De ‘coronavakantie’ in West-Europa duurde ongeveer een maand. Nadat de meeste landen weer van het slot gingen begin juni, was het even gedaan met al het coronaleed in de nieuwskoppen. Medio juli stak het virus opnieuw hier en daar de kop op; zes weken later is het bijna overal weer Covid-19 dat de klok slaat.
In de corona-update van afgelopen week stond de onzekerheid voor het najaar centraal. Deze week blikken we terug op de zomervakantie waarin er tussen de meeste EU-landen weer gereisd kon worden.
Maar eerst afgelopen week: hoe verliep de derde week van augustus als het gaat om de toename van positieve corona-diagnoses op subnationaal niveau? Het antwoord hierop is te zien op de onderstaande weekkaart van Europa waarin de toename van het aantal positieve diagnoses per 100.000 inwoners is gevisualiseerd.
Vakantieplezier of corona-rivier?
Op continentaal niveau zit het aantal besmettingen ook deze week weer in de lift. Spanje lijkt in de hoek te zitten waar de klappen vallen, nadat het Zuid-Europese land in het voorjaar ook al veel zwaarder getroffen werd dan andere landen en de economische malaise er van de hele Europese Unie het grootst is.
De noordoostelijke Spaanse regio Aragón is opnieuw de plek met de grootste relatieve stijging in een week. De 3.254 besmettingen op ongeveer 1,3 miljoen inwoners, is goed voor een toename van 246,6 per 100.000 inwoners. Madrid ging met 12.000 omhoog en heeft nu in totaal meer dan 100.000 besmettingen geregistreerd.
Moldavië en Brussel zijn de enige twee niet-Spaanse gebieden in de bovenste regionen. De Belgische hoofdstad lijkt de nieuwe hotspot van het land te zijn nadat Antwerpen dit begin deze maand was. In totaal kwamen er 936 nieuwe gevallen bij, goed voor een relatieve stijging van 77,4.
Geen pandemische zomerpiek
Oost-Duitsland, Zuidwest-Italië, Zuidwest-Engeland en Hongarije komen veel terug aan de onderkant van de lijst met meer dan 300 gebiedsdelen waarvan we data verzamelden. Opvallend is dat dit in veel gevallen dezelfde gebieden zijn die eerder dit jaar ook geen voltreffer incasseerden.
Van West-Europa is het de provincie Drenthe waar het aantal besmettingen het meest beheersbaar bleef. Het piepkleine Zwitserse kanton Nidwald (43.000 inwoners) was het enige landsdeel met geen enkele nieuwe besmetting in zeven dagen tijd. Over het hele land gezien, houdt Hongarije zich kranig staande in Centraal-Europa. Dit in tegenstelling tot de buurlanden die eerder nog wel veelvuldig terugkwamen aan de ‘onderzijde’.
Besmettingscurven vertellen natuurlijk niet het volledige verhaal. Als je nul personen test, is het aantal besmettingen eveneens nul. Voor de volledigheid is hieronder de kaart van Our World in Data waar de (ontwikkeling van) het aandeel positieve tests is weergegeven in de afgelopen week.
‘Blijf onder de 5 procent’ – WHO
Spanje, Roemenië en Kroatië zitten boven de 5 procentnorm van de WHO. Ook voor Nederland, Tsjechië en Polen begint deze indicator in zicht te komen. De tendens lijkt vrij duidelijk te zijn. Eigenlijk overal worden de blauwe kleuren oranje of zelfs rood.
Opvallend is de herpakking van het Verenigd Koninkrijk dat als laatste land in West-Europa restricties doorvoerde in de lente en destijds ook tot de landen behoorde waar het minst getest werd en de ramp het grootst was. Inmiddels lijkt de NHS de testcapaciteit helemaal op orde te hebben. De Britten zitten op enkele lokale haarden na, zoals Leicester of Aberdeen, ook ruim onder de Europese moyennes.
Tenslotte zijn de landen die in het afgelopen voorjaar de kleinste dreun voor de kiezen kregen – in infecties en sterfte: Duitsland, Noorwegen, Denemarken en Finland – ook nu weer de plekken met het laagste percentage positieve tests. Met de slider is de ontwikkeling van dit percentage van terug te kijken.
Om de situatie ook op besmettingsgebied met het verleden te vergelijken, zijn in de onderstaande schuifkaarten de nieuwste kaart naast de Europese kaarten van afgelopen week en die van vijf weken geleden gelegd. Met een sleepbeweging zie je direct waar het coronavuur deze zomer het felst oplaaide.
