.
Nederland heeft een belangrijke draai gemaakt
Duitsland wil zo snel mogelijk na Pasen versoepeling
Polen ziet gezondheidszorg ineenstorten
Kappers in Oostenrijk vanaf 1 mei weer open
Italië blijft waakzaam ondanks afnemende besmettingen
België zeker tot 3 mei in lockdown
Spanje reageerde te laat op de uitbraak
Correspondent Koen Greven vanuit Spanje: ‘De dood die niemand aan zag komen’
Lees ook: Telecomdata om Corona op te sporen
‘Gezondheidssysteem in Polen is ingestort’
Ariel Szczotok, International Paramedic Association
Als het coronavirus in januari in Polen was opgedoken, zou het land met zijn vergrijzende samenleving, veel voorkomende ziekten en volle kerken elke zondag het drama van Italië hebben herhaald”, zegt Ariel Szczotok, paramedicus en de voorzitter van de International Paramedic Association. De paramedici staan als verplegers en ambulancepersoneel in de fronlinie van de gezondheidszorg. Gelukkig brak de crisis pas in maart uit. De regering reageerde zeer snel. Op 11 maart, toen er nog maar 25 patiënten waren, kondigde zij een lockdown en beperkingen aan, die later werden aangescherpt. Mensen zijn beperkt in hun contacten, er mogen hooguit twee mensen samen wandelen, het aantal bezoekers aan een kerk is maximaal vijf en veel winkels zijn gesloten. Het werkt. De epidemie vertraagt. Op dit moment zijn er ongeveer 5,5 duizend patiënten, 174 slachtoffers en ongeveer 350 nieuwe gevallen per dag. 153.000 mensen zijn in quarantaine geplaatst.
De situatie is op dit moment veel beter dan de regering in maart voorspelde. Maar er zijn twee slachtoffers: het gezondheidssysteem en de economie. Het gezondheidssysteem is ingestort. Klinieken en veel ziekenhuizen zijn gesloten, de toegang tot gespecialiseerde artsen is erg moeilijk. “Het medisch personeel wordt niet door het coronavirus, maar door het sanitair regime gedecimeerd. Als iemand direct contact heeft gehad met een persoon die lijdt aan COVID-19, wordt hij automatisch in een veertiendaagse quarantaine geplaatst. Eén besmette arts betekent dus sluiting van een compleet ziekenhuis. Dit is absurd” zegt Ariel Szczotok.
Er wordt geschat dat enkele honderdduizenden mensen, misschien wel een miljoen, hun baan al hebben verloren. Enkele honderdduizenden kleine bedrijven hebben hun activiteiten opgeschort.
“De ramp die bepaalde sectoren heeft getroffen, bijvoorbeeld restaurants of diensten, is uitsluitend te wijten aan administratieve verboden. Maar deze verboden moesten worden ingevoerd”, zegt Maciej Bukowski, de president van denktank WiseEuropa. “Het probleem is dat in Polen de lockdown eerder moest beginnen, omdat de regering bang was dat het gezondheidssysteem zou instorten. We zullen moeten wachten tot de ziekte zelf uitsterft.” Nu kijkt iedereen uit naar het komende weekeinde. Als het Poolse volk de discipline tot en met Pasen volhoudt, is er een kans dat het land begin mei weer open kan. Zo niet, dan zal de lockdown worden verlengd. “Afhankelijk van de lengte van de lockdown, zal de economie in Polen krimpen van 2 – 5 procent, tot zelfs 20 procent als de lockdown wordt verlengd. Dat overleven sommige sectoren niet”, aldus Bukowski.
Terug naar boven.
‘Nederland heeft een belangrijke draai gemaakt’
Xander Kooman, gezondheidseconoom
Volgens gezondheidseconoom Xander Koolman is er in Nederland een belangrijke draai gemaakt de afgelopen dagen. “De Nederlandse regering was terughoudend met het toepassen van innovaties. Nu gaan zij toch onderzoeken hoe apps de verspreiding van het virus af kunnen remmen”, zegt hij. Zo’n app moet aangeven wanneer iemand in contact is geweest met een coronapatiënt zodat diegene in een vroeg stadium al in quarantaine kan gaan en anderen niet meer kan besmetten.
