We zijn hoogstwaarschijnlijk zeer binnenkort af van de Delta-variant die op dit moment Europa in zijn greep houdt. Nu niet te snel juichen, want de volgende donkere wolk dient zich reeds aan. Opvolger Omikron kennen we nog niet heel goed. Maar hier komt in de zeer nabije toekomst hoogstwaarschijnlijk wel verandering in omdat hij nóg weer besmettelijker is dan de eerdere SARS2-nCoV-virussen.
Want ook zonder nieuwe gemuteerde Covid-19 staat veel landen het water tot aan de lippen. De piek lijkt na een helse novembermaand voorbij in Oostenrijk, Slovenië, Kroatië en Hongarije. Voor Zwitserland, Noorwegen, Frankrijk en Denemarken breken juist spannende weken aan. De Lage Landen zitten iets lager dan afgelopen week, maar blijven samen met Tsjechië en Slowakije ook deze week de ‘slechtste’ jongetjes van de klas.
Dit zijn de cijfers van 2 t/m 8 december op subnationaal niveau. Op de schuifkaart van deze week is het verschil met drie weken geleden te zien.
Minder besmettingen of te weinig tests?
Hoewel de Lage Landen al sinds begin vorige november tot de continentale kopgroep coronabesmettingen behoren, is de status in de ziekenhuizen tot dusver nog niet dermate ernstig zoals elders in Europa in de voorbije weken. Code Zwart afgewend? Dat is nog afwachten. Ondanks dat steeds meer patiënten met een zuurstoftank huiswaarts gestuurd worden en hulp van Duitsland, blijft de druk onverminderd hoog.
Bij de Belgen ziet het er iets rooskleuriger uit. De besmettingen stagneren, terwijl de druk op de ziekenhuizen afneemt. In de komende drie weken moeten een langere kerstvakantie, meer onderwijs op afstand voor middelbare scholieren, een mondkapjesplicht voor kinderen vanaf 6 jaar en een vervroegde sluiting van de horeca om 23.00 uur de cijfers terugbrengen naar acceptabele waarden.
Volgens de federale regering is de kans op levensbedreigende klachten door corona sterk gedaald dankzij de vaccinatiegraad en het pro-actieve boosterbeleid waardoor de meest kwetsbaren optimaal beschermd zijn. Op de onderstaande schuifkaart zijn de weekcijfers van 3 t/m 9 december gelegd naast die van twee weken terug. Over de gehele linie iets lichtere kleuren. In Nederland kan dit echter ook komen door de haperende testcapaciteit.
Stijgen of dalen?
De schuifkaarten bieden een heel aardig inzicht in het aantal besmettingen per hoofd van de bevolking. Toch kan deze trend nog beter gevisualiseerd worden. In de blauwe gemeenten lag het aantal besmettingen tussen 26 november en 2 december hoger dan tussen 3 en 9 december. Op zich ook logisch vanwege de nieuwe maatregelen. Maar de aaneengesloten rode gebieden bewijzen dat dit lang niet overal het geval is…
Week versus week
Werpen de maatregelen hun vruchten af? Is dit het ‘thuistesteffect’? Kan allemaal. In Overijssel was de daling in ieder geval het sterkst. Toch stijgt het aantal nieuwe coronagevallen in sommige regio’s juist ook fors, zoals rondom Utrecht, Eindhoven en in de Kop van Noord-Holland. Wat de precieze oorzaak is van deze trendbreuk, is onduidelijk.
In Denemarken en Noorwegen kwamen de autoriteiten wel met een duidelijke waarschuwing voor een soortgelijke snelle Covid-opmars rondom Kopenhagen en Oslo: Omikron. Of dit eveneens de toenames in Noord-Holland, Eindhoven, Frankrijk en Zwitserland verklaart, is niet duidelijk. De Scandinavische landen hebben hun virus-sampling vrij goed voor elkaar waardoor ze hier relatief snel achterkomen.
De kans is aannemelijk dat toenames elders ‘gewoon’ zijn toe te schrijven aan Delta, die immers ook nog altijd snel en fel om zich heen kan grijpen.
Scandinavische stormvloedkering
Denemarken en Noorwegen staan niet bepaald bekend als landen die er tijdens de coronacrisis een zooitje van gemaakt hebben. Toch hebben beide landen de regels aangescherpt. Deense scholen stappen volledig over op thuisonderwijs, ‘ongeplaceerde bijeenkomsten’ met meer dan vijftig personen zijn verboden en de laatste ronde voor de nachthoreca is vanaf deze week vervroegd naar iets voor middernacht.
Een cruciale rol hierin is weggelegd voor de zeer grote testcapaciteit die zich al meermaals heeft bewezen. Ondanks de najaarspiek, is bij de Denen toch maar zo’n 1 procent van de tests positief. Omdat hierdoor het zicht op de virusverspreiding mogelijk blijft, kan het recherchewerk van hun gerenommeerde bron- en contactonderzoek de meeste haarden op gerichte wijze uittrappen zonder dat hier hele zware maatregelen voor nodig zijn.
Dat uitgerekend hier veel Omikron wordt gespot, mag overigens geen verrassing heten. Het Statens Serum Institut beschikt eveneens over een enorme capaciteit voor de sampling van virusvarianten, waardoor mogelijke nieuwe varianten sneller ontdekt worden. De Denen hielden corona altijd relatief goed onder controle door zo veel mogelijk plakken van het Zwitserse kaasmodel optimaal in te zetten: voorkomen is beter dan genezen.
Vriendelijk verzoek of harde plicht?