Ban op virale vakanties in Baltische bastion
Onder meer Polen, Duitsland, Denemarken en Zwitserland zitten in de lift terwijl in de Benelux de piek in een soort van plateau is veranderd, met elke dag min of meer dezelfde aantallen besmettingen.
Frankrijk en Spanje vertonen de grootste stijging over de gehele linie. Zou dit te maken hebben met het feit dat deze twee landen eveneens de populairste zomervakantielanden van Europa zijn? Dit lijkt er wel op. Zeker omdat ook andere populaire bestemmingen voor een zonvakantie zoals Griekenland en Malta bovengemiddeld meer besmettingen delen. Italië, waar het deze zomer tot dusver rustig was, stijgt eveneens licht.
In februari was het de voorjaars- of wintersportvakantie die het virus over het continent verspreidde. Is zoiets deze zomer weer aan de hand? In Duitsland meldde het Robert Koch Instituut dat 40 procent van alle nieuwe besmettingen aan een verblijf in het buitenland te linken was: vooral Kosovo en Turkije waren oververtegenwoordigd. In Nederland meldde het RIVM dat dit in bijna een vijfde van de gevallen was: hier werden relatief veel mensen ziek na een verblijf in Frankrijk, Spanje of het kleine Malta. Hierbij moet opgemerkt worden dat van meer dan de helft van het totale aantal helemaal geen herkomst is achterhaald.
Dat de besmettingen uit het buitenland komen, laten de wisselingen in allerlei afzonderlijke regels, restricties en reisadviezen wel zien die elk land afzonderlijk bepaalt. Hoe beoordelen de landen elkaar? In de onderstaande tabel zijn de reisadviezen van twaalf landen als vertrekland afgezet tegen dezelfde groep als reisbestemming.
Streng deurbeleid, weinig rottigheid
Het coronavirus heeft zich begin dit jaar via internationaal vliegverkeer over de hele wereld verspreidt. Hoe groot deze rol precies is, wordt nog steeds onderzocht. Maar dat de luchtvaart een belangrijke pandemische snelweg vormt op globaal niveau staat buiten kijf. De Franse, Griekse en Tsjechische overheid hebben op dit moment de minste seinen op het gebied van reisadviezen opgeschaald. IJsland heeft zelfs besloten helemaal geen bezoek van over de grens meer toe te laten. Maar omdat deze eilandnatie niet echt te vergelijken is met grotere EU-landen, is dit voor hen veel eenvoudiger op touw te zetten.
Van deze twaalf landen hanteert Finland het strengste reizigersbeleid. De lijst van passagiers uit landen die nog welkom zijn, slinkt met de week. Geen verplichte quarantaine, in veel gevallen kom je het Scandinavische land gewoon niet binnen zonder hele goede reden. Ook de Baltische Staten hanteren een soortgelijke zwarte lijst waarin meer landen wel dan niet staan opgenomen.
Of deze dichte poort ook de oorzaak is voor het lage aantal coronadiagnoses in de noordoostelijke hoek van Europa, lijkt best plausibel. Het volledige effect van de zomervakantie wordt in de nabije toekomst vanzelf wel duidelijk.
Toch is dit niet de eerste keer dat juist dit kwartet opvalt. Want ook op dat ene andere belangrijke vlak lijken Duitsland, Noorwegen, Denemarken en Finland de crisis het beste af te wenden. Op de onderstaande kaart is de economische terugval in het tweede kwartaal te zien.
Het lijkt erop dat de ‘zomerkampioen’ op pandemisch gebied hoogstwaarschijnlijk de Oost-Europese tijd hanteert.
Mis je een land of wil je meer weten over specifieke restricties of verplichtingen. De EU probeert met het project Re-Open EU orde te scheppen in deze wildgroei aan reisadviezen. De kans zit er dik in dat de reisadviezenvisualisatie over een aantal dagen alweer gedateerd is.
De volledige database waarmee de weekkaarten zijn gemaakt, zijn te vinden via deze link. Handig voor de echte cijferfanaten of wie met eigen coronaprojecten bezig is, deze vrije data mag in principe voor alle doeleinden gebruikt worden zonder nadrukkelijke toestemming. Een bronvermelding naar mijn team is echter wel zo sympathiek.