Het is wel belangrijk om de voor- en nadelen duidelijk op een rij te zetten, bijvoorbeeld op het gebied van privacy. Een overhaaste beslissing is vaak niet goed in dit soort situaties. Koolman: “Een lockdown heeft dramatische effecten op de economie. De economie kan maximaal één maand stil liggen, daarna wordt het lastiger voor ondernemers en gaan bedrijven failliet. De overheid heeft heel snel steunmaatregelen opgezet, dat is economisch gezien heel verstandig. Al kunnen we dat natuurlijk ook niet lang volhouden. We moeten op zoek naar een nieuwe strategie om de verspreiding van het virus tegen te gaan én de economie weer op gang te brengen. Daarbij kan digitale innovatie als een app helpen.”
Voor bepaalde sectoren komt dit volgens Koolman te laat. “Sectoren als de luchtvaart en de horeca zijn nauwelijks nog te redden. 1,5 Meter afstand is daar bijna niet te handhaven, vliegtuigen zitten dan veel minder vol, wat het reizen veel duurder maakt. Dat zal dramatische gevolgen hebben. Het zal nog 1,5 jaar duren voordat de economie weer volledig draait”, denkt Koolman.
“We bevinden ons in Nederland nog aan het begin van de crisis”, stelt de gezondheidseconoom. “Een vaccin zou in één klap een einde maken aan de crisis, maar dat is er nog niet. Het is belangrijk dat Europese landen samen een visie opstellen over het beleid rond het coronavirus. Dat is belangrijk om de grenzen weer te openen en te voorkomen dat landen in de toekomst besluiten de grenzen weer te sluiten. Dat zou enorme economische gevolgen hebben. Als de doelen op elkaar zijn afgestemd, kunnen landen wel accentverschillen aanbrengen. Ieder land werkt toch op een andere manier. Zo kun je ook van elkaar leren”, stelt Koolman.
Terug naar boven.
‘We hadden ons in Spanje veel sneller op het allerergste moeten voorbereiden’
Antonio Zapatero
Antonio Zapatero is sinds 21 maart medisch directeur van het grootste ziekenhuis in Spanje. In het Madrileense beursgebouw Ifema werden de afgelopen weken circa tweeduizend patiënten met Covid-19 opgenomen. Daarvan werden er duizend al genezen verklaard, ontslagen. Het coronavirus eiste in de Spaanse hoofdstad meer dan 5.500 doden. In heel Spanje is dat het drievoudige. Toch is de stemming in één van de grootste brandhaarden ter wereld voorzichtig positief. Na een lockdown van een maand is eindelijk op alle fronten een dalende lijn ingezet.
Zapatero staat volop in de schijnwerpers sinds hij zijn post als medisch directeur van het vooraanstaande universitaire ziekenhuis in Fuenlabrada verruilde voor die het noodhospitaal. „We gaan zware weken tegemoet”, voorspelde de internist een paar weken geleden bij zijn aantreden. En die voorspelling kwam uit. Spanje betaalde een zeer hoge prijs voor de aanvankelijke onderschatting van de ernst van de situatie. Daardoor loopt de medische zorg nu al weken achter de feiten aan.
‘Voorkom wat je kunt voorkomen’
Volgens Zapatero had er veel leed voorkomen kunnen worden als er eerder was ingegrepen. Die fout ziet hij vooral als een les voor landen en regio’s waar het virus nog altijd niet wijd is verspreid. „Pas nu we zelf midden in de crisis zitten, zien we hoe erg het is. Mijn advies is om te leren van de fouten die er zijn gemaakt in Italië en Spanje. Wees niet onverschillig als het probleem nog niet groot is. Hier bleven allerlei sociale activiteiten maar doorgaan. Daar betalen we nu een hoge prijs voor. Het virus gedraagt zich soms ook veel agressiever dan we hadden verwacht. Het leidt tot talloze doden, vooral ouderen. We hadden ons veel sneller op het allerergste moeten voorbereiden. Laat het een les zijn voor anderen. Leg noodvoorzieningen aan. En voorkom wat je kunt voorkomen”, aldus de Spanjaard in een kort vraaggesprek via de telefoon.