Iets noordelijker ging het vorige week goed mis bij een kerstborrel in Oslo, waar maar liefst 70 procent van de bezoekers positief testte op de nieuwe variant. Saillant detail: ze waren volledig gevaccineerd. Hoewel geen van hen ernstige klachten ontwikkelde, bewijzen de vele doorbraakbesmettingen wel dat twee prikken hoogstwaarschijnlijk niet langer genoeg bescherming bieden.
Mede door dit superspreadevent heeft de Noorse regering de teugels voor de hoofdstedelijke regio ‘flink’ aangehaald: geen alcohol meer na middernacht en een beperking van het aantal bezoekers tot minder dan tien. Draconisch coronabeleid is hier nooit echt voorgekomen. Met flexibele ingrepen op regionaal niveau waarin nadrukkelijke adviezen de voorkeur genieten boven harde wetgeving, doorstond het dunbevolkte land alle golven tot nu toe zonder al grote problemen.
Of dit beroep op de verantwoordelijkheid ook bij deze stijle coronacurves voorkomen dat de Noren kopje onder gaan, moet in de komende weken blijken. Toch is hier ook op dit moment nog altijd niet echt sprake van een acute crisis. Waar dan wel? De heatmap met de weekcijfers vanaf augustus biedt een aardig inkijkje. Sterke stijgingen of snelle dalingen herken je direct aan grote kleurverschillen in een korte periode.
Oostenrijkse ophokplicht
Na een rampzalige novembermaand met recordpieken, daalden cijfers deze week nergens zo snel als in Oostenrijk. Hoe? Vrij logisch. Heel veel repressieve maatregelen. Het land koos eind november voor een volledige lockdown van drie weken. Regio voor regio en met heel voorzichtige stapjes liggen vanaf vrijdag 10 december enkele versoepelingen in het verschiet.
Het strikte beleid in Oostenrijk was niet alleen bedoeld om de druk op de zorg te verminderen. De regering hoopt hiermee het aanstaande wintersportseizoen te redden. Toch is skivakantie in het Alpenland alleen mogelijk voor wie voldoet aan de strenge toegangseisen en geen probleem heeft met de vele spelregels tijdens hun verblijf, waaronder een onvoorwaardelijke après–ski-ban.
Voor ongevaccineerden verandert na dit weekend overigens weinig. Vanwege het landelijke 2G-beleid, is een volledige vaccinatie of herstelbewijs verplicht in onder meer kapsalons, horecabedrijven, sportscholen, attractieparken en skiliften. Mede hierdoor lieten honderdduizenden inwoners zich alsnog inenten. Desondanks blijft de vaccinatiegraad enkele procentpunten achter op die van de meeste West-Europese landen.
Tegelijkertijd gaat het met de boostercampagne juist enorm voor de wind. Op 8 december was zo’n 28,6 procent van de Oostenrijkers voor de derde maal geprikt. Toch een percentage waar Nederland alleen maar van kan dromen. Benieuwd welke landen hoge ogen gooien op het EK Boosteren? Bekijk dan de onderstaande landenraceanimatie met de allernieuwste data.
Brits boosterbastion
Begin december heeft al bijna een derde van alle Britten een booster in de bovenarm ontvangen, waarmee zij na IJsland de continentale koploper zijn. De NHS werkt al sinds september op volle capaciteit zodat zoveel mogelijk mensen optimaal beschermd de winter doorkomen. Dit moet voorkomen dat de ziekenhuizen onder de druk bezwijken terwijl de samenleving niet op slot hoeft. Werkt het? Tegen Delta, deels.
Op de heatmap eerder in deze episode is te zien dat Groot-Brittannië qua besmettingen al maanden boven het moyenne zit. Toch loopt het hier niet dermate uit de klauwen zoals in Centraal-Europa. Dit betekent overigens niet dat het rustig is in de ziekenhuizen of hier helemaal niemand meer overlijdt. Maar wel aanzienlijk minder dan in Nederland of Duitsland als we de oversterftecijfers moeten geloven.
Oh, oh, Omikron
Een samenleving met zo min mogelijk coronaregels heeft in het Verenigd Koninkrijk van Boris Johnson absolute topprioriteit. Op maar weinig plaatsen was het deze herfst mogelijk om zonder afstandsregels, capaciteitsrestricties, toegangstesten, vervroegde sluittijden, mond-neus-bedekking of vaccinatie in je lichaam zorgeloos een festivalletje te pakken.
De snelle boostercampagne moest voorkomen dat maatregelen nog langer nodig waren. De Achilleshiel van deze aanpak laat zich raden: Omikron. Daarom kregen deze week zelfs de vrijheidminnende eilandbewoners nieuwe Covid-restricties voor de kiezen. Totale lockdown? Mwoah.
Vanaf vrijdag 10 december keren de mondkapjes terug in openbare binnenruimtes, staan forse boetes op het breken van de quarantaineplicht en wordt de zogenaamde NHS-Health Pass verplicht in het nachtleven en op grote evenementen. Gaat dit net zo ver als in Oostenrijk? Niet bepaald. Het ‘aangescherpte’ toegangsbeleid in Verenigd Koninkrijk komt in grote lijnen overeen met de Nederlandse CoronaCheck van eind september t/m begin oktober.
Dat Omikron het speelveld en de spelregels tegen deze toch al slepende pandemie opnieuw lijkt om te gooien, staat onderhand wel vast. We zijn binnenkort in ieder geval van die nare Delta-variant af. De besmettelijkere vaccin-omzeilende opvolger leren we beetje bij beetje beter kennen. Specifieke details over hoe hij onze hoopvolle verwachtingen voor 2022 bij het vuilnis zet, volgen zeer binnenkort.
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