Zapatero staat achter de strenge maatregelen die de Spaanse regering heeft ingevoerd. Vanaf 14 maart geldt er een lockdown in het land, die vanaf 28 maart verder werd aangescherpt.Alleen mensen met ‘essentiële beroepen’ mogen nog de straat op. Gewone burgers mogen alleen nog voor een boodschap, een bezoek aan de dokter of een rondje met de hond naar buiten. „Hoe sneller je patiënten afzondert en hoe meer mensen binnen blijven, hoe sneller alles onder controle is. Dát wordt hier nu wel ingezien”, stelt Zapatero.
Wat had Spanje kunnen leren van anderen landen? Zapatero: „Ik denk dat het veel beter was geweest als Europa vanaf het begin de handen ineen had geslagen. Het is nu helaas lang een strijd van ieder voor zich geweest.”
Terug naar boven.
‘Stap voor stap terug naar normaal’
minister Jens Spahn (Duitsland)
Stap voor stap terug naar het dagelijks leven. Zo stelt de Duitse minister van Volksgezondheid Jens Spahn zich de uitweg uit de corona-crisis voor. De roep om een exit-strategie uit de coronamaatregelen worden elke dag luider. Spahn zei in Duitse media dat er een “positieve trend” kon worden waargenomen in het aantal infecties. Deze trend moet zich nog wel “stabiliseren”. Een voorwaarde voor mogelijke stappen in de richting van normaliteit is dat de bevolking zich ook tijdens de paasvakantie aan de beperkingen van het dagelijks leven houdt.
“Als de huidige positieve trend in de infectiecijfers zich voortzet, zal de federale regering “met de minister-presidenten van de deelstaten kunnen praten over een geleidelijke terugkeer naar de normaliteit na de paasvakantie”, aldus Spahn. Hij voegde eraan toe dat niet mag worden vergeten dat er een tijdsverschil is van tien tot 20 dagen na de infectie totdat een patiënt op de intensive care terechtkomt. Daarom is het “nog te vroeg voor het all-clear”.
De minister-president van Nedersaksen, Stephan Weil, denkt er net zo over. “Niemand moet erop rekenen dat we vanaf 20 april bij wijze van spreken weer opeens met alles kunnen beginnen; zeker niet”, zei de politicus van de SPD op de nationale televisie. “Of er enige ontspanning kan zijn, ik weet het niet.” Weil sprak de hoop uit dat de deelstaten het eens zouden worden over een uniforme aanpak. Dit zou kunnen voorkomen dat er verwarring ontstaat.
Er is nu in Duitsland veel kritiek op de onderling verschillende aanpak van de diverse deelstaten. Waarom kunnen de deelstaten het niet eens worden over een uniforme regeling, zo is de algemene vraag. Mocht een gemeente of een district bijzonder zwaar wordt getroffen door het virus, dan kunnen daar altijd nog strengere regels worden opgelegd, aldus verschillende commentatoren.
Terug naar boven.
‘Thuiswerken nog zeker tot eind april volhouden’
Margarete Schramböck (Oostenrijk)
In Oostenrijk lijkt met de opening van kleine winkels komende dinsdag het startsein gegeven voor versoepeling van de coronamaatregelen. Minister van Economische Zaken Margarete Schramböck (ÖVP) en de Oostenrijkse Federale Economische Kamer (WKÖ) en de Kamer van Arbeid (AK) deden een beroep op bedrijven om hun thuiskantoor en telewerken waar mogelijk vol te houden tot ten minste eind april. Met de strenge lockdown volgde Oostenrijk de strategie van de zuidelijke landen. Het werkte. Toch wil Oostenrijk de teugels maar langzaam laten vieren.
“Thuiswerken is een effectief middel om fysiek contact en dus het risico op besmetting met het coronavirus zoveel mogelijk te beperken”, zei Schramböck afgelopen week. “Iedereen die vanuit huis werkt, levert een belangrijke bijdrage aan het beperken van de pandemie”.
Op dit moment zijn eigenlijk alleen supermarkten, drogisterijen, apotheken en tabakswinkels geopend. Vanaf 14 april mogen ook andere kleine winkels en ambachtelijke bedrijven weer aan de slag, evenals doe-het-zelf-winkels en tuincentra. Vanaf 1 mei mogen alle winkels en kappers onder strikte voorwaarden open.
Hotels, restaurants en alle andere bedrijven uit de dienstensector moeten nog langer wachten. De situatie zal eind april worden geëvalueerd met het oog op een geleidelijke opening vanaf medio mei, volgens de routekaart van de regering. Er werd gespeculeerd dat scholen en kleuterscholen dan ook geleidelijk aan weer geopend zouden kunnen worden.
Terug naar boven.
‘We mogen onze waakzaamheid niet laten varen’
Silvio Brusaferro (Italië)
De Italiaanse premier Giuseppe Conte verwacht een lichte versoepeling van de productiestop tot eind april. “Sommige sectoren van de economie zullen hun activiteiten kunnen hervatten. Als de wetenschappers hun goedkeuring geven, zullen we sommige maatregelen vanaf eind april kunnen versoepelen,” zei Conte in een interview met de BBC. “Het zijn positieve signalen, maar vergis je niet: we zijn er nog lang niet”. Ook gezondheidsinstituten stellen dat de besmettingscurve afneemt. “Het is een positief teken, maar het mag er niet toe leiden dat we onze waakzaamheid laten varen”, aldus Silvio Brusaferro, voorzitter van het Hoger Instituut voor Gezondheid. “De trend toont aan hoe effectief de genomen maatregelen zijn geweest in het afremmen van de epidemie in verschillende contexten. De positieve trend wordt bevestigd in Lombardije,” voegde hij eraan toe. Zelfs in de zuidelijke regio’s dalen de aantallen, “hoewel beperkt”.
Terug naar boven.
‘Er zal een voor en na Covid-19 zijn’
Sophie Wilmès, minister-president (België)
De federale en regionale topministers van België buigen zich samen met wetenschappelijke experts midden volgende week weer over de lockdown. Premier Wilmès heeft de samenstelling van de GEES, de groep van experts die de exit-strategie moet uitwerken, bekendgemaakt. Het gaat om een groep artsen, virologen en economen. Die experts moeten een strategische visie ontwikkelen om de maatregelen die de regering heeft genomen in de strijd tegen het coronavirus te versoepelen.
Het is echter wel duidelijk dat het na 19 april niet weer net als voor de crisis wordt. Maar er is wel ergernis, onder meer in het onderwijs, omdat de politiek en de experts pas volgende week knopen doorhakken. Ook veel bedrijven, die in paniek weken geleden hun deuren dicht, gooiden, willen nu duidelijkheid.
“Er zal een voor en na Covid-19 zijn,” zo zei de premier afgelopen week in het Belgische parlement. “Zowel in de manier waarop we naar onze relatie met anderen kijken, als in de manier waarop we kijken naar hoe we onze samenleving moeten opbouwen. Voor mij is dit duidelijk. En de kwestie van de economische heropleving of de ontplooiing of herschikking, zoals we het zouden willen noemen, zal inderdaad een overheersende rol spelen in deze reflectie, zowel op Belgisch niveau als op Europees en internationaal niveau.
En al deze zeer strategische vragen, althans op Belgisch niveau, moeten, denk ik, niet op deze manier worden besproken, maar in de schoot van een regering met volheid van bevoegdheid alsook binnen het parlement, als het gaat om fundamentele keuzes voor de toekomst van ons land.”
Terug naar boven.
Aan dit artikel werkten mee:
Linda Bak (Nederland), Katarzyna Zachariasz (Polen), Koen Greven (Spanje), Arnoud Cornelissen (Duitsland).
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
